به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه ایرنا، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی شامگاه سه شنبه میزبان استادان دانشگاهی در حوزه های علوم انسانی بود که در نخستین همایش مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی به بیان دیدگاه های خود در زمینه ارتباطات علمی پرداختند.
نگاه سود و زیان به علم نداشته باشیم
«حسین معصومی همدانی» استاد دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این نشست از اینکه مسئولان در به نتیجه رسیدن پژوهش های علمی و نظری «تعجیل» دارند، انتقاد کرد و گفت: به نظر می رسد این رویه برای آینده علم مشکل آفرین باشد و برخی توقع دارند که هر پژوهشی به سرعت «عملیاتی» شود.
وی تاکید کرد: این رویه حتی روی رفتار اندیشمندان و استادان دانشگاهی نیز اثر می گذارد و ما احساس می کنیم که با استفاده از این واژگان بهتر می توانیم کالای خود را بفروشیم زیرا مسئولین توقع دارند هزینه ای که برای پژوهش ها می کنند، هرچه زودتر به بار بنشیند.
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه در همه جای دنیا داوری مباحث پژوهشی و بهره گیری از علم به جوامع علمی و دانشگاهی سپرده می شود، اظهار داشت: رویه کنونی که در پیش گرفته شده که همان تعجیل در به نتیجه رسیدن بررسی های علمی است، ما را در مسیر بروکراسی قرار می دهد که به نفع علم نیست.
معصومی همدانی بر این باور است در بسیاری از کشورهایی که از الگوی سرمایه داری غیردولتی تبعیت می کنند، صنایع در امر تحقیقات دخیل هستند و بنابراین در مقام داوری از اینکه این پژوهش فایده دارد یا نه، وارد نمی شوند بلکه آن را به جامعه علمی می سپارند.
وی با انتقاد از اینکه برخی توقع دارند هر پژوهشی به نتیجه فوری برسد، گفت: این توقع در حوزه علوم انسانی هم شدیدتر است و هم خطرناک تر که این رویه به کسانی که جنس تقلبی ارایه می دهند، میدان می دهد و توقعاتی را در برنامه ریزان و مسئولان ایجاد می کند که قابل برآورده کردن نیست.
معصومی همدانی ادامه داد: نتیجه این رویکرد آن است که هزینه زیادی صرف اینگونه تحقیقات می شود در حالی که به هیچ نتیجه ای نمی رسد.
ارتباطات دانشگاه و جامعه گسترش یابد
هادی خانیکی استاد دانشگاه علامه طباطبایی دیگر سخنران این نشست بود که با طرح موضوع «ارتباطات علم و فناوری و جایگاه آن در مطالعات فرهنگی و اجتماعی علم و فناوری» به این نکته پرداخت که بین آنچه رسانه های رسمی و غیررسمی از وضعیت آموزش عالی ترسیم می کنند، تفاوت وجود دارد.
وی با بیان اینکه شتاب در تولید علم در عرصه های پزشکی و مهندسی سبب شده تا علوم دیگر نیز متاثر از این جریان باشند، گفت: شتابی که برای عملیاتی کردن علم وجود دارد، سبب شده تا هر کس در معرض یک پاسخ شتابزده قرار گیرد.
خانیکی یادآور شد: زمانی محیط تولید علم، آکادمیک تر بود اما امروز شتابزدگی در توسعه ما را وادار می کند که علم را هرچه زودتر به فناوری تبدیل کنیم زیرا فناوری خریدار بیشتری دارد و می تواند در معرض بازار قرار گیرد.
این استاد علوم ارتباطات یادآور شد: یکی از مشکلات علوم انسانی و اجتماعی این است که نمی تواند همچون علوم دیگر برادری خود را ثابت کند و فایده مند بودن خود را نشان دهد در حالی که علوم مهندسی و پزشکی این مشکل را ندارند.
وی توضیح داد: شرایط جدید پیش آمده به این علت است که چون ارتباط علم و فناوری بیشتر شده، انتظارات از آن هم بیشتر شده است.
خانیکی افزود: به همین دلیل در رسانه های غیررسمی و شبکه های اجتماعی می بینیم تصویر ناامید کننده از دانشگاه ارایه می شود اما در رسانه های رسمی تصویری از نهاد دانشگاه و پیشرفت ها و نقش های تاریخی متناسب با آن عرضه می شود که انتظارها را بالا می برد و همگان می گویند که دانشگاه باید در حل مسایل جامعه به سرعت نقش داشته باشد.
این استاد دانشگاه در عین حال ادامه داد: البته خود دانشگاه هم در تصویر مثبتی که از خود ارایه می دهد، این موضوع را به جامعه القا می کند که می تواند مشکلات جامعه و کشور را حل کند و اینجاست که این تضاد و پارادوکس تشدید می شود.
خانیکی به ظهور اینترنت و رسانه های جدید در عصر حاضر نیز اشاره کرد و با تاکید بر اینکه این رسانه ها بر تلقی از تولید علم اثر گذاشته اند، گفت: با ظهور اینترنت، ارتباط بین جامعه و متخصصان و روزنامه نگاران قوت بیشتری گرفت در حالی که تا پیش از آن نهاد دانشگاهی چندان به عمومی شدن مباحث علمی توجه نمی کرد.
وی یادآور شد: همه ما در عرصه دانشگاهی با این فرهنگ آشنا هستیم که ژورنالیستی شدن یعنی دم دستی و سطحی شدن علم و کسی که می تواند برای عامه حرف بزند، به دنبال عامه پسندی هم می رود.
به عقیده این استاد دانشگاه، در این شرایط نسل جدیدی از ارتباطات علم و فناوری مطرح شد که فراتر از این بود تا ارتباط دانشمندان را با حوزه عمومی تسهیل کند و بنابراین ادبیات درون دانشگاهی در ارتباطات علم و فناوری مطرح شد.
خانیکی توضیح داد: این ارتباطات شامل ارتباطات میان دانشمندان از یک سو و ارتباطات رسانه ای شده از سوی دانشمندان به سوی عموم بوده و ارتباطات علم به این معنا گستره ای از ارتباطات میان فردی و رسانه ای را تا ارتباطات سازمانی در برمی گیرد.
وی افزود: این ارتباط در یک سو کاملا تخصصی و یک سو هم کاملا عمومی است و مردم عادی قرار دارند.
این استاد ارتباطات اظهار داشت: در این فرآیند چهار سطح اهمیت می یابد. سطح اول سطح درون اجتماع علمی است که مباحث تخصصی این سطح به طور مشخص محدود است و مثل یک مقاله علمی و تخصصی است که بخشی از ارتباطات علم را در بر می گیرد.
وی افزود: سطح دوم بین اجتماع علمی و جامعه است که نیمه تخصصی است و انواع متونی که به این سطح تعلق دارند مقالات منتشر شده در مجلات واسط و ژورنالیستی و مجلات دانشورانه هستند.
به عقیده خانیکی، سطح سوم سطح آموزشی است که انباشت تلاش علمی است و سطح چهارم سطح عامه پسند است که مقلات در شبکه ها و نشریات منتشر می شود و علم آماتوری و مستندهای تلویزیونی است.
وی با یادآوری اینکه امروز در عصر پسا تلویزیون به سر می بریم و در این عصر رسانه ها خیلی وسیع تر از تلویزیون شده اند و قدرت شبکه های اجتماعی بسیار است، از این نکته انتقاد کرد که هنوز در آیین نامه ها و سیاست گذاری از این مرحله عقب هستیم.
خانیکی تاکید کرد: امروز نیازمند ساختن حوزه های عمومی و گفت و گو هستیم. گفت و گو یکی از گم شده های جامعه ماست که در این قسمت بین بخش آکادمیک، جامعه فرهنگی و اجتماع و سیاست شکل نمی گیرد در نتیجه تفکر مساله مند ضعیف می شود و در نتیجه انتظار از علم و فناوری فقط حل مساله می شود در حالی که هنوز سخت نیازمند آن هستیم که مساله را بشناسیم.
آینده زندگی بشری متاثر از علم است
دکتر محمد حسینی مقدم استاد دانشگاه نیز با ارایه مطلبی با عنوان هوش مصنوعی و مروری بر تحول در نظام آموزش در دانشگاه خاستگاه هوش مصنوعی را سه اتفاق در ساحت ماده، حیات، هوش دانست و گفت: کشف رازهای اتم، مبنی بر آرای شودگر و انقلاب کوانتوم، آشنایی با ملکولهای حیات، انقلاب تکنولوژی، رایانه ای شدن زندگی، اینترنت اشیا، تحول فناوری و عصر طلایی همگرایی، از جمله پیشرفت هایی است که بشر در آینده بسیار نزدیک با آنها زندگی خود را خواهد گذراند.
وی ادامه داد: توان علمی انسان به صورت باورنکردنی در حال افزایش است و به همین دلیل علم و فناوری در سودای تسخیر جهان هستی هستند و ما به زودی شاهد خانه های هوشمند، تحولات فناوری، لباس هوشمند و حتی خودکارهای هوشمند خواهیم بود که به انسان این جرات را می دهد که بیافریند و خود را فرشته ای خداگونه بداند که قدرت آفرینش دارد.
حسینی مقدم جایگاه هوش مصنوعی در عرصه آکادمی جهان را بسیار مهم دانست و ادامه داد: در این زمینه بحث های زیادی صورت گرفته اما باید دانشگاه های ما در این مسیر در نظام آموزشی تحول فراوانی بوجود آورند تا بتوانیم با بهبود نظام ارزشیابی دانشجو، مقدمات این موضوع را فراهم کنیم.
وی گفت: جهان ما در آستانه تحول است و دنیای الکتریسیته و هوش مصنوعی به سرعت در حال تکامل بوده و ما نیازمند آن هستیم که این موضوع را در قالب رویدادهای علمی مورد توجه قرار دهیم و به همین دلیل باید مهارت هایی را به استادان و دانشجویان بیاموزیم تا با عرصه های بزرگتر علم و فناوری کنار بیایند.
دانشگاه ها در ایران فلسفه علمی مختص خود را ندارند
اسمعیل خلیلی دیگر استاد دانشگاه نیز در این نشست درباره «شرایط امکان علم پژوهشی: غیاب ضروریات و دعاوی بنیادین درباره علم و فناوری ایران و دانشگاه ایرانی» سخنرانی کرد.
وی با بیان اینکه علم همان گفت و گویی است که میان اهل علم رخ می دهد، ادامه داد: علم باید بتوان توان برقراری ارتباط بین خود را داشته باشد اما متاسفانه دانشگاه ها در ایران فلسفه علمی خود را ندارند و نمی دانند باید به چه چیزی فکر کنند.
وی افزود: پروژه دانشگاه در سطح فردی به دنبال حل و رفع بحران منزلت است و می خواهیم به دانشگاه برویم تا به نوعی تاکسی شویم؛ یعنی متاسفانه دانشگاه های ما هویت ستیز است و به آنجا می رویم تا بگوییم هستیم؛ یعنی لیسانس می گیریم که بگوییم وجود داریم؛ فوق لیسانس می گیریم که بگوییم به کمال نزدیک شده ایم و دکترا به دست می آوریم که بگوییم به درجه اعلا رسیده ایم.
وی پروژه دانشگاه را از دید نخبگان یک پروژه سیاسی دانست و گفت: هرچه مطالعات در دانشگاه ها وجود دارد، در امتداد پروژه های سیاسی است. مساله ما علم نیست و متاسفانه به دنبال چگونگی ممکن کردن علم نیز نیستیم.
خلیلی تاکید کرد: آینده ایران به سه صورت یعنی ایده، جامعه و مجمع الجوامع به نسبت ما به علم بستگی دارد؛ بنابراین به نظر می رسد باید کلا مطالعات علم پژوهی را تعطیل کنیم تا مطالعات سیاسی متوقف شود و سپس به صورت کامل و مجزا به علم بپردازیم اما در این مسیر باید علوم اجتماعی با دیگر علوم به گفت و گو بپردازد.
علم نتیجه نظم اجتماعی است
محمد توکل استاد دانشگاه تهران نیز در سخنرانی خود با عنوان «سویه های فرهنگی و اجتماعی علم و فناوری» اظهار داشت: تکنولوژی و علم نتیجه یک نظم اجتماعی و عامل و تغییر دهنده آن است.
وی با تاکید بر اینکه تکنولوژی قطعا از یک نظم اجتماعی حاصل می شود، گفت: تا مرز دخالت خداوند و انسان در امور روزمره را روشن نکنیم نمی توانیم بر علم وتکنولوژی سیطره یابیم.
نظر شما