افق ابرآلود ناتو

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، در سال های اخیر به دنبال ورود رئیس جمهوری جوان فرانسه به کاخ الیزه، تکاپوی اروپا برای دستیابی به سیستم دفاعی- امنیتی مشترک افزایش یافته است؛ سیستمی که بدون تکیه بر ناتو، بتواند جوابگوی تامین امنیت و پیشبرد اهداف نظامی قاره سبز باشد.

مکرون به تازگی در گفت وگو با نشریه «اکونومیست» به انتقاد از شرایط موجود در ناتو پرداخته و مستقیما سیاست های کاخ سفید را به چالش کشیده است. جمله مهم وی که بیشتر رسانه‌های جهان انعکاس دادند این بود «آنچه ما امروز شاهد آن هستیم، مرگ مغزی ناتو است»؛ جمله ای که از عمق اختلافات و ناهمسویی هایی داخلی پیمان نظامی مذکور حکایت می کند.

رئیس جمهوری فرانسه همچنین خواستار بازبینی در فعالیت ها و اهداف ناتو شد و با قرار دادن نوک پیکان حملات به سمت ترامپ، اظهار کرد: در ارتباط با تصمیم‌های استراتژیک هیچگونه هماهنگی میان ایالات متحده و شریکان آمریکا در ناتو وجود ندارد و به نظر می‌رسد که آمریکاییان به شریکان اروپایی خود پشت کرده‌اند.

«تعهدگریزی»؛ مبنای بی اعتمادی اروپا به آمریکا

«تعهدگریزی» و «پیمان شکنی» های مکرر ترامپ به ویژه در تعهداتی که یکی از طرف های اصلی آن متحدان اروپایی اند، از مدت ها پیش به ایجاد و تعمیق شکاف در دوسوی آتلانتیک منجر شده است؛ پیمان هایی چون توافق هسته ای با ایران در قالب «برجام»، پیمان اقلیمی «پاریس»، «یونسکو»، پیمان جهانی سازمان ملل برای بهبود وضعیت مهاجران و پناهندگان و همچنین «پیمان تجاری شراکت فراآتلانتیک» (تی پی پی).

خروج آمریکا از پیمان های مذکور بی‌اعتنا به نظر و دیدگاه متحدان اروپایی و هزینه هایی که بر دوش آنها سنگینی خواهد کرد، اتحادیه را به سمت استقلال و عدم اتکا به واشنگتن سوق داده است. صرف نظر از تهدیدات و تصمیمات تعرفه ای آمریکا که مستقیما منافع اقتصادی اروپا را هدف قرار می دهد، خروج واشنگتن از برخی پیمان ها نیز اتحادیه اروپا را در وضعیت دشواری قرار می دهد.

به عنوان نمونه، خروج آمریکا از برجام بسترساز افزایش تنش‌های منطقه ای و بروز چشم‌انداز تزلزل امنیت جهان، بازار انرژی و روانه شدن سیل مهاجران به سمت اروپا و در نتیجه ناامنی این قاره می شود. نمونه دیگر، خروج آمریکا از پیمان «منع موشک های هسته ای میان برد» با روسیه (INF) است؛ لغو پیمانی که به نگرانی اروپایی ها دامن زده و بسترساز رقابت تسلیحاتی دو جبهه روسیه و آمریکا شده است.

با درک چنین شرایطی است که رئیس جمهوری فرانسه، منافع کشور خود را خارج از چارچوب ناتو جستجو می کند و در مصاحبه اشاره شده با بیان اینکه اروپا دارای ظرفیت لازم برای دفاع از خود است، تاکید می کند «کشورهای اروپایی نظیر فرانسه دارای ارتش‌های قدرتمندی هستند. فرانسه می‌داند چگونه از خود دفاع کند و پس از برگزیت، فرانسه آخرین قدرت هسته‌ای عضو در اتحادیه‌اروپا خواهد بود.»

از نگاه مکرون و بسیاری از تحلیلگران، ناتو در فضای پساجنگ جهانی دوم در پاسخ به پیمان امنیتی «ورشو» ایجاد شد و زمانی که در سال ۱۹۹۰ با پایان جنگ سرد این دشمن ناپدید شد، باید اهداف ژئوپلیتیک این پیمان امنیتی-نظامی مورد بازبینی قرار گیرد. از این رو رئیس جمهوری فرانسه اظهار کرد: زمانی که ترامپ می‌گوید تروریست‌ها اروپایی هستند و به ما ربطی ندارند یا زمانی که هشدار می‌دهد هزینه‌ای بابت ناتو نمی‌پردازد، به آن معنا است که ما باید در سیاست‌های خود تغییر ایجاد کنیم یا حداقل آنها را بررسی کنیم. پرسشی که مطرح می‌شود این است که اگر مرزهای اروپا مورد حمله واقع شوند، ترامپ احساس همبستگی می‌کند؟

حق السهم دردسرساز ناتو

هزینه های ناتو و حق السهم هر یک از اعضا، مهمترین اختلافاتی است که با روی کار آمدن ترامپ همواره مطرح شده و دیگر اعضای این پیمان نظامی مورد انتقاد کاخ سفید قرار گرفته اند. در سال ۲۰۱۴ اعضای ناتو توافق کردند تا سال ۲۰۲۴ سالانه دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به بودجه این سازمان اختصاص دهند. اما با توجه به آخرین گزارش منتشرشده از سوی ناتو تنها بخش کوچکی از کشورهای عضو به این توافق عمل کرده و کشورهایی چون فرانسه از انجام آن سر باز زده اند.

عدم پرداخت میزان مقرر شده از سوی فرانسه از یک طرف و تمایل قابل ملاحظه مکرون به استقلال اتحادیه در برابر آمریکا و خروج از زیر سایه واشنگتن، روسای جمهوری دو کشور را در مقابل یکدیگر قرار داده است.

این نخستین باری نیست که اختلاف مکرون و ترامپ علنی می شود. آبان ماه پارسال مکرون در گفت وگو با روزنامه «وال استریت ژورنال» و همچنین «رادیو اروپا یک» تاکید کرده بود که «ما نمی ‌توانیم از اروپایی‌ها حفاظت کنیم مگر این‌ که یک ارتش اروپایی واقعی داشته باشیم.» ضمن این که او ایده «ارتش واحد اروپایی» را مطرح کرد.

همان طور که انتظار می رفت، ایده مکرون مبنی بر استقلال نظامی اتحادیه از آمریکا به مذاق ترامپ خوش نیامد و وی همزمان با ورود به پاریس برای شرکت در مراسم صد سالگی پایان جنگ جهانی اول، در یک توئیت از برنامه ۱۰ کشور اروپایی برای طرح دفاع مشترک انتقاد کرد و نوشت «مکرون رییس جمهوری فرانسه به تازگی پیشنهاد داده است که اروپا ارتش خود را تشکیل دهد تا بتواند از خود در مقابل آمریکا، چین و روسیه دفاع کند. بسیار توهین‌آمیز است. بهتر است اروپا ابتدا سهم عادلانه خود در ناتو را بپردازد. سهمی که آمریکا آن را به مقدار زیادی تامین می‌کند.»

نگرانی مشترک غربی از قدرت‌یابی بیشترِ چین

نکته قابل توجه در مصاحبه اخیر مکرون و همچنین موضع گیری پارسال او، تمرکز بر پیشرفت روزافزون چین است.

رئیس جمهوری فرانسه در مصاحبه با نشریه «اکونومیست»، سیاست های قدرت طلبانه چین را از جمله مسائلی دانست که سبب تضعیف چشمگیر اتحادیه می شود و افزود «بی‌توجهی اروپا به تاریخ خود، تغییر سیاست‌های آمریکا و ظهور چین به‌عنوان یک ابرقدرت طی ۱۵ سال اخیر وجود دارد که این امر می‌تواند به ایجاد یک دوقطبی جدید منجر شود و به‌طور طبیعی اروپا را به حاشیه می‌راند. روندی که می‌تواند گروه دو را ایجاد کند و اروپا را به‌طرز چشمگیری تضعیف کند.»

تنها مقامات اتحادیه اروپا همانند مکرون نیستند که از قدرت روزافزون چین نگرانند. در بین مقامات کنونی و گذشته آمریکا نیز چنین نگرانی مشاهده می شود. در این ارتباط، چندی پیش «جیمی کارتر» رئیس جمهور پیشین آمریکا در یک گردهمایی در کلیسایی در ایالت جورجیای آمریکا اعلام کرد که به تازگی تجربیات خود درباره چین را طی یک نامه با ترامپ به اشتراک گذاشته است.

کارتر در این گردهمایی به نامه‌ای که برای ترامپ ارسال کرده بود، اشاره کرد و گفت: ترامپ در یک تماس تلفنی به این نامه پاسخ داد و گفت هدف اصلی از این تماس تلفنی این بوده است که به صورت صریح بگوید چینی‌ها در بسیاری از جهات از آمریکا پیشی گرفته اند. من هم به ترامپ گفتم که آمریکا در سال‌های گذشته چندین هزار میلیارد دلار صرف جنگ کرده؛ درحالی که چین این پول‌ها را در پروژه‌هایی مثل خطوط راه آهن پرسرعت سرمایه گذاری کرده است.