مقاومت آنتی‌بیوتیکی باکتری ها یکی از بزرگترین چالش‌های موجود برای حوزه سلامت در جهان است که تنها با بازنگری در مصرف نابجا و بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان آن را کنترل و مدیریت کرد.
آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که به ما در مبارزه با عفونت های ناشی از باکتری ها کمک می کنند. آنها با از بین بردن یا توقف رشد باکتری‌هایی که در بدن هستند عمل می‌کنند. این داروها به اشکال مختلفی از جمله قرص، آمپول، پماد، قطره و غیره وجود دارند.
برای بیمارانی که عفونت‌های جدی باکتریایی دارند، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند جان بیماران را نجات دهند.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، میانگین مصرف آنتی بیوتیک تجویزی در نسخه های پزشکی در دنیا، ۳۰ درصد است و بر اساس گزارشهای بدست آمده از کمیته های نظارت بر تجویز و مصرف منطقی دارو در ایران، در بازه زمانی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶، درصد نسخ حاوی آنتی بیوتیک کاهش چشمگیری داشته است به نحوی که از میانگین کشوری آنتی بیوتیک تجویزی در نسخه های پزشکان ایرانی از ۴۵ درصد در سال ۱۳۹۰، به میانگین ۳۴.۷۵ درصد در سال ۱۳۹۶ کاهش یافته است.
عباس رنجبری پزشک و متخصص داخلی درباره اینکه آنتی بیوتیک ها چه زمانی مفید هستند، به خبرنگار ایرنا گفت: آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند به مقابله با عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها کمک کنند. برخی عفونت‌های باکتریایی رایج که با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند، شامل گلودرد، عفونت ها ریه، ادراری و مثانه و غیره هستند اما آنتی بیوتیک ها در عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها کارایی ندارند و برای درمان سرماخوردگی مفید نیستند، زیرا سرماخوردگی در اثر ویروس ایجاد می‌شود.
وی افزود: آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان آنفلوآنزا نیز مفید نیستند، زیرا آنفلوآنزا توسط ویروس ایجاد می‌شود. مبتلایان به آنفلوآنزا می‌توانند با داروهای موسوم به داروهای ضدویروسی که با آنتی‌بیوتیک‌ها متفاوت هستند درمان شوند.
رنجبری با بیان اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان بیشتر موارد گلودرد مفید نیستند، زیرا گلودرد معمولاً در اثر ویروس ایجاد می‌شود، ادامه داد: آنتی‌بیوتیک‌ها در بیشتر موارد سینوزیت مفید نیستند زیرا سینوزیت معمولاً توسط ویروس ایجاد می‌شود. سینوزیتی که به‌عنوان یک عفونت ویروسی شروع می‌شود می‌تواند به یک عفونت باکتریایی تبدیل شود، اما این امر زمان می‌برد. اگر علائم کمتر از ۱۰ روز ادامه داشته، نباید آنتی‌بیوتیک مصرف کنید، مگر اینکه تب بالا نیز داشته باشید و پزشک آن را تجویز کند.
این متخصص داخلی گفت: با توجه به اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها روی عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها اثری ندارند، بعضی اوقات مردم به اشتباه تصور می‌کنند که در موارد ویروسی، مصرف دارو مفید است، این باور نادرست از آنجا نشات می گیرد که آنها آنتی‌بیوتیک را برای عفونت ویروسی مصرف کرده و سپس بهتر شده‌اند.
چه موقع باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنم؟
رنجبری ادامه داد: وقتی پزشک برای بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، باید آن را مصرف کرد، هرگز نباید آنتی‌بیوتیک‌هایی را که برای شخص دیگری تجویز شده، استفاده کرد، همچنین نباید آنتی‌بیوتیک‌هایی را که برای درمان بیماری قبلی تجویز شده را مصرف کنید، در هنگام تجویز آنتی‌بیوتیک، پزشکان باید آنتی‌بیوتیک مناسب را برای یک عفونت خاص انتخاب کنند زیرا همه آنتی‌بیوتیک‌ها روی همه باکتری‌ها موثر نیستند.
وی تصریح کرد: اگر فردی به عفونت باکتریایی مبتلا بوده، پزشک ممکن است بخواهد نوع باکتری و اینکه کدام یک از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند آن را از بین ببرد را بررسی کند این کار را با گرفتن نمونه و «کشت» دادن باکتری‌ها در آزمایشگاه انجام می‌دهند. اما انجام کشت در مورد بیماری که قبلا آنتی‌بیوتیک را شروع کرده فایده‌ای ندارد.
این استاد دانشگاه گفت: در واقع بسیاری از افرادی که فکر می‌کنند به آنتی‌بیوتیک‌ها حساسیت دارند، در اشتباه هستند، اگر فرد بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک دچار حالت تهوع شد به این معنی نیست که به آن حساسیت دارد. حالت تهوع یک عارضه جانبی مشترک بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها است.
رنجبری، کهیر، تورم لب یا زبان، مشکل در بلع یا نفس کشیدن را از علائم آلرژی به آنتی‌بیوتیک دانست و افزود: اگر به دارو حساسیت خیلی شدیدی داشته باشید علائم آلرژی جدی می‌توانند درست بعد از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک شروع شوند. از طرف دیگر علائم کمتر جدی، اغلب یک روز بعد یا دیرتر شروع می‌شوند. در صورت بروز علائم فوق حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت عدم نیاز چه ضرری دارد؟
وی گفت: آنتی‌بیوتیک‌ها باعث عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ و اسهال می‌شوند. آنها حتی می‌توانند احتمال ابتلا به انواع دیگری از عفونت مانند عفونت‌های قارچی زنان را افزایش دهند، آلرژی به آنتی‌بیوتیک‌ها شایع بوده و بیمار ممکن است علائم حساسیت به آنتی‌بیوتیک‌ها را حتی اگر قبلاً مشکلی با آن نداشته باشد نشان دهد.
رنجبری ادامه داد: استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود. افرادی که به عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک مبتلا هستند، اغلب باید در بیمارستان بستری شوند و با آنتی‌بیوتیک‌های مختلفی درمان شوند. بیماران حتی ممکن است در اثر این عفونت‌ها جان خود را از دست بدهند، زیرا هیچ آنتی‌بیوتیکی برای درمان آنها وجود ندارد.
مقاومت میکروبی چگونه به وجود می‌آید؟
وی گفت: بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای انسان‌ها و حیوانات تجویز می‌شود غیرضروری هستند و مصرف بیش از حد یا نامناسب آنها می‌تواند به ایجاد باکتری‌های مقاوم کمک کند. در صورت استفاده صحیح، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند به از بین بردن باکتری‌های بیماری‌زا کمک کنند. اما اگر در صورت ابتلا به بیماری‌های ویروسی مانند آنفولانزا آنتی‌بیوتیک مصرف شود، این دارو روی ویروس‌های بیماری‌زا اثر نمی‌گذارد. در عوض، طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها را در بدن شما از بین می‌برد.
این متخصص داخلی تاکید کرد: هیچ‌کس نمی‌تواند به‌طور کامل از خطر عفونت‌های مقاوم جلوگیری کند، اما برخی افراد به عنوان مثال افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن در معرض خطر بیشتری نسبت به سایرین قرار دارند. اگر آنتی‌بیوتیک‌ها اثربخشی خود را از دست دهند، ما توانایی درمان عفونت‌ها و کنترل تهدیدات بهداشت عمومی را از دست می‌دهیم. در واقع بسیاری از پیشرفت‌های پزشکی از جمله تعویض مفصل، پیوند عضو، معالجه سرطان و درمان بیماری‌های مزمن مانند دیابت، آسم و آرتریت روماتوئید به توانایی مبارزه با عفونت‌ها با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها بستگی دارد.
وی گفت: با مصرف صحیح و فقط در صورت نیاز آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانید به کاهش گسترش باکتری‌های مقاوم به دارو کمک کنید و در مورد تجویز داروی آنتی‌بیوتیک به پزشک خود اصرار نکنید. به عنوان مثال، بسیاری از والدین انتظار دارند که پزشکان آنتی‌بیوتیک را برای هر نوع عفونت گوش در کودک بلافاصله تجویز کنند. اما متخصصان توصیه می‌کنند که در برخی شرایط زیر نظر پزشک تاخیر می‌تواند بسیاری از عفونت‌های گوش را بدون آنتی‌بیوتیک بهتر کند.
نظر شما