آمدن سهراب شهیدثالث به سینماوادبیات در نبود همایون خسروی‌دهکردی

خسروی دهکردی که ۱۰ آذر گذشته، دنیای فانی را ترک کرد و دو روز بعد به خاک سپرده شد؛ به سینما، نقد فیلم و داستان‌نویسی علاقه داشت و در این زمینه فعالیت‌هایی هم می‌کرد، اما در حوزه صنعت شناخته‌ شده بود و با سرمایه‌ای که از آن حوزه آورد مجله سینما و ادبیات را طی ۱۶ سال گذشته به سردبیری نیلوفر نیاورانی منتشر کرد.

موضوع اولین قسمت از شماره ۷۶ ماهنامه هنری، فرهنگی و اجتماعی سینما و ادبیات، یعنی سینمای جهان نیم‌ویژه نامه‌ای از زندگی سهراب شهیدثالث (۱۳۲۳ تا ۱۳۷۷) کارگردان ایرانی است. این نیم‌ویژه‌نامه با یادداشتی از امیر نادری، کارگردان ایرانی آغاز می شود که وی در سال ۲۰۱۶ در نیویورک برای مجله سینما و ادبیات نوشته بوده اما به دلیل تاخیر در انتشار این نیم ویژه نامه به امانت نزد مدیرمسئول سینما و ادبیات مانده و در شماره آبان و آذر ۹۸ چاپ شده است. امیر نادری در این یادداشت که مانند فیلم هایش تا حدی احساسی است، با احساسات پرشور سهراب را معرفی می کند و او را پدر بحق سینمای مدرن ایران می‌خواند و اشاره می‌کند سهراب فیلم سازدهنی (۱۳۵۲) را به سفارش محمدرضا اصلانی و احمدرضا احمدی برای او تدوین کرده است.

دور از خاطره‌نگاری و پرداخت به خصوصیات سینمایی سهراب

ترجمه بخشی از پایان نامه کریستوفر ملکم‌گو، منتقد سینما و متخصص سینمای ایران به نام سینمای ایران در نمای دور، ترجمه منتشرنشده ای از مصاحبه با خانم فردریکه بروهایم یکی از بازیگران فیلم فرزندخوانده ویرانگر (۱۹۸۵) ساخته سهراب شهیدثالث و یادداشتی از عباس بهارلو، منتقد و محقق به نام مستندساز نظاره گر بقیه مطالب این نیم‌ویژه‌نامه است.

ادامه این بخش که سعی کرده از خاطره نگاری صرف از سهراب شهیدثالث دور شود مطالبی چون رگه های چخوفی، شاعرانه کردن ملال و یافتن پناهگاه در خانه از محمد حقیقت منتقد سینما، مطلبی از مهدی ملک منتقد، به نام تلخی میوه ای که در تابستان خوردیم، انسداد از رامین علایی منتقد، مترجم و پژوهشگر سینما، شکسته شدن آینه از برنا حدیقی، منتقد، کار- خانه از اردوان تراکمه، کارگردان مستند و منتقد، سفر به سرزمین سال های صفر از آیین فروتن سینمای بی چیز از محمدحسین میربابا، نویسنده پژوهشگر و سینماگر تاریخ یک جداگشتگی منحصر به فرد از نوید غفاری که در واقع سوگنامه هانس هلموت پرینتسلر Hans Helmut Prinzler کارگردان آلمانی در مراسم یادبود سهراب در آکادمی هنر برلین به سال ۱۹۹۸ است، خاکسترنشین ها از جواد طوسی نام آشنا در زمینه نقد فیلم در ایران را می خوانیم.  

بخش بعدی سینمای جهان به سینمای نوین آرژانتین با مطالبی متنوع از یادداشتی از میترو کونستراکاموس از کتاب سینمای نوین آرژانتین، تامارا فالیکوف Tamara Falicov استاد دانشگاه کانزاس آمریکا ترجمه مطلبی از گرگوری والانس Grégory Valens از نشریه پوزیتوی شماره ۴۸۷ سپتامبر ۲۰۰۱ می پردازد.

در بخش سینه‌فیل به رویدادهای مه ۶۸ سینمای کنشگر پرداخته است که اولین مطلب با ترجمه محمدرضا شیخی، به نام حق حرف زدن را گدایی نمی کنند ضمن بیان تاریخچه ای از این رویداد موثرترین کارگردانان این جریان را نیز معرفی کرده، ولی در این مطلب منبع معرفی نشده است.

با آروانداتی روی، روحی کنشگر آشنا شوید

پرونده هنر و سیاست این شماره به زندگی و فعالیت های آروانداتی روی Arundhati Ruy نویسنده و فعال سیاسی هندی اختصاص دارد. وی که نامی آشنا در عرصه ادبیات به دلیل دریافت جایزه من بوکر در سال ۱۹۹۷ برای کتاب خدای چیزهای کوچک، بود حوزه فعالیت های خود را به عرصه سیاست، حقوق بشر و محیط زیست نیز گسترش داد، ۱۸ عنوان کتاب در زمینه روشنفکری و نقد سیاسی منتشر کرده و او را به عنوان یکی از چهره های سرسخت مخالف ضدجهانی سازی و ضدسرمایه‌داری می شناسند.

این پرونده شامل یک مطلب از خود آروانداتی روی به ترجمه فرهاد محرابی و ترجمه فصل اول و بخش هایی از فصل چهارم کتابی مشترک نوشته شده توسط آروانداتی روی و جان کوساک است. مطالب دیگر ترجمه سخنرانی وی در تئاتر آپولوی نیویورک ۱۲ ماه مه ۲۰۱۹، همچنین یک مصاحبه با وی از روزنامه گاردین است. 

هوشنگ آزادی‌ور فقط مترجم و شاعر نبود

در بخش چهره این شماره مجله سراغ هوشنگ آزادی‌ور (۱۳۲۱ تا ۱۳۹۷) رفته است؛ کسی که اغلب او را به عنوان مترجمی توانا می‌شناسند که با ترجمه آثاری چون تاریخ جامع سینمای جهان و تاریخ تئاتر مطرح است اما وی پیش از اینها مستندسازی خلاق و شاعری توانا بود. در اولین یادداشت از این بخش همایون امامی در مورد فعالیت های آزادی ور در صحنه تئاتر می نویسد، پیروز کلانتری از شعرهای آزادی ور می گوید و مصاحبه ای منتشرنشده از وی به تنظیم حامد قصری می خوانیم، مستند اندره مالرو و تمدن ایران در موزه لور نام مستندی ساخته آزادی ور است که علیرضا ارواحی در یادداشتی به آن می پردازد، مرتضی مومنی هم مروی مختصر بر کارنامه کاری هوشنگ آزادی ور در حوزه های مختلف نویسندگی و مستندسازی دارد.

میزگرد سینمایی این شماره مجله با حضور شهرام مکری، واروژ کریم مسیحی و جواد طوسی به سبک شخصی فیلمسازی اختصاص دارد. کارگردان صاحب سبک سینمای ایران کیست و اصلا سبک چیست؟ سوالاتی هستند که می توانید پاسخ آنها را از زبان سه منتقد و کارشناس یادشده در این میزگرد بیابید.

مقاله شخصی اولین مطلب از قسمت ادبیات در این شماره مجله است. احمد اخوت نویسنده و مترجم در مطلب مقاله شخصی به مقالاتی می پردازد که معمولا بزرگان ادب و هنر در مورد زندگی خود می نویسند؛ مانند مقاله شخصی گزارش یک زندگی از مرحوم غلامحسین صدری افشار نویسنده، مترجم و فرهنگ نویس معاصر نوشته و در ادامه داستانی از لیدیا دیویس داستان نویس و مترجم آمریکایی به نام واژهنامه کهنه ترجمه کرده است.

نفت با داستان رابطه دارد؟

میزگرد ادبیات این شماره به موضوع نفت و داستان با حضور قباد آذرآیین، نویسنده و پژوهشگر ادبیات معاصر، یارعلی پورمقدم، کیهان خانجانی و غلامرضا رضایی نویسندگان معاصر برگزار شده است. خانجانی که میزبان سه نویسنده مسجدسلیمانی در این میزگرد است در ابتدای آن توضیح داده پنج سرفصل رابطه نفت با زبان و داستان، سیاست و داستان، زمان/ مکان و داستان، سکولاریسم و داستان، اومانیسم و داستان در این میزگرد بررسی شده اند.

مقالات ادامه این بخش را در مورد نفت بر ادبیات ما، تغییر ترکیب جمعیتی استان های جنوبی ایران به ویژه شهر آبادان در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ به دلیل حضور انگلیسی ها در این مناطق و نفوذ آن بر ادبیات، بیان تاریخ کشف نفت در مسجد سلیمان و یک داستان کوتاه از نسیم خاکسار، نویسنده ایرانی به نام مم‌رضا، کارگر پمپ هاوس می خوانید و از وجود و معنای ضمنی و سریع عبارت ناآشنای پتروفیکشن (ترکیبی از پترول بنزین و فیکشن به معنای داستان) با ترجمه سهیل سمی مطلع می شوید. همه راه ها به شهرهای نمک ختم می شوند روایت تاریخ در پنج گانه نفتی عبدالرحمان منیف نوشته فیصل دراج و ترجمه رحیم فروغی نیز به بازخوانی چند اثر از عبدالرحمان منیف اختصاص دارد. بازنمود تمام و کمال گفتمان نفتی چپ، نقدی بر داستان بلند جزیره نوشته پرویز مسجدی به قلم نفیسه مرادی است.

بخش انتهایی نشریه به نام هیروگلیف دو مقاله دارد که به نقد رمان کوچه‌های ابری از کوروش اسدی اختصاص دارند، همانطور که مشهور است هر جا سخن از ملی شدن صنعت نفت و موضوعات مرتبط به آن در دهه ۳۰ خورشیدی باشد نام دیلن توماس شاعر انگلیسی و ماجرای پرابهام آمدنش به ایران برای ساخت فیلم مستندی از فعالیت های شرکت نفت انگلیس و دیدارش با ابراهیم گلستان و در نهایت ننوشتن فیلمنامه و رفتن دست‌خالی وی از ایران، هم دیده می شود.

پسگفتار برنده نوبل ادبیات بر کتاب شعری از عباس کیارستمی

آخرین مطالب در بخش ادبیات این نشریه به پسگفتار نوشته شده پیتر هانتکه، نویسنده اتریشی برنده نوبل سال ۲۰۱۹، بر اشعار عباس کیارستمی به ترجمه علی عبداللهی اختصاص دارد. همراه با باد نام مجموعه شعری از کیارستمی به قلم شیرین کوک و هانس اولریش مولر شوفه به زبان آلمانی ترجمه و در سال ۲۰۰۴ منتشر شده است. شاید بد نبود اگر این بخش با دقت بیشتری ویرایش می شد، زیرا در همین قسمت نام پیتر هانتکه به دو شکل هانتکه و هاندکه آمده است. نظری بر داستان دشت خاموش از میترا معینی و مدرنیته؛ گذر از مسیحیت، بازگشت به پاگانیسم دو مطلب نهایی این شماره هستند.