شب پرستاره آسمان حقیقت

شامگاه پنجشنبه ۲۱ آذر سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند، سینما حقیقت، میزبان پیشکسوتان و به قول «شهرام درخشان» (مجری مراسم) «گنجینه‌های فیلم مستند ایران» بود؛ شخصیت‌هایی چون منوچهر طیاب، احمد ضابطی جهرمی، خسرو سینایی، محمد تهامی نژاد، همایون امامی، شهاب‌الدین عادل، حسین ترابی، ستاره‌های مهمان این مراسم بودند.

در این آیین که در میانه جشنواره سینما حقیقت و با تدبیر ستایش و بزرگداشت درخور و به دور از عجله مراسم اختتامیه صورت گرفت، از منوچهر طیاب و احمد ضابطی جهرمی به مناسبت یک عمر فعالیت فرهنگی در راه اعتلای فرهنگ ایران و تربیت نسل‌های بعدی تجلیل شد.

دبیر جشنواره سیزدهم: مراسم نکوداشت باید در نبض و جریان تپنده جشنواره برگزار شود

محمد حمیدی مقدم دبیر سیزدهمین جشنواره سینما حقیقت در این مراسم ضمن تاکید بر اهمیت و اولویت‌دهی جشنواره جاری بر گنجینه‌های سینمای مستند بیان داشت: مراسم نکوداشت باید در نبض و جریان تپنده جشنواره برگزار شود، هر چه در سینما دارم از این دو عزیز (منوچهر طیاب و احمد ضابطی جهرمی) است. در دهه ۶۰ هر چه ما از سینمای مستند جهان خواندیم و یاد گرفتیم از ترجمه‌های این دو بود. هر دو در حوزه دانش نظری و ساخت مستند توامان کار کردند. در همان سال‌ها طیاب یک مثال بی‌بدیل در مستندسازی برای نسل ما بود و هیچ کس با او توان رقابت نداشت.

در ادامه مراسم، فیلم کوتاه «سنگِ جان» ساخته آرتا تاری که به شکل مستقل برای احمد ضابطی جهرمی ساخته شده بود، به نمایش درآمد.

دومین سخنران «ارد عطار پور» مستندساز بود که به عنوان شاگرد ضابطی جهرمی روی صحنه آمد و ضمن تکریم استادش و توصیف روزهای خوش شروع یادگیری مستندسازی در سال‌های آغازین دهه شصت (۶۲)، باغ فردوس را که محل تحصیل یادگیری مستندسازی وی بود تکه‌ای از بهشت توصیف کرد. عطارپور ضمن متواضع خواندن شخصیت ضابطی جهرمی، او را استادی خطاب کرد که حق بزرگی بر گردن سینمای مستند ایران دارد.

فتح الله امیری شاگرد و شهاب‌الدین عادل از دوستان ضابطی جهرمی پس از عطارپور روی سن آمدند و ضمن ستایش شخصیت وی به دستاوردهای این استاد مستندسازی اشاره کردند.

در نهایت بخش اول با اهدای نشان فیروزه جشنواره سینماحقیقت به احمد ضابطی جهرمی پایان یافت.

ضابطی جهرمی پس از دریافت نشان فیروزه، ضمن توضیح مفصلی از چرایی دوستی با دانشجویانش، روند سینمای مستند در ایران و عشق و علاقه به مستندسازی و تدریس، از منوچهر طیاب به عنوان پایه و ستونی برای مستندسازی ایران یاد کرد.

وی در اشاره به چیستی سینمای مستند بیان داشت: «سینمای مستند، سینمایی راستگو، صادق و اخلاق گراست، سینمای اشخاصی است که نظرات، اظهارات، ادعاهای خود را درباره حقایق با اسناد معتبر همراه می‌کنند، سینمای مستند سینمای افراد اهل تحقیق و تفکر است، سینمای افراد پیشرو، رادیکال، منتقد و معترض است. سینمایی است که فیلمسازان به حقایقی از جهان رسیده و می‌خواهند آن را با مخاطبان در میان بگذارند، سینمای مستند مختص افراد جست‌وجوگر، کاشف و افشاگری است که در نظر دارند دید تازه‌ای از جهان واقعی و پدیده‌های جهان در اختیار مخاطبان قرار دهند، این سینما برای افراد باهوش، دقیق و منظم است و سینمای مستند ما چشم و چراغ ماست.

دومین بخش از مراسم با نمایش تکه‌هایی از فیلم «آقای طیاب» ساخته سیاوش نقشبندی شروع شد.

سخنران اول این بخش همایون امامی بود که ضمن ارائه مستنداتی تاریخی از شروع جریان مستندسازی در ایران و تشکیل وزارت فرهنگ و هنر به اسامی بنیانگذاران سینمای مستند، و نام‌هایی چون فرخ غفاری، هژیر داریوش، کامران شیردل، خسرو سینایی و منوچهر طیاب و جریان‌هایی که کارها و تفکرات این افراد آغازگر آن بود، اشاره کرد.  

وی با اشاره به آثار طیاب «همراه باد»، «در دل تنهایی کویر»، «زاگرس: گاهواره تمدنی کهن»، «البرز: زادگاه تمدنی به قدمت تاریخ و دریای پارس»، کار وی را بدعتی در راه روشن ساختن ذهن مخاطبان در باب اهمیت ادبیات مستند خواند.

رفاقتی بیش از نیم قرن

سخنران بعدی مراسم، خسرو سینایی بود که سابقه رفاقتی بیش از نیم قرن با منوچهر طیاب دارد. وی که از خاطرات دانشجویی خود با طیاب و روزهای تحصیل در وین تا علاقه‌مندی به سینما به واسطه طیاب سخن گفت و یادآور شد: ۵۰ سال طول کشید تا خودم را قانع کردم سینما جز یک ابزار نیست و این ابزار را هر کسی با ذهنیت خود از آن بهره می‌گیرد، کسی دوست دارد آرتیست شود، کسی دوست دارد جنجال به راه بیندازد اما کسی هم دوست دارد آن را در خدمت ارتقای فرهنگ جامعه به خدمت بگیرد، طیاب اینگونه بود و هر وقت می‌خواست درباره سینما بنویسد درباره چهره‌های موثر سینمای جهان قلم می زد.

پس از آن خسرو سینایی و حمیدی مقدم نشان فیروزه‌ای جشنواره سینماحقیقت را به منوچهر طیاب تقدیم کردند.

سخنران انتهای مراسم، منوچهر طیاب بود که ضمن تشکر به خاطر برگزاری این مراسم، از آرزوهای خود پس از بازگشت به وطن و امیدهایش برای سینمای مستند گفت و بیان داشت که آرزوهایش امروز با نسل جوان و ضابطی جهرمی برآورده شده است.

وی افزود: ما در سال بیش از هزار فیلم مستند می‌سازیم که در خارج از کشور مورد تعجب قرار می‌گیرند و جایی برای خود باز کردند، من در چند جشنواره بین‌المللی عضو هیات داوران بودم و موقع نمایش فیلم مستند ایرانی، سالن‌ها پر می‌شد، برای من جالب بود چون سینمای مستند ما رنگ و بو و هوای دیگری دارد، درست است این سینما را از غرب گرفتیم اما این یک وسیله بوده است و ما این وسیله را مطابق نیاز جامعه و فرهنگی خود استفاده می‌کنیم. بنابراین سینمای ما امروز دیگر در دوران طفولیت به سر نمی‌برد بلکه سینمایی است منسجم که راه خود را پیدا کرده است، گر چه نمی توانم بگویم ما مکتب سینمای مستند داریم ولی ما با خانواده سینمای جهان با سینمای مستند حرفی برای گفتن داریم.

درباره چهره‌ها

منوچهر طیاب متولد سال ۱۳۱۶ در تهران، دانش‌آموخته‌ رشته معماری در دانشگاه فنی وین و فارغ‌التحصیل کارگردانی سینما و تلویزیون از دانشکده سینمایی آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی اتریش است.
او از سال ۱۳۴۲ با ساخت فیلم «سفال» به حرفه‌ مستندسازی روی آورد و طی ۵۶ سال اخیر، نزدیک به ۱۰۰ فیلم ارزشمند میراث فرهنگی و تاریخی را کارگردانی کرده است. طیاب که عضو پیوسته فرهنگستان هنر است، استاد رشته سینما در دانشکده‌ هنرهای دراماتیک و تلویزیون بوده و سرپرستی رشته سینماتوگرافی و عکاسی دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی تهران را برعهده داشته است.

عضویت در هیات داوران سازمان یونسکو در جشنواره بین‌المللی «کراکو» لهستان، عضویت در هیات داوران جشنواره بین‌المللی فیلم مستند «ترنتو» ایتالیا، عضویت در هیات داوران جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران، سینماحقیقت، بخشی از کارنامه حرفه ای طیاب در مقام داوری آثار مستند داخلی و بین المللی است.

احمد ضابطی‌جهرمی متولد سال ۱۳۳۰ در شهر جهرم استان فارس است. وی تحصیلات متوسطه خود را در رشته علوم طبیعی، در دبیرستان اسلامی جهرم سپری کرد، سپس تهران آمد و در رشته کارگردانی سینما و تلویزیون از دانشکده هنرهای دراماتیک دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. ضابطی‌جهرمی مدرک کارشناسی ارشد و دکترای پژوهش هنر خود را از دانشگاه هنر تهران اخذ کرده است. او مستندساز، تدوینگر، مؤلف، مترجم، پژوهشگر سینما و با مرتبه‌ علمی استاد تمام، عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما است.
ضابطی جهرمی اولین استاد رشته سینما و تلویزیون است که سال ۱۳۸۶ از سوی فرهنگستان هنر ایران به عنوان «چهره‌ برگزیده آموزش دانشگاهی هنر» مورد تجلیل قرار گرفته و پژوهشگر برگزیده کشور از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در شاخه هنر و رسانه (۱۳۹۰)، دارنده مدرک مدرس ممتاز کالج‌های رادیو تلویزیونی (دانشنامه CBT و متدولوژی تدریس هنر و رسانه از انستیتو اتحادیه رادیو تلویزیون‌های آسیا و اقیانوسیه AIBD) ‌ و عضو گروه سینما در فرهنگستان هنر است.