ناشران مکتوب از فضای مجازی به بهترین شکل استفاده کنند

نیکنام حسینی‌پور عصر دوشنبه، در مراسم اختتامیه جشنواره صفحه خیال، کتاب در فضای مجازی گفت: نشر دنیای جدید را برخی از صاحبنظران در این عبارت خلاصه می‌کنند که تک رسانه به چندرسانه تبدیل شده است.

وی افزود: فناوری عصر اطلاعات و ارتباطات، با امکاناتی که برای انتقال صوت و تصویر فراهم ساخته، خواننده قدیم را، که مخاطب اصلی نشر کتاب بود، به خواننده‌ ـ‌ شنونده ‌ـ‌ بیننده تبدیل کرده است. محصول آن نشر، فقط متن چاپی بود و محصول این نشر پدیده‌های چندرسانه‌ای است که بنابه طبیعت موضوع و مقتضیات متن، تغییر شکل پیدا می‌کند؛ به‌عبارت دیگر مفهوم نشر امروز با مفهوم نشر، نزدیک به ۶۰۰ سال پیش زمانی‌ که گوتنبرگ نخستین‌بار ماشین چاپ را اختراع کرد متفاوت است.

حسینی‌پور، بیان کرد: بازشدن پای ابزارهای الکترونیکی به دنیای بشر، همه امکانات رفته‌رفته خود را با الکترونیکی شدن سازگار کردند و کتاب و کتاب‌خوانی نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند. در سالیان اخیر با رواج گجت‌هایی مانند تبلت، تلفن هوشمند و کتاب‌خوان‌ به همراه محتوای الکترونیکی با فرمت‌هایی از قبیل pdf و ePUB و اپلیکیشن‌های متنوع کتاب‌خوان، شکل جدیدی از کتاب به نام کتاب الکترونیکی (ebook) به وجود آمده و مطالعه شکل جدیدی به خود گرفته است.

مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: برخی آمار موسوم به جهان دیجیتال ۲۰۱۹، استفاده فراگیر از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در بسیاری از ابعاد از زندگی ما تاثیر گذاشته است که ازجمله آن بهره‌گیری از رسانه‌ها است.  گزارش موسوم به جهان دیجیتال ۲۰۱۹ (Global Digital ۲۰۱۹) مربوط به ژانویه ۲۰۱۸ تا ژانویه ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که ایران در این بازه زمانی ۱۶ میلیون کاربر جدید اینترنت و ۷ میلیون کاربر جدید شبکه‌های اجتماعی داشته است. در این گزارش جمعیت ایران ۸۲.۳ میلیون نفر ذکر و گفته شده است که ۷۲.۹ میلیون کاربر از اینترنت در کشورمان استفاده می‌کنند؛ به‌عبارت دیگر در واقع ۸۹ درصد از جمعیت ایران، کاربر اینترنت هستند.

وی اظهار داشت: براساس آمارهای جهانی از جمعیت ۷.۶۷ میلیارد نفری جهان، ۵.۱۱ میلیارد نفر به موبایل دسترسی دارند که یک ضریب نفوذ ۶۷ درصدی است. تعداد کاربران اینترنت اما به ۴.۳۸ میلیارد نفر می‌رسد که یک ضریب نفوذ ۵۷ درصدی را نشان می‌دهد. این آمارها بیان‌گر این است که جمعیت جهان از ابتدای ۲۰۱۸ تا ابتدای ۲۰۱۹، رقمی معادل ۱.۱ درصد یعنی به اندازه ۸۴ میلیون نفر رشده کرده است و در همین زمان رشد کاربران موبایل ۲ درصد یعنی ۱۰۰ میلیون نفر بوده است.

حسینی‌پور با اشاره به جایگاه فناوری در صنعت نشر، گفت: انتشار کتاب‌های الکترونیکی جایگاه مهمی پیدا کرده است و مطالعه کتاب‌های الکترونیکی در سال‌های اخیر رشد تصاعدی داشته است، به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۷ مردم جهان دو برابر بیش از سال ۲۰۱۳ کتاب الکترونیکی خریداری کرده‌اند.

وی ادامه داد: باید توجه داشت که تحولات اخیر در عرصه‌های اطلاعات و ارتباطات به معنای تهدید نشر کتاب به نابودی نیست.  اگرچه بازار کتاب دستخوش تغییری عمیق شده است، و شاهد تغییرهای بیشتری نیز خواهد بود، امکان اینکه کتاب از صحنه زندگی بیرون برود یا اقتصاد، صنعت، و بازرگانی نشر تعطیل شود، از سوی هیچ صاحب نظری پیش بینی نشده است.

مدیرعامل خانه، بیان کرد: بازنگری و بازاندیشی در ساختارهای کنونی نشر و ایجاد تحولی متناسب در آن است، آنچه باید مورد توجه قرار گیرد. تحولی که هم با سرشت و نیازهای فرهنگی ما سازگار باشد و هم با ضرورت‌های جهانی. چه ناشران بخواهند و چه نخواهند، آینده به سمت محتوای دیجیتال و چاپ براساس تقاضا پیش می‌رود و ناشران مجبور خواهند شد کپی‌های کمتری از عناوین جدید را چاپ کنند.

وی افزود: ناشران باید بپذیرند که در آینده‌ای نه چندان دور رسالت آن‌ها تنها انتشار و فروش کتاب نیست و مشخص است که در این راه نیاز به نوآوری و ایده‌های جدید بیش از پیش است و ارائه خدمات تخصصی متناسب با نیازهای قابل پیش‌بینی انکارناپذیر است. باتوجه به اینکه آثار مکتوب بخشی از میراث معنوی و فرهنگی است و هویت کشورها به آن بستگی دارد، سوال این است که باتوجه به فضای مجازی و الکترونیکی حفظ این میراث چگونه اتفاق می‌افتد و چگونه به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.

حسینی‌پور گفت: متاسفانه در ایران موقعی که از نشر الکترونیک سخن به میان می‌آید، مخاطبان به یاد فایل پی.دی.اف می‌افتند و آن هم زمانی که امکان دسترسی به کتابی را ندارند و یا هزینه گزافی باید برای آن بپردازند. کتاب الکترونیک در واقع نسخه الکترونیک از یک کتاب است که بر روی کامپیوتر یا دستگاه قابل حملی که به این منظور تولید شده قابل خواندن است و یا در تعریف دیگر کتاب الکترونیک دربرگیرنده ویژگی‌های کاربردی نظیر جستجو، ارجاع تقابلی، پیوندهای فرامتنی، یادداشت‌گذاری، هایلایت کردن، اشیایی چندرسانه‌ای و ابزارهای تعاملی است.

وی ادامه داد: در دنیای جدید فضای مجازی و اینترنت کلیه ساخت‌های بشری را تحت شعاع خود قرار داده است به‌طوری که نمی‌توان آن را نادیده گرفت زیرا خیلی از مسائل بر روی این بسترها طراحی و ادامه پیدا کرده‌اند.

مدیرعامل خانه کتاب، افزود: کتاب الکترونیک دیگر حوزه جغرافیایی و مرزهای طراحی شده را نمی‌شناسد، بلکه همه مرزها را درمی‌نوردد و به‌نوعی یک دموکراسی در حوزه دانش و معرفت ایجاد کرده و آن هم دسترسی آزاد و عادلانه به اطلاعات و محتوای جدید است اما یک آسیب جدی هم دارد و آن هم به‌دلیل دسترسی راحت به انواع محتوا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌جای تولید دانش، سمت و سوی خود را به جابه‌جایی اطلاعات، نشر کتاب‌های کم‌ارزش و یا بی‌ارزش معطوف می‌کند. این فضا، زبان فارسی که یکی از نمادهای هویت ملی ما هم هست را تحث تاثیر قرار داده، که لازم است مراقبت بیشتری از آن صورت گیرد. البته سیستم آموزشی ما هم بی‌تقصیر نیست.

وی ادامه داد: بی‌توجهی به قابلیت‌های فضای مجازی و نشر الکترونیک فضای مجازی به دلیل ویژگی‌های زیرپایه‌های فکری و نظری جوامع را دستخوش تغییرات عمیق کرده است. با رشد فضای مجازی تولید علم و دانش کمتر و از سویی دیگر جریان انتقال دانش سرعت و افزایش پیدا کرده است. البته این جریان افزایشی یکی از آسیب‌های فضای مجازی محسوب می‌شود که محصول آن تولید کتاب‌های زرد و کم‌محتواست.

حسینی‌پور بیان کرد: یکی از موضوعات قابل‌توجه در زندگی امروز شهری با وجود ترافیک‌های سنگین و به‌قول کارشناسان هدر رفت ۳۰۰ ساعت زمان شهروندان در این ترافیک‌ها توجه به تولید کتاب‌های صوتی است. علاوه‌بر این افزایش میانگین سن مردم ایران در سال‌های آینده و احتمال بروز مشکلات بینایی این ضرورت را پررنگ‌تر کرده است. یکی دیگر از کاربردهای کتاب‌های صوتی آشنایی مهاجران ایرانی به کشورهای دیگر است این کتاب‌ها منابعی برای حفظ زبان فارسی هستند.

وی افزود: هنوز آن‌طور که باید قوانین و مشکلات نشر الکترونیک شناسایی و تدوین نشده است به‌نظر می‌رسد این حوزه نیازمند قوانین حمایتی است به‌عنوان مثال همان‌طور که هیأت خرید کتاب معاونت امور فرهنگی به خرید کتاب از ناشران چاپی اقدام می‌کند حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک نیز ضروری است.

مدیرعامل خانه کتاب گفت: بسیاری از دانشجویان بدون نیت بد به کپی کتاب‌های دانشگاهی اقدام می‌کنند درحالی‌که می‌توان با حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک فرصتی را برای عرضه کتاب‌های آموزشی و دانشگاهی در فضای مجازی را مهیا کرد. یکی از نتایج قابل توجه این حمایت پیشگیری از قاچاق و کپی غیرمجاز کتاب است.

فضای مجازی مدل زندگی ما را متحول کرده است

معاون امور فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی، نگاه ابزاری به فضای مجازی را مساله مهمی در استفاده از این موقعیت دانست و گفت: نگاه غالب به فضای مجازی نگاه ابزاری است به عبارت دیگر بیشتر کاربران تصور می‌کنند فضای مجازی یک وسیله است به‌عنوان مثال اهل رسانه فضای مجازی را رسانه فعالان حوزه نشر ظرفیتی برای تولید کتاب و دیگر فعالان این موقعیت را ابزار و عرصه‌ای در کنار دیگر ابزارها می‌دانند البته این نوع نگاه غلط نیست اما نگاه‌های دیگری نیز وجود دارد.

امیر خوراکیان افزود: دومین نگاه به فضای مجازی که به نظر می‌رسد دقیق و صحیح‌تر است متأثر از نتیجه بررسی آثار فضای مجازی است. با توجه به نگاه دوم نیازمند ترسیم نقشه زندگی در عرصه تحولات فضای مجازی هستیم به‌عبارت دیگر فضای مجازی نه‌تنها ابزار نیست بلکه تحولات مختلفی را در عرصه اقتصاد، فرهنگ و اجتماع ایجاد کرده است بنابراین مدل زندگی و فعالیت‌ها متحول شده است.

او ادامه داد: آیا با توجه به تحولات فضای مجازی بر حوزه تعلیم و تربیت و آموزش نقشه راه ترسیم شده است؟ این موضوع را می‌توان به حوزه نشر کتاب و فرهنگ مطالعه نیز تسری داد. نباید فراموش کنیم در جریان ترسیم نقشه راه همه بازیگران عرصه فضای مجازی دیده شود. علاوه بر این باید به سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و همچنین نکات مثبت و منفی فضای مجازی توجه شود.

وی بیان کرد: فهم فعالان حوزه نشر الکترونیک از بازارهای جهانی ناچیز است براساس آمارها سهم فعالان ایرانی فضای مجازی از بازارهای جهانی فقط یک‌درصد از که باید افزایش پیدا کند و نیازمند سرمایه‌گذاری است. ناشران سنتی فعال در حوزه تولید کتاب‌های کاغذی از توسعه نشر الکترونیک نگران هستند. این نگرانی به‌خصوص در آستانه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پررنگ‌تر می‌شود اما احساس رقابت و حساسیت در ناشران کتاب‌های چاپی نباید وجود داشته باشد.

خوراکیان، گفت: ناشران کتاب‌های کاغذی به جای نگرانی باید از فرصت‌های فضای مجازی استقبال و منطق کار آن را با برنامه‌ریزی کشف کنند.

اختتامیه دومین دوره جشنواره کتاب در فضای مجازی باعنوان «صفحه خیال» با حضور محمدتقی احمدی؛ رئیس دانشگاه تربیت مدرس، نیکنام حسینی‌پور؛ مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب، امیر خوراکیان؛ معاون فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی، ایوب دهقانکار؛ مشاور معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدرضا زائری؛ عضو هیأت مدیره موسسه خانه‌کتاب عصر امروز دوشنبه (۲۵ آذرماه) در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.

آشنایی با جشنواره کتاب مجازی

کتاب از ارزشمندترین تحفه‌هایی است که خداوند تعالی به بشر ارزانی داشته است. ازاین‌رو هرساله، هفته آخر آبان ماه با نام هفته ی کتاب نام‌گذاری شده است.با پیشرفت تکنولوژی و تاثیر آن در جامعه، نیاز به مفاهیم نوینی همچون عصر الکترونیک، دیجیتال و هوشمندسازی در ابعاد مختلف احساس می‌شود. صنعت کتاب و نشر نیز با الهام از این جریان فناوری در حال تحول است. ظهور شیوه‌های نوین نشر و قالب‌های جدید محتوا و کتاب، این صنعت را دستخوش تحولی عظیم کرده است. «کتاب در فضای مجازی» پدیده‌ای چالش‌برانگیز است که می‌رود تا نظام آموزش و اطلاع‌رسانی را نیز با دگرگونی‌هایی اساسی مواجه سازد. از این رو، دومین دوره جشنواره ملی «کتاب مجازی» با عنوان جشنواره «صفحه خیال»،  با رویکردی جدید و با نگاهی جامع به تمامی حوزه‌ها و مسائل پیرامون کتاب در فضای مجازی در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، فناوری و مردمی خواهد پرداخت تا بتواند زیربنای تحولی عظیم را در این حوزه فراهم نماید که در سال‌های آینده منشأ تأثیرات گران‌بهایی در جامعه ایرانی خواهد بود.

ارسال ۷۰۰ اثر به دومین جشنواره کتاب در صفحه مجازی

جمع آوری آثار دومین جشنواره کتاب در صفحه مجازی، از ۱۸ آبان ماه ۹۸ آغاز و تا روز چهارم حدود ۷۰۰ اثر در پنج محور به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. این پنج محور شامل استارت‌آپ‌ها، کارآفرینی و کسب و کارهای الکترونیکی کتاب، فعالیت فرهنگی و شبکه‌های اجتماعی، بخش پژوهش و بخش روایتگری بود.
همچنین با توجه به راه اندازی پویش داننده شو، روزانه بین ۳۰ تا ۴۰ اثر در این پویش شرکت و طبق برآوردهای اولیه حدود ۱۵۰ اثر در این بخش ثبت شدند