شبان میرشکرائی در نشست همایش ملی آیین یلدا در خصوص تنوع فرهنگی و همبستگی ملی با رویکرد یلداشناسی گفت: ما در نیم کره شمالی زندگی می کنیم که انقلاب زمستانی و شب یلدا را هر ساله درک کرده ایم و تفاوت چندانی ندارد که شروع پاسداشت این مراسم چه زمانی بوده است با این حال باید امروزه بررسی کرد که این آیین نیکو چگونه برگزار می شود و چه تاثیری در فرهنگ و سنت آیندگان دارد.
جوان بیش از نسل‌هی قبلی ذوق برای آئین یلدا دارد
وی با بیان اینکه نسل جوان امروزی برای پیوستن به آیین یلدا دارای شوق و ذوقی مضاعف از نسل های پیشین خود هستند افزود: پیوستن نسل جوان به این میراث بدون اجبار بسیار مغتنم است البته این پیوستن رنگ و بویی دیگر گرفته و جوانان علاقه مند شده اند تا در این شب به صحرا و کویر رفته و تورهای یلدایی از این دست برگزار کنند.
میرشکرائی با تاکید بر اینکه باید تورهای جوانان به سوی شناخت بیشتر یلدا بیانجامد ادامه داد: واقعیت این است که باید وزارت میراث فرهنگی و گردشگری با مطالعه مردم شناسی تورهای یلدا را به سوی روستاهای کهن با آیین خاص یلدا هدایت کند تا جوانان با آیین های یلدایی روستایی بیشتر آشنا شوند.
وی ادامه داد: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز باید خوراک بخشی علمی مردمی که نیازمند آگاهی در حوزه یلدا هستند را فراهم کند تا آن ها نیز با سنت های دیرپای این مراسم کهن آشنا شوند.
سومری‌ها نیز برای برای یافتن روزگار بهتر تفال می‌زنند
به گزارش روز یک‌شنبه، روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در ادامه این نشست آتوسا مومنی مروری بر یلدای ایرانی و آیین های زمستانی ملل مختلف کرد و گفت: برخی از روایت ها وجود دارد که شب یلدا را شبی اهریمنی می دانند با این حال همه مردم ایران آن چیزی که از گذشته دور تا امروز به خاطر می آورند این است که این شب بسیار شیرین، همراه با گردهمایی بسیار صلح آمیز است.
وی با تاکید بر اینکه باید به دنبال چرایی ماندگاری یلدا بین ایرانیان باشیم افزود: چرایی ماندگاری یلدا بین اقوام ایرانی بسیار واضح است زیرا این شب ارتباط مستقیم به زندگی انسان و تعامل او با محیط زیست دارد و هنگامی که یک فرآیند آیینی تکرار پذیر، بی نقص و منتظم برگزار می شود حتما مانا خواهد شد.
مومنی افزود: تجربه استفاده از دانش کیهانی برای مردم از گذشته دور بوده است و در این حوزه ایران یکی از پیشگامان است البته آیین های زمستانی در بسیاری از ملل وجود دارد مانند کشورهای اسکاندیناوی که مراسم خاصی به وسیله دختران سفیدپوش و آراسته به گیاهان سبز برگزار می شود.
وی یکی دیگر از مراسمات آیین های زمستانی ملل مختلف را تفال زدن همانند سومری ها و بابلی ها برای یافتن تقدیر و امید به روزگار بهتر دانست.
فالگوش ایستادن یکی از رسوم شب یلدا در گیلان است
همچنین هوشنگ عباسی مردم شناس در خصوص پاسداشت شب یلدا در خطه گیلان نیز گفت: در گیلان مراسم شب چله همانند دیگر مناطق ایران برگزار می شود و گیلانی ها زمستان را به سه چله بزرگ، کوچک و پیرزن عجوزه تقسیم می کنند و معتقدند که این پیرزن در روزهای پایانی زمستان از زمین بیرون آمده و دوباره در بهار به زیر زمین می رود.
وی ادامه داد: یکی از آیین های شب چله در گیلان قصه خوانی و نقالی است که در شب نشینی های مختص این شب برگزار می شود همچنین تفال زدن به وسیله سوزن زدن و یا فالگوش ایستادن در این شب نیز خواستگاه ویژه ای دارد.
عباسی دیگر رسم سنتی مردم گیلان در شب چله را عدم مصرف گوشت و خوردن سبزی پلو با ماهی همانند شب نوروز و چهارشنبه سوری دانست.
الهه شایسته رخ دیگر سخنران این نشست در زمینه آیین شال اندازی در شب یلدا و شعرهای طنز آن گفت: آیین شال اندازی یک آیین کودکانه است که در پرتو آیین فیض طلبی و فیض دهی برگزار می شود.
وی در خصوص این آیین تصریح کرد: آیین شال اندازی که در شب چله برگزار می شود عموما به وسیله کودکان صورت می گیرد و به اینگونه است که کودک یک شال را در حیاط خانه یا اتاق همسایه می اندازد و سپس با خواندن اشعاری از صاحب خانه طلب فیض می کند.
پاسداشت یلدا ۷ هزار سال قدمت دارد
آزاده حیدرپور پژهشگر این حوزه به تبیین فلسفه وجودی یلدا پرداخت و گفت: یلدا واژه ای برگرفته از زبان سوریانی (زبان رایج مسیحیان) و به معنی تولد و زایش است این شب مصادف است با جشن شب چله ایرانیان که بلندشدن روزها در ایران و نیم کره شمالی زمین به وسیله مردم جشن گرفته می شود.
وی ادامه داد: ابوریحان بیرونی از این جشن با عنوان میلاد اکبر در کتب خود یاد کرده و منظور آن میلاد خورشید است.
حیدرپور با اشاره به اینکه ایرانیان باستان یک تقویم کلی نگر داشته اند که برمبنای امور کشاورزی و دامداری تنظیم شده بود اظهار داشت: در این تقویم دو موقعیت گاهشمار با عنوان چله در طول سال خورشیدی وجود داشته که یکی از آن ها چله تابستان و دیگری چله زمستان بود که هر یک به دو دوره چله بزرگ و چله کوچک تقسیم می شدند.
وی با تاکید بر اینکه پیشینه شب یلدا به گذشته خیلی دور باز می گردد افزود: این پیشینه تاریخی را برخی از اسطوره شناسان از روی نقوش نقاشی شده بر روی ظروف سفالی به دست آمده از دوران باستان تا ۷ هزار سال تخمین زده اند البته ورود رسمی آیین یلدا به تقویم های ایرانی به سال ۵۰۲ پیش از میلاد باز می گردد.
حیدر پور ادامه داد: مردم باستان باور داشتند که نور نماد ایزد و تاریکی نماد اهریمن است به همین خاطر شب یلدا را به دلیل تاریکی و طولانی بودنش شوم و نحس می دانستند و غلبه نور بر تاریکی پس از یلدا را جشن می گرفتند.
وی به نفوذ آیین یلدا به دیگر سرزمین های باستانی اشاره کرد و گفت:۴ هزار سال پیش مصریان باستان تولد خورشید را مصادف با شب یلدای ایرانی جشن می گرفتند و ۱۲ شبانه روز به پایکوبی و دست افشانی می پرداختند
در ادامه این نشست پوپک عظیم پور محقق حوزه عروسک شناسی باستانی با بیان اینکه عروسک ها برای پاسداشت و زنده نگه داشتن آیین های باستانی بسیار با اهمیت هستند تصریح کرد: در خصوص پیوند آیین یلدا با عروسک های ساخته شده گذشته باید به آیین چله زری که به دختری به نام چله زری تعلق دارد و جزئی از آیین های بخت گشایی در برخی از مناطق ایران مانند اصفهان و اراک است اشاره کرد.
وی ادامه داد: در این آیین که در شب یلدا برگزار می شود مردم همگام با اینکه به انتظار نور و روشنایی می نشینند و مهر را جشن می گیرند برای دختران دم بخت تفالی به صورت مراسمی خاص به وسیله عروسک چله زری برپا می کنند تا به وسیله آن متوجه شوند که در سال آتی به خانه بخت می روند یا نه.
آیین شب یلدا نشان دهنده استفاده عامه مردم از داده های نجومی دقیق است
همچنین فرید قاسملو در این نشست به تشریح پیوند یلدا و دانش نجوم پرداخت و گفت: یلدا در علوم دارای دو ریشه مطالعات گاهشماری و مطالعات نجومی است که پرداختن به علوم دقیقه در حوزه یلدا از مسیر پرداختن به نجوم محاسباتی می گذرد.
وی ادامه داد: آیین شب یلدا نشان دهنده استفاده عامه مردم از داده های نجومی دقیق در عرض های میانه کره زمین است زیرا با توجه به موقعیت کشور ما چنین شبی مصادف با انقلاب زمستانی است و در عرض های بالاتر این اتفاق که بلندترین شب سال مصادف با شروع انقلاب زمستانی باشد روی نمی دهد.
قاسملو با اشاره به اینکه محاسبات لحظات اینچنینی مانند شب یلدا و یا ساعت تحویل سال بسیار پیچیده تر از آن هستند که مردم عامه از آن بهره ببرند اظهار داشت: مردم از دوران باستان به وسیله استفاده از گاهشماری های سنتی و بومی خود چنین لحظاتی را حفظ و برای آیندگان به یادگار گذاشته اند البته امروزه در ایران چهار گاهشماری( میلادی، مذهبی، شمسی و سنتی) مورد استفاده قرار می گیرد که شب یلدا به وسیله گاهشمار شمسی و سنتی پاسداری می شود.
سجودی دیگر سخنران این نشست در رابطه با یلدا به مثابه میراث ناملموس گفت: یلدا را برای اینکه یکی از میراث ناملموس جهانی به حساب آورد باید با معیارهای سازمان یونسکو برای ارزش گذاری میراث ناملموس سنجیده شود که آیا یلدا میراث ناملموسی محسوب می شود یا نه همچنین باید مقایسه کرد که این آیین چه میزان زنده و در میان مردم جاری و ساری است.
وی ادامه داد: در میان پژوهشگران ایرانی فردی شک ندارد که یلدا تمامی معیارهای میراث ناملموس را دارا است و یکی از زنده ترین میراثی است که در کشور وجود دارد.
سجودی افزود: آیین یلدا مراسمی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و از گذشته تاکنون سینه به سینه با حفظ فرهنگ و رسوم به ما رسیده است و امروزه به وسیله نمادسازی های مختلف و تجاری سازی نماد و نشانه های یلدا در میان مردم پاسداری می شود.
در پایان نشست مذکور مریم نعمت طاووسی به تبیین نقش مردم در پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس با نگاه به شب یلدا پرداخت و در خصوص نقش پر رنگ مردم در نگهداشت این آیین به عنوان یک میراث فرهنگی در ایران ادله ای را به حضار ارائه کرد.
نظر شما