یک جایگاه ۴ نامزد، جانشین سلطان قابوس کیست

بر اساس بیانیه دیوان پادشاهی این کشور  پرچم عمان نیز به مدت ۴۰ روز برای ادای احترام به پادشاه فقید نیمه افراشته خواهد بود.

سلطان قابوس از همان آغاز کار به عنوان پادشاه طرفدار پیشرفت بود. او از یک سو با درآمدهای حاصل از فروش نفت به نوسازی و ایجاد تحول در کشورش همت گماشت و در همان حال تلاش خود برای احترام و حفظ سنت ها را به کار گرفت.
بدین ترتیب خیابان ها و مدارس و بیمارستان های جدید ساخته شد و برق و آب لوله کشی به دورترین نقاط عمان راه پیدا کرد. بر اساس گزارش های سازمان ملل متحد، سلطان نشین عمان از جمله کشورهایی به شمار می آید که طی چهار دهه گذشته بیشترین میزان پیشرفت را شاهد بوده است.
سلطان قابوس، از اصلی‌ترین چهره‌های سیاست‌ خاورمیانه در ۵ دهه گذشته، آذر ماه امسال همزمان با برگزاری نشست سران شورای همکاری خلیج فارس به بلژیک سفر کرد و به دلیل وخامت مجدد سرطان روده بزرگ که به مدت چهار سال بود از آن رنج می‌برد، تحت معالجه قرار گرفت، اما در حالی که انتظار می رفت دستکم یک ماه در این سفر درمانی باشد، به ناگاه به کشورش بازگشت و از همان زمان احتمال پیشروی بیماری سلطان قابوس و نزدیک بودن پایان عمر او در میان محافل خبری قوت گرفت .
 او از سال ۲۰۱۴ حداقل دو بار بنابر دلایل پزشکی به خارج از عمان سفر کرده است.
پیش از این بحث‌های مفصلی در دیوان پادشاهی عمان در مورد جانشین احتمالی سلطان قابوس بن سعید انجام شده است . به نوشته روزنامه "گاردین"، اگر این دیوان نتواند درون خود به اجماع برسد، روند جانشینی شامل باز کردن نامه‌های مهر و موم شده در دادگاه مسقط است که می‌تواند گزینه جانشین قابوس بن سعید، سلطان عمان را مشخص کند.
مشاوران نزدیک سلطان قابوس کارشناسان امنیتی و اطلاعاتی در دفتر سلطنتی به رهبری ژنرال "سلطان بن محمد النومانی" هستند. مطابق با فرضیه های مطرح شده، بعد از مرگ حاکم عمان شورای تحت هدایت النومانی به مدت سه روز تا زمان انتخاب رهبر بعدی کشور را اداره خواهد کرد.
سلطان قابوس هیچ فرزندی ندارد و به طور علنی هم جانشینی منصوب نکرده است، اما به طور خصوصی در نامه مهر و موم شده خطاب به شورای خاندان سلطنتی عمان انتخاب خودش را اعلام کرده است.
سلطان قابوس در طول دهه های گذشته علاقه ای به اشتراک گذاری اختیارات خود نداشته است. او حتی در کابینه دولت نیز هم زمان به عنوان نخست وزیر، وزیر دفاع، وزیر امور خارجه، وزیر مالی و رئیس بانک مرکزی انجام وظیفه کرد و به معنی دقیق تر تمام تصمیمات راهبردی، وابسته به نظر سلطان بود.
ماده ۶ قانون اساسی عمان تاکید دارد، خاندان سلطنتی باید ظرف سه روز از خالی ماندن این جایگاه، سلطان جدید را انتخاب کند. اگر آن‌ها نتوانند به توافق برسند، شورای دفاع ملت، رئیس دیوان عالی و روسای دو اتاق شورای مشورتی می‌توانند اولین پاکت حاوی انتخاب سلطان قابوس را باز کنند و سپس شخص مورد نظر او را بر تخت سلطنت بنشانند.
کارشناسان هدف از پنهان نگه داشتن نام جانشین سلطان آینده عمان را تضمین اقتدار این سلطان در طول حیاتش عنوان می کنند.
تشخیص اینکه چه کسی بعد از سلطان قابوس بر عمان حکومت خواهد کرد، دشوار است، اما اخیرا نام یکی از نزدیکان سلطان قابوس به عنوان جانشین احتمالی او بیشتر از دیگران مطرح شده است.

رسانه های عمان گزارش داده اند که "اسعد بن طارق آل سعید"، پسرعموی سلطان قابوس به عنوان معاون نخست وزیر در امور همکاری ها و روابط بین الملل انتخاب شده است. پیش بینی می شود که نام او در پاکت هایی نگه داری شده در قصرهای سلطنتی پدیدار شود. این هفته حاکم عمان پسر عموی خود را به عنوان نماینده رسمی کشور به اجلاس اتحادیه عرب در اردن اعزام کرد. البته مسئولیت های مشخصی برای اسعد بن طارق به عنوان معاون نخست وزیر تعریف نشده، اما این ترفیع درجه شانس او برای جانشینی سلطان قابوس را افزایش خواهد داد.
اسعد در ژوئن سال ۱۹۵۴ به دنیا آمد و از خاندان آل سعید که از اواسط قرن ۱۸ بر عمان حکومت کرده اند ، محسوب می شود. وی دارای سابقه نظامی است و در سال ۱۹۷۷ از آکادمی نظامی "سندهرست" در انگلیس فارغ‌التحصیل و پس از آن به ارتش ملحق شد و در مناصب نظامی ارتقا یافت تا اینکه به درجه فرمانده لشگر زرهی نیروهای مسلح نایل آمد. وی مدرک کارشناسی در علوم نظامی را در سال ۱۹۸۶ کسب کرد و از رسته نظامی به خدمات غیرنظامی منتقل و در سال ۱۹۹۳ با فرمان سلطان به عنوان دبیرکل کمیته عالی کنفرانس‌ها منصوب شد.
در تاریخ ۱۴ فوریه ۲۰۰۲ سلطان عمان فرمانی صادر و وی را به عنوان نماینده خود معرفی کرد و از آن پس اسعد از جانب سلطان ماموریت‌های زیادی یافت که از جمله آن نمایندگی عمان در تعدادی از مراسم‌ و کنفرانس‌ها، میزبانی سفرا، وزرا و شخصیت‌های مهمی بود که به عمان سفر کرده و نامه‌های آنها به سلطان عمان را به نمایندگی از جانب وی دریافت می کرد.
در حال حاضر دو رقیب اصلی برای اسعد فرض شده است : "هیثم بن طارق" برادر ناتنی او که به عنوان وزیر فرهنگ عمان انجام وظیفه می کند و "شهاب بن طارق" فرمانده سابق نیروی دریایی عمان.

هر سه کاندیدای جانشینی سلطان قابوس در دهه ششم زندگی خود به سر می برند و خواهر آنها برای مدت محدودی همسر سلطان قابوس بوده است .
در سال های اخیر حتی از "تیمور بن اسعد" فرزند ۳۸ ساله پسرعموی سلطان قابوس که از قضا رابطه بسیار نزدیکی با او داشت، هم به عنوان رهبر آینده این کشور نام برده می شود.
با توجه به اهمیت جایگاه ویژه پادشاه در عمان برابر سایر ساختارهای حکومتی و تاثیرات فکری و تصمیمات شخص وی که ویژگی مشترک حکومت های سلطنتی است، به اعتقاد تحلیلگران از میان جانشینان احتمالی قابوس فردی که قادر به پر کردن خلاء های احتمالی پس از وی باشد ، وجود ندارد.
با این وجود بسیاری از مردم این کشور می گویند اطمینان دارند که سلطان قابوس آنها را تنها نخواهد گذاشت و همه چیز را برای دوران بعد از خودش آماده کرده است.
در دوران سلطان قابوس که تحصیل کرده بریتانیا بود، عمان نقش بی‌طرفی را پیش گرفت و به عنوان یک واسطه در منطقه عمل کرده است؛ خصوصاً بین ایران و آمریکا در مورد توافق هسته‌ای پیشنهادی که سرانجام در سال ۲۰۱۵ به امضا رسید. 
عمان همچنین محل مذاکرات بین عربستان و انصارالله یمن بوده است.
 سیاست عمان موسوم به "دوست همه و دشمن هیچکس" به این کشور اجازه داده تا از نظر اقتصادی توسعه یابد. عمان در مناقشه دوساله درون شورای همکاری خلیج فارس بین امارات متحده عربی، بحرین و عربستان از یک طرف و قطر از طرف دیگر جانبداری خاصی از طرفین دعوا نداشت.
به نظر می رسد رویکرد سلطان قابوس در خصوص مسایل منطقه و جهان این انتظار را از جانشین او ایجاد کرده که از همین دریچه به تحولات منطقه ای و بین المللی بنگرد.

حمیدرضا بانصیری