سلطان قابوس معمار عمان نوین

قابوس بن سعید سلطان فقید عمان در ۱۸ نوامبر ۱۹۴۰ ( ۲۷ آبان ۱۳۱۹ ) در شهر عمان به دنیا آمد. وی چهاردهمین فرد در زنجیره مستقیم سلاطین خاندان آل بوسعید است و در میان حکمرانان عرب بیشترین دوران حاکمیت را از آن خود کرد.

** زندگی شخصی و تحصیلات

سلطان قابوس مراحل اولیه تحصیلات و دوران کودکی را در زادگاهش شهر «صلاله»  پشت سرگذاشت و سپس در سن ۱۶ سالگی به دستور پدرش سلطان سعید بن تیمور به انگلستان رفت. او به مدت دو سال در مدرسه نظامی سلطنتی سندهرست آموزش دید. تحصیلات قابوس با گذراندن دوره آموزش خصوصی یکساله در انگلستان کامل شد و در اواخر ۱۹۶۴ میلادی به عمان بازگشت.

** سلطنت

قابوس بن سعید در سال ۱۹۷۰ میلادی (۱۳۴۹ ) پدر خود سلطان سعید بن تیمور آل بوسعید را در کودتایی آرام و بدون خونریزی کنار گذاشت و پس از آنکه او را به تبعید فرستاد، به جای پدرش بر مسند حکومت نشست و لقب سلطان قابوس بن سعید سلطان عمان به خود گرفت. وی به محض رسیدن به قدرت از صلاله به مسقط نقل مکان کرد. پدر سلطان قابوس نیز در سال ۱۹۷۲ میلادی درگذشت.
 

** مدیریت و زمامداری

قابوس کشور عمان را که در آغاز زمامداری اش به شدت عقب ‌افتاده و منزوی از دنیا بود، به سوی پیشرفت اقتصادی هدایت کرد. او با استفاده از منابع ارزی ناشی از درآمدهای نفتی و جهانگردی، زیرساخت‌های کشورش را توسعه و گسترش که از جمله اقدامات برجسته در این زمینه می توان به ساخت مسکن، مدرسه و بندر اشاره کرد.

او در عین حال یکی از محبوب ‌ترین حکمرانان جهان در میان مردمش به شمار می‌آید. در زمینه برابری قانونی زن و مرد نیز عمان از همه کشورهای عرب منطقه پیشروتر است.

سلطان قابوس در عرصه اجتماعی و سیاسی نوعی ثبات توأم با اصلاحات محافظه ‌کارانه را در پیش گرفت و همین رفتار باعث شد تا عمان در جریان تحولات موسوم به بیداری اسلامی با تنش های بسیار محدود همراه شده و این بحران را پشت سر بگذراند.

سلطان قابوس به اکثر وعده های خود در زمینه بهبود وضعیت اقتصادی و ایجاد مشاغل دولتی جامه عمل پوشاند ولی برخی اقدامات مانند حذف یارانه  و افزایش قیمت برخی کالاها توسط دولت در تابستان ۲۰۱۴ نیز در میان مردم تأثیر منفی برجا گذاشت.

** رابطه با ایران

روابط عمان با ایران طی چند دهه گذشته، روابطی گرم و بدون چالش بوده است، به طوری که ایرانی ها در سال ۱۹۷۵ با پشتیبانی از نیروهای نظامی عمان و رویارویی مستقیم با شبه نظامیان چپ گرای منطقه «ظفار» زمام امور این کشور را به سلطان قابوس بازگردانند. او پس از انقلاب اسلامی طی سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۲ دو بار به تهران سفر کرد.

پس از شعله ور شدن آتش جنگ تحمیلی هشت ساله میان صدام علیه ایران تمام کشورهای عرب به استثنای سوریه و لیبی به عنوان اعلام همبستگی با بغداد روابط خود را با تهران قطع کردند اما سلطان قابوس روابط خود را با ایران قطع نکرد و سفیر خود را در تهران نگه داشت.

کشور عمان به عنوان واسطه در شکل گیری برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین ایران و برخی کشورهای غربی و عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز نقش بسیار تاثیرگذاری ایفا کرد.

** نقش سلطان قابوس در عرصه داخلی، منطقه ای و بین المللی

سلطان قابوس به عنوان معمار عمان نوین در جهان شناخته شده است. مردم عمان به ‌طور قابل توجهی به وی علاقه‌ دارند و او را ناجی و حامی کشور خود می‌دانند. او از درایت و تدبیر خوبی برخودار بود و این مساله را هم در تنظیم سیاست داخلی این کشور و هم در روابط خارجی عمان به خوبی نشان داد.

دوران زمامداری قابوس‌ بن‌ سعید را دوران رنسانس عمان هم می ‌دانند زیرا این کشور در همین دوره از یک کشور واقعاً عقب افتاده به یک کشور بهره مند از توسعه و رفاه مناسب تبدیل شد که توانست احترام جهانی و منطقه ‌ای خاصی برای خود رقم بزند.

قانون اساسی این کشور که در ۱۹۹۶ تدوین و تصویب شد، اختیارات سلطان را تایید کرد و عملا به قدرت وی مشروعیت قانونی بخشید.

عمان در زمان حکومت سلطان قابوس از مشارکت در ائتلاف سعودی در تجاوز علیه یمن سرباز زد و همچنین به محلی برای مذاکرات میان عربستان و جنبش انصارالله یمن تبدیل شد.

مسقط در جریان تنش دو ساله پیش آمده در شورای همکاری خلیج فارس میان امارات، بحرین و عربستان از یک سو و قطر از سوی دیگر در این اختلافات از هیچ کشوری جانبداری نکرد.

سیاست خارجی منحصر به فرد عمان، نام این کشور کوچک و بی‌ حاشیه خاورمیانه را به درون مناقشه‌های مهم منطقه ای سوق داد. سیاست‌های ویژه سلطان قابوس از دهه ۷۰ میلادی تا به امروز استراتژی منحصر به فردی را برای این کشور رقم زد که در خاورمیانه کم نظیر است.

عمان عموما در اختلافات و رقابت‌های منطقه‌ای بی ‌طرف بوده است و علیرغم داشتن عضویت در شورای همکاری خلیج فارس به یارکشی‌های منطقه ای نپیوست و از دخالت در مسائل داخلی سایر کشورها خودداری کرد و بر همین اساس نشان افتخار "میانجی" را به سینه زد.

عمان هیچ گاه به مواضع منفعلانه و غیر مسئولانه هم کشیده نشد. مسقط حتی در مسائل مورد اجماع کشورهای عضو شورای همکاری با حکمت و احساس مسئولیت بسیار بالا برخورد کرد.

ویژگی‌های یاد شده این کشور به ظاهر در حاشیه را به بازیگری مهم تبدیل کرد. سلطان قابوس علیرغم امکانات ناچیز عمان در مقایسه با همسایگان خود یعنی کشورهای عضو شورای همکاری ساختار سیاسی و اداری محکمی برای کشورش پی ریزی و اقتصاد کشورش را بر پایه های محکمی استوار کرد.

سلطان قابوس با در پیش گرفتن سیاست حکیمانه، بی طرفانه به دور از تعصب و برتری دادن مصلحت عمان به منافع شخصی خویش کشورش را به یک وزنه مهم سیاسی در منطقه تبدیل کرد. وی هیچگاه در اختلافات کشورهای عربی و بین المللی وارد نشد و به دور از جنگ ها و کشمکش ها، امنیت و ثبات و آرامش را برای کشورش به ارمغان آورد و بر همین اساس توانست اعتماد ملت را به دست آورد و مردم عمان بر گرد او جمع شدند.

او حتی موفق شد مخالفان سیاسی را جذب حکومت خود کند به گونه ای که هم اکنون شماری از آنان متصدی پست های بالای دولتی هستند. به عنوان مثال در همین رابطه می توان به «یوسف بن علوی» وزیر خارجه عمان اشاره کرد که در گذشته سخنگوی جبهه سیاسی مخالف سلطان قابوس بود.

وی توانست عمان را از برخی مشکلاتی رایج در کشورهای عربی مانند بیداری اسلامی در امان نگه دارد که بسیاری از کشورهای عربی از پیامدهای منفی آنها در امان نماند. در واقع می توان گفت در جهان عرب هم اکنون تنها کشور عربی که از مشکلات و جنگ ها در امان مانده سلطنت عمان است و این همه به خاطر شخصیت سلطان قابوس در دوران حیات خود در عمان بود.