رزمایش مرکب دریایی سه جانبه ایران، روسیه و چین، با عنوان «کمربند امنیت دریایی» از روز جمعه به مدت سه روز در آبهای نیمه شمالی اقیانوس هند، دریای عمان و دریای عرب به وسعت تقریبی ۱۷ هزار کیلومترمربع برگزار شد. به‌نظر می‌رسد نقش، جایگاه و رویکرد سه کشور عضو رزمایش در ساختار قدرت جهانی در تقابل با سیستم غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا قرار دارد.
این رزمایش بیانگر نوعی صف‌بندی ژئواستراتژیک جدید، بین دو استراتژی بری و بحری در منطقه عمومی رزمایش (شمال اقیانوس هند و تنگه هرمز) است. این منطقه جغرافیایی از اعتبار ژئوپلیتیکی بالا به دلیل ارزش‌های اقتصادی، ارتباطی، دریانوردی بین‌المللی، تجاری، نظامی، گذرگاهی، کنترلی و دسترسی تأثیرگذار بر سرنوشت جهان که مطلوب بازیگران اصلی قدرت جهانی و منطقه‌ای می‌باشد، برخوردار است.
امروزه سیاست جهانی و بین‌المللی ماهیتی به طول کامل ژئوپلیتیکی به‌خود گرفته است. به‌ندرت سیاستی توسط بازیگران سیاسی قدرت اتخاذ می‌گردد که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم تابع یک انگیزه یا ارزش و عامل ژئوپلیتیکی نباشد.
جهان امروز، پس از فروپاشی نظام دو قطبی همچنان در مرحله گذار ژئوپلیتیکی قرار دارد و هنوز نظام مشخص و باثبات ژئوپلیتیکی در فضای جهانی مستقر نشده است. ساختارهای قدرت نیز در مناطق ژئوپلیتیکی حالت دینامیکی و شناور دارند. در نتیجه، فرایندی متناقض از رقابت، همکاری، همگرایی، واگرایی همراه با ائتلاف‌های غیرمنتظره و متعارض و بعضاً ناپایدار یا تاکتیکی در فضاهای جغرافیایی بین کشورها و بازیگران اصلی قدرت جهانی، منطقه‌ای و محلی ایجاد می‌شود. علاوه بر این، استراتژی‌های ژئواکونومیکی (بُعد اقتصادی ژئوپلیتیک) نیز جایگاه مهمی در منازعات بین‌المللی و جهانی به دست آورده‌اند.
هسته مرکزی بحران‌های حاصل از این‌گونه رقابت‌ها و تنش‌ها، بر روی فضای جغرافیایی مشخصی موصوف به جنوب غرب آسیا تمرکز یافته است که بخشی از هارتلند جدید جهانی پس از جنگ سرد را تشکیل می‌دهد. در این منطقه پدیده‌ها، عوارض و فضاهای جغرافیایی ارزشمندی چون خلیج فارس، تنگه هرمز، اقیانوس هند، شرق مدیترانه، بین‌النهرین، دریای خزر، قفقاز، کشورهای ایران، پاکستان، افغانستان، ترکیه، عراق، عربستان، یمن، سوریه، فلسطین، تنگه‌های استراتژیک، مسیرها و گذرگاه‌های دریانوردی بین‌المللی و غیره قرار گرفته است که اهمیت فوق‌استراتژیک یافته و به صحنه رقابت بازیگران قدرت جهانی، منطقه‌ای و محلی تبدیل شده است.
به‌رغم اینکه آمریکا همچنان از منزلت قدرت برتر جهانی برخوردار است، لیکن شکستگی نظام قدرت جهانی در دوران گذار ژئوپلیتیکی، سبب شده تا تفوق آمریکا توسط بازیگران مدعی از قبیل چین، روسیه، ایران و کره شمالی در سیستم شرق و حتی فرانسه در درون سیستم غرب به چالش کشیده شود. چین سودای رهبری نظام قدرت جهانی آینده را دارد و رقیب بالقوه قدرت جهانی آمریکاست. روسیه قدرت بالفعل و رقیب کنونی آمریکا است و در باشگاه قدرت‌های جهانی جزو بازیگران اصلی است. جمهوری اسلامی ایران نیز، توانسته قدرت ملی خود را ارتقاء دهد و در جایگاه یک قدرت مؤثر منطقه‌ای ظاهر شود. فرانسه نیز به عنوان قدرت درجه دو سیستم غرب با آمریکا در حالت رقابت قرار گرفته است.
در ورای دوره گذار ژئوپلیتیکی، جهان آرام آرام به سمت نظم جدیدی در حرکت است که مبیّن یک ساختار جدید دو بخشی (شرقی و غربی) در نظام قدرت جهانی است. در بخش غربی، منظومه‌های قدرت آمریکایی، اروپایی- آتلانتیکی و در بخش شرقی، منظومه‌های قدرت اوراسیایی (شانگهای) و آسیا- پاسیفیکی در حال سازمان‌یابی قدرت هستند که چین و روسیه و ایران در منظومه شرقی جهان قرار می‌گیرند.
با برگزاری رزمایش مرکب سه‌جانبه دریایی، سه قدرت بخش شرقی ساختار ژئوپلیتیکی درحال‌ظهور جهان، یعنی ایران، روسیه و چین که اصالت و استقلال قدرت دارند، حضور بخش غربی ساختار مزبور، یعنی آمریکا و متحدین آنرا در یکی از حساس‌ترین و اصلی‌ترین مناطق ژئواستراتژیکی و ژئوپلیتیکی جهان، یعنی منطقه شمال اقیانوس هند و تنگه هرمز به چالش کشیده‌اند.
بر این اساس، ضرورت تأمین امنیت گذرگاه استراتژیک تنگه هرمز در شمال اقیانوس هند و دریای عمان که جزو سیاست‌های اعلامی و رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور ذی‌حق آن می‌باشد، بهانه مداخله بازیگران قدرت جهانی قرار گرفته و منجر به شکل‌گیری ساختارهای نوظهور امنیتی در منطقه شده است. ائتلاف بحری به رهبری آمریکا و ائتلاف اروپایی به رهبری فرانسه که به بهانه امنیت تنگه هرمز در حال شکل‌گیری هستند؛ دو ساختار مداخله‌گر به نظر می‌رسند که نقش کلیدی و توان استراتژیک ایران را در این زمینه نادیده گرفته‌اند. درحالی که جمهوری اسلامی ایران در سال جاری رسماً سیاست رسمی و تعهد امنیتی خود نسبت به تنگه هرمز را به جهانیان در سازمان ملل اعلام و پیشگام بین‌المللی کردن امنیت تنگه هرمز گردید.
مداخله بی جا قدرت‌های غربی آمریکایی و اروپایی به بهانه امنیت تنگه هرمز، و نادیده انگاشتن سیاست رسمی و تعهد امنیتی ایران نسبت به تنگه هرمز و نیز انکار قدرت نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران برای انجام مأموریت مزبور، جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین کشور ذی‌حق در منطقه عمومی تنگه هرمز، خلیج فارس و شمال اقیانوس هند را وادار کرد تا با اتخاذ نوعی ابتکار استراتژیک توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران، ساختارهای غربی یاد شده را به چالش بکشد و ساختار امنیتی قابل توسعه جدیدی را با مشارکت رقبای قدرت‌های غربی، یعنی چین و روسیه تشکیل دهد و قدرت خود را برای ایفای تعهد امنیتی و سیاست اعلامی خود، برای جهانیان و نیز رقبایش، در قالب رزمایش مشترک دریایی با حضور چین و روسیه به نمایش بگذارد.
بدیهی است که سه کشور مشارکت‌کننده در رزمایش دریایی موصوف، علایق و دغدغه‌های ژئوپلیتیکی مشترکی دارند و در یک ساختار ژئوپلیتیکی همسو در برابر آمریکا و متحدان غربی آن نیز قرار گرفته‌اند. چین، با هدف تضعیف فشار محاصره استراتژیک در دریای چین جنوبی و شرق اقیانوس آرام و نیز حضور موثر در مسیرهای دریایی منطقه اقیانوس هند؛ روسیه به منظور کاهش فشار انقباض فضایی ناشی از گسترش ناتو به سمت شرق و نیز تحقق رویای تاریخی حضور استراتژیک در اقیانوس هند و جنوب اوراسیا؛ و ایران نیز به منظور شکستن انزوای ژئوپلیتیکی ناشی از سیاست «فشار حداکثری اقتصادی» آمریکا بر علیه خود، نیاز به همسویی و همگرایی با یکدیگر دارند. تا بتوانند ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی این منطقه را به اهرم فشار استراتژیکی علیه آمریکا تبدیل کنند و ضمن کاهش توان آمریکا در چالش‌سازی امنیتی و اقتصادی در این منطقه، منافع این قدرت مداخله‌گر را نیز در معرض تهدید قرار دهند.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران
نظر شما