«اشتغال ناقص» و بررسی جزئیات آماری آن در سه سال گذشته

با توجه به تحولات بازار کار کشور در سال‌های اخیر، بررسی برخی شاخص‌های آن می‌تواند حاوی اطلاعات مهم برای کارشناسان و فعالان این عرصه داشته باشد.

اشتغال ناقص یکی از شاخص‌های مهم بازار کار است و آمارها نشان‌ از آن دارد که این شاخص از سال ۱۳۹۶ تا کنون همواره بین ۲ تا ۲.۵ میلیون نفر متغیر بوده و روند کاهش داشته است که با توجه به شرایط باید مورد توجه قرار گیرد.

به عبارتی این افراد به دلایل مختلف مجبور هستند کمتر از میزان استاندارد در هفته کار کنند. کار این افراد تحت عنوان اشتغال ناقص شناخته می‌شود، چرا که کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند.

به طور خلاصه می‌توان گفت که اشتغال ناقص تحت تاثیر سطح تولید، مناسبات سرمایه‌داری و نیروی کار فصلی است.

شرایط اقتصادی و تحریم‌های آمریکا باعث شده برخی از بنگاه‌های اقتصادی تعطیل و تعدادی نیز تولید خود را کاهش دهند و این امر موجب کاهش ساعت کار و اشتغال ناقص شده است.

مناسبات سرمایه‌داری کشورها یکی از مهمترین دلایل اشتغال ناقص است که در سال‌های اخیر این روال در کشور ما نیز پیش گرفته شده است. به این شکل که برخی از کارفرماها برای اینکه به تعهدات خود عمل نکند از نیروی کار نیمه وقت استفاده می‌کند. این کارفرماها برای پرداخت نکردن حقوق و مزایا و تعدیل نیروی کار خود از نیروهایی کار موقت و ساعت محدود استفاده می‌کنند.

در شرایطی که درآمد افراد شاغل تمام وقت کفاف زندگی آنها را نمی‌دهد و برای کسب درآمد بیشتر به شغل‌های دوم و سوم رو می‌آورند در مقابل برخی حاضر می‌شوند با دستمزد و ساعت کار کمتر و بدون مزایا به صورت نیمه وقت کار کنند و در برخی موارد در آمارگیری‌ها به عنوان شاغل محسوب می‌شوند.

کار فصلی همچون کشاورزی و بنایی هم از شاخص‌های موثر در اشتغال ناقص است. به این شکل که نیروی کار در حوزه کشاورزی بسته به فصل کشت و زرع کار می‌کنند و پس از اتمام این دوره بیکار می‌شوند. البته سال گذشته با وجود بارش‌های سنگین شاهد رونق بخش کشاورزی بودیم اما بازهم تاثیر چشمگیری بر شاخص بیکاری نداشته است.

بررسی اشتغال ناقص در سه سال گذشته 

براساس گزارش مرکز آمار سال ۱۳۹۶، ۱۰.۵ درصد از جمعیت فعال و سال بعد از آن (۱۳۹۷) این رقم ۰.۳ درصد افزایش یافته است.

بررسی روند اشتغال ناقص در سال ۱۳۹۸ نیز نشان می‌دهد که در بهار، تابستان و پاییز اشتغال ناقص نسبت به سال گذشته روند کاهشی داشته است. به این شکل که در بهار امسال از ۲۴ میلیون و ۴۶۲ هزار نفر شاغل، ۲ میلیون و ۴۵۳ هزار نفر (۱۰ درصد) اشتغال ناقص داشتند.

کاهش اشتغال ناقص در تابستان به دلیل رشد مشاغل کشاورزی و ساختمانی ادامه می‌یابد و به ۸.۸ درصد جمعیت شاغل می‌رسد. اما در پاییز  سال جاری دوباره شاهد رشد ۱.۷ درصد اشتغال ناقص نسبت به تابستان هستیم به این صورت که ۲ میلیون و ۵۸۲ هزار نفر از جمعیت شاغل، اشتغال ناقص دارند.

در عین حال این نوع اشتغال همیشه بد نیست و برخی افراد همچون دانشجویان و یا برخی افراد بنا به دلیل شرایطی که با آن مواجه هستند خواهان اشتغال به صورت موقت هستند. اما چنانچه اشتغال ناقص به دلیل رکود بازار کار باشد، افراد از مزایای قانون کار همچون بیمه تامین اجتماعی محروم شوند و مدت بیشتری این روند ادامه یابد یک نقطه ضعف برای بازار کار است.