زخم مدینه؛ داستان شهادت حضرت زهرا (س) بر بستر روایتی از دفاع مقدس

تولید نمایش‌های مذهبی با رویکرد و روایت قصه ائمه اطهار(ع) و یا ماجراهای صدر اسلام مانند زندگی حضرت محمد مصطفی(ص) تا واقعه عاشورا و یا شهادت حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) از آن دست رخداد و روایت‌هایی است که نمونه‌های متعددی از آن را بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا به امروز در صحنه‌های مختلف تئاتر کشورمان شاهد بوده ایم.

رکوردهایی که دست نمایش‌های مذهبی است

در میان خیل تولیدات آثار نمایشی مذهبی برخی از نمایش‌ها به سبب روایت و یا داستان جذاب و خلاقه خود از یک سو و از سوی دیگر بهره گیری از تیمی حرفه‌ای، در قامت تولید توانستند مورد اقبال جمع وسیعی از مخاطبان عرصه تئاتر قرار گیرند. به همین سبب طی سال‌های متمادی بعد از سال تولید خود نیز توانستند به شکل مستمر تجربه اجرای عمومی را داشته باشند.

از میان این دسته از آثار می‌توان به نمایش خورشید کاروان اشاره کرد. اثری نمایشی که قریب به سه دهه از زمان تولید آن گذشته و هر ساله در ایام ماه صفر به صحنه می‌رود و توانسته رکورد مستمرترین اجرای تئاتر و همچنین رکورد بیشترین تعداد مخاطبان یک اثر نمایشی را در تاریخ تئاتر معاصر کشورمان به خود اختصاص دهد.

اقبال به نمایش مذهبی با چاشنی داستانی جذاب و تیمی حرفه‌ای

از دیگر نمایش‌های مذهبی مورد وثوق در حوزه تولیدات آثار تئاتر دینی؛ نمایش زخم مدینه به قلم مهدی متوسلی است، اثری که برای نخستین بار سال ۱۳۷۲ در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به همت گروهی از دانشجویان آن سال‌ها که امروز هر یک نامی شناخته شده در عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون کشورمان به‌شمار می‌روند اجرای خود را پشت سر گذاشت.

اقبال از این اثر به حدی بود که از آن سال تا به امروز نمایش زخم مدینه نه به شکل مستمر اما بیش از ۱۵ سال اجرا را در ایام فاطمیه با کارگردان‌های مختلف تجربه کرده است از حسین مسافرآستانه تا سید جوادهاشمی و البته عبدالرضا کیهانی...

نمایش زخم مدینه که اثری از موسسه فرهنگی هنری فدک است از نوزدهم دی ماه سال جاری (۱۳۹۸) بار دیگر با کارگردانی عبدالرضا کیهانی و حضور بازیگران شناخته شده‌ای چون جلیل فرجاد، مالک سراج، اسدالله بابایی و مهدی امینی به همراه گروهی از دانشجویان تئاتر به همت معاونت اجتماعی شهرداری تهران در برج میلاد به صحنه رفته است.

اثری که تا ششم بهمن ماه هر شب ساعت ۱۹:۳۰ دقیقه به شکل رایگان از مخاطبان آثار نمایشی با رویکرد و روایت مذهبی و از دلدادگان و شیفتگان حضرت فاطمه زهرا(س) طی ایام فاطمیه در کشور میزبانی می‌کند.

به بهانه اجرای این اثر با عبدالرضا کیهانی به گفت وگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه از خاطر شما می گذرد.

رشد کمی و کیفی نمایش مذهبی طی یک دهه اخیر قابل تقدیر است

کیهانی با مثبت ارزیابی کردن این مساله که طی یک دهه اخیر همسو با رشد هنر تئاتر در کشورمان به واسطه تعدد و تکثر تماشاخانه‌ها شاهد فراگیرشدن مفهوم نمایش میان عموم مردم هستیم، یادآور شد: به مناسبت همین اتفاق شاهد شکل‌گیری جریان تئاتر دینی به شکل مستمر در کشورمان نیز هستیم. هرچند به نسبت دیگر گونه‌ها و شیوه‌های تئاتری هنوز هم تولید آثار تئاتر با محتوای دینی و مذهبی از نگاه کمی با دیگر گونه‌ها تفاوت قابل ملاحظه ای دارد.

با وجود این تفاوت طی چند سال اخیر شاهد تولید کمی و کیفی آثار تئاتر دینی به شکل مستمر این بار نه تنها در تهران بلکه در دیگر استان‌ها و شهرستان‌ها هستیم. در میان این آثار، نمایش‌هایی نیز بودند که توانستند چه از بُعد قصه‌پردازی و چه از دیدگاه رضایت مخاطب اقبال فراوانی را به خود جذب کنند.

مخاطب امروز از نمایش مذهبی شناخت کامل دارد

این پژوهشگر عرصه هنرهای نمایشی گفت: اتفاق دیگری که به واسطه توسعه تئاتر در کشورمان افتاده تغییر نگاه و زاویه دید مردم نسبت به نمایش‌های مذهبی است. در طی دهه‌های گذشته عموم مردم در مواجهه با تئاتر مذهبی بیشتر به یاد تعزیه و یا نمایش‌هایی با رویکرد روضه خوانی و مداحی می‌افتادند. اما امروزه عموم مردم در مواجهه با واژه تئاتر مذهبی می توانند نمایشی با مختصات و چارچوب‌های هنر تئاتر با روایت و قصه‌هایش در حوزه مفاهیم دینی، مذهبی و شرعی را در ذهن خود تصویر و تجسم کنند.

تا در تئاتر نفس می کشم، نمایش مذهبی کار می کنم

کیهانی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود سال‌ها تجربه در عرصه کارگردانی تئاتر تمامی کارنامه آثار تولید شده او به نمایش‌های مذهبی باز می گردد، یادآور شد: هر فرد از یک زاویه دید و جهان‌بینی مختص خود برخوردار است و من نیز فعالیت در عرصه تئاتر را در شاخه هنر تئاتر مذهبی و نمایش‌های دینی دوست دارم و تا زمانی که قرار باشد به عنوان هنرمندی از خانواده تئاتر به تولید آثار نمایشی بپردازم تنها در حوزه نمایش‌های مذهبی فعالیت خواهم داشت.

از سوی دیگر از این نکته نباید به سادگی گذشت که تئاتر هنری تاثیرگذار و جریان ساز بر جامعه است و زمانی که بتوان نمایشی را مورد اقبال و وثوق مخاطبان تولید کرد به واسطه بستر آن نمایش می توان داشته‌ها و آورده‌های فراوانی را در حوزه فرهنگ به مخاطبان ارائه کرد. در حقیقت به واسطه این هنر زنده و پویا می توان قدمی در راستای توسعه و ترویج فرهنگ از جمله فرهنگ دینی و معنوی در جامعه برداشت.

داستان زخم مدینه در اجرای مجدد تغییر نکرده است

کیهانی درباره نمایش زخم مدینه گفت: این اثر نمایشی از آثار مهم گروه فرهنگی فدک است که طی سالیان گذشته از سال ۱۳۷۲ تا به امروز تجربه بیش از ۱۵ سال اجرا را در کشورمان داشته است و من نیز به عنوان کارگردان سالهای پیش نیز افتخار تجربه کارگردانی این اثر را داشتم.

وی درباره تغییرات در قصه و روایت زخم مدینه در اجرای جدید با بیان آنکه داستان و روایت این اثر دستخوش تغییری نشده است، گفت: نمایش زخم مدینه روایت زندگی شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) است که این بار تلاش می کند تا در بستر داستانی از حوادث دفاع مقدس این دو رویکرد و نگاه را به شکلی تلفیقی و توأمان به مخاطب ارائه دهد.

کیهانی خاطرنشان کرد: مخاطب در مواجهه با نمایش زخم مدینه با داستان مادر خانواده‌ای آشنا می شود که در حادثه موشک باران در دوران هشت سال دفاع مقدس شهید شده است و در خلال این داستان فرزندان او ضمن آشنایی با پیرمردی که او را در نمایش به نام سید می‌شناسیم با روایت قصه حضرت زهرا(س) آشنا می‌شوند و در این میان به مقایسه‌ای میان مادر خود و حضرت فاطمه زهرا(س) می پردازند.