تعداد دانش‌آموزان ساکن در مناطق محروم که از نعمت داشتن مدرسه در نزدیکی محل سکونت خود برخوردار نیستند، همچنان رقمی قابل‌تامل است. همچنین، به گفته «رضوان حکیم‌زاده» معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، هم اکنون ۲درصد از دانش‌آموزان دوره ابتدایی در زمره بازماندگان از تحصیل قرار دارند. بر اساس آمار سامانه «نام نویسی الکترونیکی دانش‌آموزان» (سناد) تعداد دانش‌آموزان ثبت نامی مقطع ابتدایی برابر با ۸ میلیون و ۲۷۸ هزار و ۲۸۲ نفر است که ۲درصد آن برابر با یکصد و ۶۵ هزار و ۵۶۶ نفر تعیین می‌شود.
با توجه به این آمار، کاهش ۴۸ میلیاردی در بودجه ایاب و ذهاب سال ۱۳۹۹، سرانه سالانه هر فرد را به مبلغ تقریباً ۲۹۰ هزار تومان تنها در مقطع ابتدایی کاسته است. هرچند این مقدار اعتبار برای هر دانش‌آموز در سال چندان به چشم نمی‌آید اما به گفته «احمد میدری» معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بنابر اظهار خانواده‌ها، فقر و نداشتن هزینه ایاب و ذهاب دانش‌آموزان برای والدین، یکی از اصلی‌ترین دلایل بازماندگی از تحصیل آن‌ها است.
باید توجه داشت که تبعات چنین تصمیمی می‌تواند اثرات زیادی نه تنها بر جامعه آموزشی بلکه کلیت جامعه داشته باشد که از ابعاد مختلف قابل‌بررسی است.
افزایش تعداد بازماندگان از تحصیل؟
مطابق با بررسی‌های به عمل آمده، بودجه ایاب و ذهاب دانش‌آموزان در دو استان جنوبی کشور یعنی هرمزگان و سیستان و بلوچستان، تنها بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از هزینه‌های رفت و آمد این دانش‌آموزان را پوشش می‌دهد و به گفته «رضا امیدی» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، مابقی هزینه‌های مربوط به ایاب و ذهاب دانش‌آموزان از جانب خانواده‌ها و دهیاری‌ها پرداخت می‌شود.
همچنین بنابر گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، متوسط درآمد ماهانه خانواده‌های روستایی در مناطقی نظیر سیستان و بلوچستان به ترتیب برابر با ۷۳۱ هزار تومان و در هرمزگان برابر با یک میلیون و ۷۶۵ هزار تومان است که در مقایسه با سایر مناطق کشور نظیر تهران، که برابر با ۳ میلیون و ۶۹۶ هزار تومان است، مبلغ ناچیزی را نشان می‌دهد.
درآمد بسیار اندک خانواده در مناطق مذکور موجب می‌شود تا استفاده از هر نوع وسیله نقلیه اعم از وانت یا حتی تراکتور و ... برای جابه‌جایی دانش‌آموزان صورت بگیرد. بنابر گزارش سرهنگ «محمدباقر سلیمی» رئیس پلیس راهور ناجا، سالانه نزدیک به ۷۲۶ فقره تصادف برای رانندگان سرویس‌های مدارس رخ می‌دهد که از این حیث سلامت دانش‌آموزان با تهدیدی جدی روبرو است. این درحالی است که بنابر گزارش رسانه‌های داخلی، سالانه تعداد زیادی از این دانش‌آموزان بر اثر استفاده از وسیله نقلیه غیراستاندارد و واژگونی وانت‌ها در دو استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان، جان خود را از دست می‌دهند. وضعیت در این مناطق به گونه‌ای است که به گفته «موسی دادی‌زاده» مدیر کل آموزش و پرورش هرمزگان، در حال حاضر امکان حذف وانت خودرو برای رفت و آمد دانش‌آموزان وجود ندارد و با توجه به راه‌های صعب‌العبور و کوهستانی روستاها در منطقه بشاگرد امکان استفاده از خودروهای دیگر و مینی بوس هم مهیا نیست.
مجموعه این عوامل یعنی، کاهش بودجه آموزش و پرورش در ایاب و ذهاب دانش‌آموزان، محرومیت اقتصادی و اجتماعی و دوری از امکانات و تسهیلات و نیز مرگ تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان در این مناطق موجب می‌شود تا از اشتیاق دانش‌آموزان برای رفتن به مدرسه کاسته شود و خانواده‌ها را هم برای تحصیل فرزندان دلسرد شوند.
هرچند آمار دقیقی از تعداد بازماندگان از تحصیل و کسانی که مسیری طولانی و صعب را برای رسیدن به مدرسه می‌پیمایند، در دسترس نیست، اما باید توجه داشت که افزایش تعداد بازماندگی از تحصیل می‌تواند مخاطرات جدی در زمینه ارتقای سطح فرهنگی و اجتماعی، میزان رفاه و نهایتاً افزایش هزینه‌های دولت در زمینه آموزش، بهداشت و سلامت عمومی را در پی داشته باشد.
چالشی پیش روی عدالت آموزشی
یک مقام مسئول در آموزش پرورش - که نخواست نام وی عنوان شود- در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا بیان داشت: یکی از اقدامات آموزش و پرورش برای جبران کسری بودجه ایاب و ذهاب دانش‌آموزان و کاهش آمار بازماندگی از تحصیل در مناطق محروم، بهره‌گیری از «سربازان معلم» در این نواحی است. بدین ترتیب تعداد زیادی از دانش‌آموزان، از داشتن معلم باتجربه محروم می‌مانند. این مسئله نیز در نوع خود آسیب‌هایی را برای دانش‌آموزان در پی دارد که مهم‌ترین آن نادیده گرفتن «عدالت آموزشی» برای آن‌ها است.
از دید طیفی از ناظران، این اقدام آموزش و پرورش با وعده عدالت آموزشی که جمله مهم‌ترین شعارهای دولت تدبیر و امید محسوب می‌شد، منافات‌هایی را به تصویر می‌کشد. به گفته رضا امیدی پژوهشگر اجتماعی، اعتبارات برنامه «توسعه عدالت آموزشی» یعنی اعتبار لازم برای پوشش دانش‌آموزان لازم‌التعلیم بازمانده در استان‌های هدف، از ۲۹۰ میلیارد تومان به ۱۶۰ میلیارد تومان کاهش پیدا کرده که این میزان برابر با ۴۵ درصد کاهش در بودجه مذکور است. بدین ترتیب نه تنها عدالت آموزشی با این اقدام به چالش کشیده شده، بلکه تعداد بازماندگان از تحصیل نیز افزایش یافته و روندهای جبران ناپذیری را هم ایجاد می‌کند.
نظر شما