حجت الله ایوبی در مراسم رونمایی نماد ملی آموزش محیط زیست گفت: مردم ایران می توانند فرهنگ چندهزار ساله را در قالب حفظ محیط زیست به نمایش بگذارند؛ چون فرهنگ غنی ما نشان داده مردمان این سرزمین جزو پاک ترین مردم هستند. بنابراین می توانیم زندگی خوبی داشته باشیم. ما حتی در مباحث مذهبی آلوده ساختن آب ها را حرام می‌دانیم، همین موضوع می‌تواند چهره متمدنانه‌ای از ایران به نمایش بگذارد.
وی یادآور شد: امروز مسأله محیط زیست یک مسأله مهم است. توجه به محیط زیست می تواند کم خرج اما اثرگذار باشد و چهره خوبی از ایران و ایرانی به نمایش بگذارد. البته دانشگاه پیام نور پیشگام در عرصه های مختلف است. اینکه دولت و دولتمردان کارهایی را در این زمینه انجام می دهند، خوب است اما احترام به محیط زیست باید در باور و جان مردم رسوخ پیدا کند. وقتی مردم یک کشور باور کنند که آب و محیط زیست سرمایه است، آنگاه ما قدم بزرگی برداشته ایم.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران تاکید کرد: ما به بچه هایمان نیاموخته ایم آب یک سرمایه است، در حالی که احترام گذشتگان ما به آب و نان، قابل تحسین است. از همین رو رعایت اخلاق آب و نان جزو حرف های یونسکو است. باید بدانیم درخت و جنگل یک سرمایه است. اگر خانواده‌های ما این را درک کنند و تبدیل به یک باور عمومی شود، کشور می تواند الگو باشد آنگاه دنیا به ما نگاه می کند.
یکی از کارهای یونسکو همین است که توجه و نظرها را به این موضوعات جلب کند؛ یکی از نمونه‌های آن جنگل های هیرکانی است. با ثبت این جنگل‌ها افکار عمومی به آن حساس شد؛ طوری که دانشگاهیان و هنرمندان به من می‌گفتند این جنگل ها دستخوش تغییر قرار گرفته اند. می خواهم بگویم این سرمایه از ابتدا وجود داشت ولی وقتی به آنها توجه شد، افکار عمومی نسبت به آن حساس شد. وظیفه ملی خود می دانیم این چهره متمدنانه مردم ایران را در عرصه حفظ محیط زیست برجسته کنیم. وقتی این باور در ذهن مردم ساخته شود دولتمردان نمی توانند خلاف آن عمل کنند.
مهمترین هدف تشکیل یونسکو ارتباط بین دانشگاهیان و تصمیم‌گیران است
در ابتدای این برنامه پیام منصور غلامی وزیر علوم قرائت شد که در متن این پیام آمده بود: مهمترین هدف تشکیل کرسی های یونسکو برقراری ارتباط بین دانشگاهیان، جوامع محلی و مدنی، تصمیم گیران و پژوهشگران برای ایجاد روش های ابداعانه و خلاقانه آموزش، اشتراک اطلاعات و دانش، تحقیقات و توسعه همکاری بین دانشگاهی و به اشتراک گذاری دانش به منظور همبستگی فکری و علمی است سهم ایران ۱۷ کرسی در زمینه های مختلف است. باعث خوشحالی است که کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور به عنوان چهارمین کرسی به ثبت رسیده است.
در بخش دیگر این پیام آمده است: اختصاص کرسی آموزش محیط زیست یونسکو به این دانشگاه ظرفیت مطلوبی را برای نقش آفرینی در عرصه آموزش محیط زیست کشور فراهم کرده و دانشگاه پیام نور با توجه به ماهیت و رسالت اصلی آن در گسترش آموزش های مجازی کشور می تواند نقشی کلیدی را در پیشبرد مدیریت سبز دانشگاهی و توسعه آموزش های محیط زیست رسمی و غیررسمی داشته باشد و الگویی جدید را به آموزش عالی کشور ارایه نماید.
همچنین در بخش دیگر این پیام آورده شده است: با توجه به اینکه در سطح بین‌المللی ۲۶ ژانویه مصادف با ۶ بهمن به عنوان روز جهانی آموزش محیط زیست گرامی داشته و شناخته شده است تلاش برای معرفی نمادین این روز و پاسداشت آن حائز اهمیت و گام موثری برای نهادینه شدن این رسالت ملی و بین‌المللی است بدین وسیله از بانیان این جشنواره به‌ویژه از رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست، مسئولان دانشگاه پیام نور، سازمان حفظ محیط زیست، کمیسیون ملی یونسکو-ایران، شبکه دانشگاه های مجازی جهان اسلام، شهرداری تهران و سایر نهادها و سازمان هایی که در برگزاری این رویداد ملی مشارکت داشته اند، تقدیر و تشکر می‌شود. امید است برگزاری این جشنواره‌ها و نشست‌ها بتواند گامی در راستای نهادینه سازی فرهنگ محیط زیستی در جامعه ایران با توجه به غنای مذهبی و ملی آن داشته و به انجام رسالت اصلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در قبال محیط زیست منجر شود.
سپس محمد شبیری رئیس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور عنوان کرد: تاثیر زیانبار فعالیت‌های انسان بر محیط زیست، نگرانی‌های عمومی فراوانی به همراه داشته، به طوری که منجر به شکل‌گیری نوع جدیدی از شهروندی تحت عنوان شهروندی محیط زیستی شده است. شهروندی محیط زیستی بر مسئولیت‌پذیری داوطلبانه و متعهدانه شهروندان در ارتباط با محیط زیست بنا شده است و این مهم، رسالت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را در این ارتباط، طلب می کند.
رئیس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست تاکید کرد: شهروندی محیط زیستی به معنای داشتن دانش، نگرش و مهارت‌هایی در زمینه محیط‌زیست است، به طوری که این موارد به رفتار طرفدار و سازگار با محیط‌زیست منجر شود و این امر مستلزم دارا بودن سواد محیط‌زیستی و بوم‌شناختی است.
شبیری افزود: بر اساس منشور حقوق شهروندی جمهوری اسلامی ایران، شهروندان از حق زندگی شایسته و لوازم آن از جمله شرایط محیط‌زیستی سالم و مطلوب برای ادامه زندگی برخوردارند.
وی تصریح کرد: حفاظت و بهسازی محیط زیست و گسترش فرهنگ حمایت از آن، حق شهروندان است و دولت باید این حق را در برنامه‌ها، تصمیمات و اقدام‌های توسعه‌ای، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره مدنظر قرار داده و با آلودگی و تخریب محیط زیست مقابله کند.
شبیری بیان کرد: بخش عمده‌ای از معضلات محیط‌زیستی موجود، ریشه در فقدان آگاهی‌های لازم در زمینه ارتباط انسان و محیط‌زیست دارد و درواقع نوعی مشکل فرهنگی محسوب می‌شود، بنایراین نیازمند عزم ملی و بین‌المللی برای تقویت فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست در سطح اقشار مختلف جوامع است. بنابراین هدف از آموزش محیط‌زیست ایجاد حساسیت، تعهد و مسئولیت در افراد نسبت به حوادث و تغییرات فیزیکی، اقتصادی، زیستی، اجتماعی، سیاسی و تأثیر آن بر زیست‌کره است.
اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند را وظیفه عمومی می‌داند و تحقق این اصل از وظایف همه ارکان حاکمیت و اقشار جامعه است.
رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست گفت: بی‌شک آشنا ساختن افراد در سطوح و لایه‌های مختلف اجتماعی با اصول حفاظت از محیط‌زیست و ایجاد رغبت و انگیزه‌های داوطلبانه برای حفاظت از آن می‌تواند تا حد زیادی مسائل و معضلات محیط‌زیستی را حل کند. اگر افراد در درون خود وظیفه‌ای اخلاقی و وجدانی برای حفظ محیط‌زیست را احساس کنند، مقدمات اولیه مشارکت و همکاری آنها در برنامه‌های محیط‌زیستی فراهم می‌شود.
شبیری توضیح داد: در این راستا آموزش همگانی محیط‌زیست کلید رویارویی با مشکلات محیط‌زیستی و رویکردی پیشگیرانه و اثر بخش محسوب می‌شود و انجام اقداماتی وسیع، همه‌جانبه، مستمر و فراگیر در جهت افزایش سواد محیط‌زیستی جامعه امری ضروری است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، تنوع و پیچیدگی آموزش محیط‌زیست به دلیل تنوع موضوعات، مخاطبان و شیوه‌های آموزشی آن، ضرورت ایجاد انسجام و هماهنگی در برنامه‌های بخشی و فرابخشی را ایجاب می‌کند. جهان فردا را آموزش امروز می‌سازد؛ بنابراین آموزش همگانی می‌تواند یکی از ابزارهای مهم و کلیدی در مقابل چالش‌های پیش روی محیط زیست باشد. بند دوم از اصل سه قانون اساسی نیز، یکی از وظایف دولت جمهوری اسلامی را ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها اعلام می‌کند. منظور از همگانی بودن آموزش، فرآیند یاددهی و یادگیری است.
رئیس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست گفت: آموزش همگانی محیط‌زیست دارای دو وجه است اولاً همه اقشار، طبقات و صنوف اجتماعی، مخاطب آن هستند و در برنامه‌های آن نمی‌توان گروه یا طبقه‌ای را بی‌نیاز از این آموزش به‌حساب آورد. ثانیاً همه سازمان‌ها و نهادهای مسئول آموزش در کشور در حوزه و حدود خود با استناد به اسناد بالادستی و فرادستی ملی و بین‌المللی، قانون اساسی جمهوری اسلامی و مصوبه سال ۱۳۷۴ شورایعالی حفاظت محیط‌زیست در برابر آن مسئول هستند.
وی تاکید کرد: کرسی یونسکو در آموزش محیط‌زیست دانشگاه پیام نور نیز در راستای همین مسئولیت با برگزاری جشنواره ملی آموزش محیط‌زیست مصادف با ۲۶ ژانویه روز جهانی آموزش محیط‌زیست که در بسیاری از کشورهای جهان با این نام گرامی داشته می شود، تلاش کرده است سهم خود را در معرفی نمادین یک روز با این عنوان و پاسداشت آن ایفا کند.
رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور مطرح کرد: برای یادآوری تکلیف همگانی برای آموزش محیط‌زیست و یاددهی- یادگیری در این زمینه، نام‌گذاری یک روز اختصاصی به نام روز ملی آموزش محیط‌زیست برای پاسداشت و نهادینه کردن این تکلیف ملی، ضروری به نظر می‌رسد تا بخشی از ذهنیت جامعه و عملکرد حاکمیت را به خود مشغول سازد. در این زمینه این کرسی و شبکه دانشگاه‌های مجازی جهان اسلام پیشنهاد نام گذاری این روز را به شورای فرهنگ عمومی ارایه کرده‌اند و امید دارد با همکاری این شورای محترم، گامی ماندگار در این زمینه در تاریخ کشور به ثبت برسد.
برگزاری آزمون‌های الکترونیکی در دانشگاه
رئیس دانشگاه پیام نور ضمن ارائه راهکارهایی برای حفظ محیط زیست، گفت: دانشگاه تلاش می کند روی بحث محیط زیست به طور عام برنامه هایی داشته باشد. البته به طور خاص هم برنامه هایی وجود دارد. برای مثال علاوه بر بحث علمی، قدم های عملی هم برداشته شده است.
محمدرضا زمانی یادآور شد: در این سال ها تلاش کردیم حتی تولید کاغذی محتوا کمرنگ و برگزاری آزمون ها به صورت الکترونیکی باشد؛ طوری که ما در هفت ترم سه میلیون آزمون برگزار می کنیم و ۲۵ درصد آزمون ها به صورت الکترونیکی است که باعث صرفه‌جویی در کاغذ می‌شود. در تولید محتوا هم تلاش کرده ایم این کار را انجام دهیم. بسیاری از محتویات ما به صورت دیجیتال در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد.
ما برای اولین‌بار کاغذ مصنوعی را برای جلد کتاب‌های پیام نور استفاده کردیم که باعث صرفه‌جویی در مصرف کاغذ می‌شود. ضمن اینکه بسیاری فرآیندهای دانشگاه در بستر اداری باید با کاغذ انجام شود اما در سال های اخیر تلاش کرده‌ایم این فرآیندها به صورت الکترونیکی انجام شود؛ بنابراین دانشگاه ضمن بحث آموزش، روی مباحث مختلف تلاش می کند.
مدیر کل توسعه محیط زیست در شهرداری عنوان کرد: همین ابتدا باید بگویم ما مشکلات عدیده در حوزه محیط زیست داریم و جزو ده کشور تولید کننده گازهای گلخانه‌ای هستیم، یکی از کشورهای پرمصرف در زمینه انرژی در جهان هستیم، سرانه تولید پسماند روزانه ما هفتصد تا هشتصد گرم است که دوبرابر نُرم جهانی است، از منظر آلودگی هوا هم یکی از شهرهای بزرگ آلوده هستیم.
محیط زیست در وضعیت شکننده قرار دارد
شینا انصاری ادامه داد: بنابراین با این آمار و ارقام از منظر محیط زیست در وضعیت شکننده ای قرار داریم و باید مسائل آموزشی در این حوزه را پیگیری کنیم البته از پایه یازدهم در نظام رسمی درس انسان و محیط زیست را داریم که این حرکت قابل تقدیر است ولی آموزش را باید از سنین پایین تر شروع کنیم تا مهارت های زیستن با طبیعت در نسل آینده نهادینه شود. نقش آموزش محیط زیست در زندگی ما پررنگ و سیاست های ابلاغی رهبری هم بسیار مهم است؛ باید همه ارکان جامعه و دستگاه‌های اجرایی در حوزه آموزش محیط زیست پای کار بیایند. در شهرداری هم با توجه به شعار محوری شهرداری مهمترین بحث ما بحث مشارکت مردم و استفاده از تمام امکانات با نگاه محله محور است.
مدیرکل توسعه محیط زیست در شهرداری تاکید کرد: اگر بتوانیم از ظرفیت محلات در ارتقای محیط زیست استفاده کنیم باعث بهبود کیفیت زندگی شهروندان می‌شود. شهرداری تهران دو حوزه اصلی را پیگیری می‌کند که یکی آموزش شهروندی در محیط زیست و دوم آموزش مدیران و پیمانکاران شهرداری است. یا توجه به گروه های هدف و ضرورت آموزش ویژه، آموزش های مستقیم و غیر مستقیم در نظر گرفته شده و سعی بر این داریم که بتوانیم شهرنشین ها را به شهروندانی فعال تبدیل کنیم. در همین جا از زحمات دبیرخانه این همایش، کرسی یونسکو در آموزش و ... تشکر می کنم. باید بگویم ما حاضریم با تمام امکانات در بحث آموزش همکاری کنیم تا رفتارهای شهروندان را تغییر دهیم و شهروندانی مشارکت جو باشیم.
در ادامه این مراسم با حضور مسئولان از نماد ملی آموزش محیط زیست به میزبانی کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست مستقر در دانشگاه پیام نور در جشنواره روز ملی آموزش محیط زیست، رونمایی شد.
سه پدیده خطرناک برای جهان
در پایان کیومرث کلانتری معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان محیط زیست اظهار کرد: موضوع محیط زیست دیگر مثل قدیم تنها با یک کلمه ساده عنوان نمی‌شود. محیط زیست امروز وزن دیگری پیدا کرده و برابر است با سلامتی و ایمنی. امروز در سطح دنیا اهمیت آن بیشتر شده است. رشد جمعیت، تخریب منابع طبیعی، سیل، طوفان و ...ارزش محیط زیست را چند برابر می کند. امروز جهان از سه پدیده در عذاب است که اتفاقا ساخته دست بشر است، این سه پدیده عبارتند از: تولید گازهای گلخانه‌ای، تغییرات آب و هوایی و نابودی تنوع زیستی. کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست.
رییس سازمان محیط زیست تاکید کرد: کشور ما بر خلاف تنوع اکوسیستمی، آسیب‌پذیر و از نظر آب و جنگل فقیر است. سرانه جنگل ما یک سوم متوسط جهانی است، بنابراین راهی نداریم جز اینکه منابع کشور را مدیریت کنیم چون منابع کشور محدود است.
وی گفت: در دنیا ۲ اصل وجود دارد؛ نیاز نامحدود و منابع محدود. منابع ما هم محدود است بنابراین باید الگوهای مصرفی را تغییر داد. کشور ما نیازمند توسعه است و قطعا توسعه بر محیط زیست اثر می‌گذارد. رشد جمعیت نیازمند سرمایه گذاری، ایجاد اشتغال، بهره برداری از منابع و ... است.
کلانتری یادآور شد: تعادلی باید برقرار شود بین آنچه از دست می دهیم و آنچه به دست می آوریم بنابراین باید تعادل محیط زیستی را رعایت کنیم. رویکرد کنترل و رویکرد مدیریت مشارکتی در حوزه محیط زیست مطرح می‌شود. رویکرد کنترلی این گونه است که انسان ها را مزاحم محیط زیست می دانند و پلیس مردم را کنترل می کند اما در رویکرد مشارکتی مردم یک فرصت قلمداد می شوند اما همین مردم نیازمند آموزش و آگاهی هستند تا در جریان وضعیت محیط زیست قرار بگیرند.
وی توضیح داد: محیط زیست تفکری است آن را باید فهمید و فهماند. خوشبختانه ما در سازمان محیط زیست اقدامات خوبی در حوزه آموزش انجام داده ایم. با این وجود بخش عمده تخریب محیط زیست ناشی از عدم آموزش است اما امروز این سازمان هم اداره کل آموزش و هم اداره کل مشارکت مردمی دارد و هم بسته های آموزشی را تولید کرده که کودکان از مهد کودک می توانند از آن بهره ببرند.
رییس سازمان محیط زیست توضیح داد: کتابی تحت عنوان «انسان و محیط زیست» برای مدت دو ساعت در هفته تدارک دیده شده و از سال ۹۶به طور رسمی آموزش محیط زیست در نظام آموزشی کشور راه یافته است. دو ساعت درس تحت عنوان «شناخت محیط زیست» در دانشگاه ها لحاظ شده اما این کار کافی نیست چراکه این دو واحد به صورت اختیاری است و به نظ باید اجباری شود.
کلانتری گفت: ما در سازمان حفاظت محیط زیست برای مشارکت مردم و استفاده از ظرفیت سازمان های مردم نهاد و ... برنامه های خوبی داریم و امیدوارم همه بخش ها کمک کنند چون حفظ محیط زیست یک مسئولیت ملی است و نباید فکر کنیم فقط یک سازمان می‌تواند به تنهایی محیط زیست را حفظ کند و آحاد مردم مسئولیت دارند.
در حاشیه این رویداد پنجمین نمایشگاه تخصصی دستاوردهای آموزش محیط زیست با حضور ۳۱ سازمان مردم نهاد فعال از سراسر کشور با هدف ارتباط بین بخشی میان سازمان های مردم نهاد و به اشتراک گذرای دست آورده ها برگزار شد. در اختتامیه مراسم هم مسابقه ارائه سه دقیقه ای پایان نامه ها و رساله های دانشجویان فارغ التحصیل حوزه آموزش محیط زیست با هدف بیان نتایج و روش های به کار رفته در پژوهش ها صورت پذیرفت.
نظر شما