«بشار جعفری» نماینده سوریه در سازمان ملل متحد در نخستین روزهای بهمن ماه از سوی دفتر نمایندگی عربستان سعودی در این سازمان به مراسم رسمی دعوت شد و او در این مراسم شرکت کرد. در این مراسم مقامات سعودی به دیپلمات سوری گفته‌اند باید بر آنچه در روابط دمشق و ریاض وجود داشته، چشم پوشید و لازم است تا روابط برادرانه میان دو کشور برقرار شود.
این موضوع گمانه‌زنی‌هایی را درباره عادی‌سازی روابط دو کشور و چرایی این موضوع شکل داده است.
ضرورت تغییر در سیاست های شکست خورده
موقعیت ژئوپلیتیک سوریه به گونه‌ای است که جایگاهی راهبردی به این کشور در منطقه خاورمیانه بخشیده است. عربستان با آغاز بحران در سوریه منافعی را برای خود دنبال می‌کرد که جلوگیری از گسترش قلمروی ژئوپلیتیکی محور مقاومت به رهبری ایران در منطقه را می‌توان در راستای اهداف و منافع حاکمان این کشور دانست. عربستان طی سال های گذشته در راستای حمایت از منافع خود و لطمه زدن به جایگاه نظام سوریه و همپیمانان آن حمایت از معارضان مسلح سوری را در دستور کار قرار داد و برای بالا بردن توان بازیگری خود در معادلات منطقه از خط مشی کنار گذاشتن «بشار اسد» از قدرت حمایت کرد.
سعودی‌ها برای دور کردن سوریه از محور مقاومت در همه زمینه‌ها علیه نظام سوریه فعال بودند. حمایت دیپلماتیک، تسلیحاتی و مالی از گروه‌های مخالف دولت سوریه، سنگ‌اندازی در مسیر ابتکار عمل‌های سیاسی برای برقراری صلح و پافشاری بر راهکارهای نظامی از جمله اقدامات ریاض در سال‌های گذشته بوده است. اما با پیروزی های اخیر سوریه و همپیمانان آن در میدان‌های نبرد و چشم انداز پایدار بقای اسد در ساختار سیاسی سوریه در آینده، عربستان سیگنال‌های مثبتی را برای برقراری روابط با این کشور ارسال می‌کند. شکست سیاست‌های منطقه‌ای عربستان، ضرورت انجام تغییراتی برای بهبود رویه اشتباهات را پیش روی مقام‌های عربستان قرار داده است.
تارنمای «العهد» لبنان به نقل از «اسامه دنوره» کارشناس مسائل راهبردی سوریه نوشت، دعوت از بشار الجعفری نماینده سوریه برای حضور در مراسم سعودی‌ها و اظهارات مقام‌های عربستان درباره روابط با سوریه و ابتکار عمل‌های دیپلماسی و اظهارات مقام‌های برخی کشورهای عربی نشانگر آن است که بسیاری از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به این نتیجه رسیده‌اند شکست دشمنان سوریه قطعی شده است و اکنون باید با توجه به این واقعیت با برخی از مسائل منطقه و کشورهای عربی برخورد کنند. تلاش برای از سرگیری روابط سوریه و بازگشت تدریجی کشورهای عربی به سوریه نشان می‌دهد که دشمنان بشار اسد به این نتیجه رسیده‌اند که تلاش‌ها برای خارج کردن سوریه از نقش ژئوپلتیک خود با شکست روبرو شده است. در واقع، همگان باید بدانند که دمشق به گزینه‌های مقاومت و آزاد سازی نهایی فلسطین پایبند است و باید با توجه به این رویکرد با سوریه تعامل کنند.
به نوشته روزنامه «عربی ۲۱» مصر، «کمال ذبیان» تحلیلگر مسائل سیاسی نیز درباره علت بازنگری عربستان در محاسبات خود درباره سوریه گفت: بخشی از اختلاف عربستان با نظام سوریه مربوط به روابط نظام سوریه و ایران و خط مقاومت است. عربستان تلاش می‌کند نقش چتری حمایتی از کشورهای عربی را بازی کند، اما این کشور هرگز نتوانسته است در روابط سیاسی و نظامی ایران و سوریه شکافی ایجاد کند. اکنون در شرایطی که گروه‌های مسلح در سوریه شکست خورده‌اند و نظام سوریه توانسته است سرزمین‌های سوریه را به کنترل خود درآورد و برخی از کشورهای عربی سفارتخانه‌های خود را در این کشور باز کرده‌اند، عربستان در حال بازنگری در روابط خود با نظام سوریه است.
«قاسم قیصر» نویسنده لبنانی به روزنامه عربی ۲۱ مصر گفت، شرایط به علت تحولاتی که اخیرا در منطقه و داخل عربستان رقم خورده، تغییر کرده است. عربستان به دنبال راه‌حلی برای حل بحران‌های خود در یمن و روابط با ایران است. سیاست خارجی عربستان درباره قطر، یمن و ایران به بن بست رسیده است و اکنون ریاض به دنبال راهی برای رهایی از تنگنا است. هنوز زود است که از بازگشت روابط میان سوریه و عربستان سخن به میان آورد، اما این تحولات نشان می‌دهد که عربستان به این موضوع پی‌برده است که سیاست‌های گذشته آن شکست خورده است و اکنون به دنبال پایه‌ریزی سیاست جدیدی است.
در همین پیوند، تارنمای «کتابات» عراق در گزارشی آورده است: رهبران عربستان به این نتیجه رسیده‌اند با برقراری روابط عربستان با سوریه، دمشق می‌تواند برای پایان دادن به تنش میان ریاض و تهران وارد عمل شود و افق تازه‌ای برای پایان دادن به جنگ یمن گشوده شود. زیرا ادامه جنگ یمن مانع بزرگی در برابر طرح چشم انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان است.
اهداف عربستان برای ازسرگیری روابط با سوریه
با آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، عربستان و ترکیه با هماهنگی در طیف‌های متنوعی از اقدامات ضد سوری به صف آرایی علیه نظام سوریه پرداختند. اما در ادامه اختلافات ایدئولوژیک و ژئوپلتیک دو کشور درباره بحران سوریه، نقش‌آفرینی عربستان و متحدان آن در کودتای نافرجام ترکیه، قتل «جمال خاشقچی» روزنامه نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در آنکارا به دست شماری از افراد وابسته به محمد بن سلمان ولیعهد آن کشور، قطع روابط عربستان و متحدانش با قطر و حمایت ترکیه از قطر بار دیگر آتش رقابت میان آنکارا و ریاض را شعله‌ور کرد. در لیبی هم این دو کشور سیاست متضادی را دنبال می‌کنند. ترکیه از حامیان اصلی سازوکارهای قانونی دولت وفاق ملی به رهبری «فائز السراج» است. اما عربستان و متحدان آن حمایت از ژنرال «خلیفه حفتر» را در دستور کار قرار داده‌اند. این حمایت در واقع ریشه در رویکرد ضد اخوانی سعودی‌ها دارد.
«کمال جفا» کارشناس مسائل راهبردی سوری درباره تلاش عربستان برای برقراری روابط با سوریه در اظهاراتی که در تارنمای «کتابات» عراق منتشر شد،گفت: این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که منطقه به مرحله حساسی از تنش‌ها و درگیری‌ها رسیده است. پس از به هم خوردن اوضاع در لیبی و دخالت ترکیه در این کشور و همچنین تهدید جایگاه منطقه‌ای عربستان، ریاض بار دیگر برای فعال‌سازی نقش منطقه‌ای خود وارد عمل شده است و این بار عربستان می‌خواهد از سوریه به عنوان پلی برای گسترش نفوذ خود در منطقه استفاده کند.
روزنامه «البناء» نیز نوشت: در هرگونه اظهارنظری درباره منافع مشترک سوریه و عربستان نخستین چیزی که به ذهن می‌رسد تحرک ترکیه از سوریه تا لیبی است. ورود نیروهای ترکیه به لیبی باعث شد که عربستان آن را تهدیدی برای همپیمان خود، «خلیفه حفتر» بداند. ترکیه اکنون نیروهایی را که پیش از این در جنگ علیه نظام سوریه از حمایت عربستان هم برخوردار بودند راهی لیبی کرده است و این موضوع سبب شده است که عربستان آن را تهدیدی برای جایگاه خود در رهبری جهان اسلام بداند. از این رو، عربستان احساس می‌کند که اگر در روابط خود با سوریه بازنگری کند، بهتر می‌تواند در برابر طرح ترکیه در منطقه ایستادگی کند. همچین عربستان از این طریق می‌خواهد در برابر ائتلاف ترکیه و قطر ایستادگی کند.
به نوشته روزنامه «رای الیوم»، دور از ذهن نیست که نظام حاکم بر عربستان می‌خواهد با برقراری روابط با سوریه به انزوای دیپلماسی و سیاسی خود پایان دهد.
نظر شما