شخصیت کودکان و نوجوانان از همان دوران خردسالی و کودکی و از طریق بازی‌های کودکانه شکل می‌گیرد، دختران از همان کودکی با خاله‌بازی و پسران با ماشین‌بازی و پلیس‌بازی با دنیای بزرگترها ارتباط می‌گیرند، اما امروزه پیشرفت تکنولوژی بر این دنیای کودکانه سایه افکنده است.
بچه‌های امروزی بسیار فراتر از زمان حرکت کرده و به بازی‌ها و سرگرمی‌هایی روی آورده‌اند که نه تنها هیچ سودی برای آنان ندارد بلکه انزوا و گوشه‌گیری و دوری از جمع را در آنان تقویت کرده و حتی در بسیاری مواقع آنان را به کودکانی پرخاشگر تبدیل می‌کند.
کودکی که به جای بازی با اسباب‌بازی‌ها و یا همسالانش ساعت‌ها گوشی و تبلت بدست در گوشه‌ای نشسته و بی توجه به دنیای اطرافش مشغول بازی بوده و حتی گاهی حرکاتی هیجانی و پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهد، به تدریج به این نوع وقت‌گذرانی عادت کرده و تمام دنیای کودکی‌اش در همان فضا خلاصه می‌شود.
در این وابستگی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی، والدین نقش اساسی دارند و گاهی برای اینکه به کارهای روزمره خود برسند و یا خستگی در کنند، کودکانشان را به دام فضای مجازی انداخته و آنان را با بازی‌هایی که در گوشی‌های خود نصب کرده‌اند سرگرم و ساعت‌ها از آنها غافل می‌شوند.
هر چند امروزه خواسته یا ناخواسته این نوع سرگرمی وارد فضای خانواده‌ها شده و علاوه بر کودکان، والدین را نیز از هم دور کرده است اما اگر این نوع رفتارها نظارت نشود در آینده تبعات جبران ناپذیری علاوه بر خود کودک، دامن خانواده‌ها را نیز خواهد گرفت.
رایان یکی از بچه‌هایی است که هنوز سه سالش تمام نشده اما وقتی گوشی مادرش را در دست می‌گیرد، آنچنان ماهرانه رمزش را وارد کرده و به بخش‌های مختلف آن سرک می‌کشد که بزرگترها شوکه می‌شوند.
طناز خواهر رایان نیز که امسال کلاس اول ابتدایی است، از مدرسه که بر می گردد اولین چیزی که به سراغ آن می‌رود تبلت خود و یا گوشی والدینش است، مادرش می‌گوید: به محض در دست گرفتن گوشی، اینترنتش را فعال کرده و از واتساپ یا تلگرام برای مادربزرگ و خاله‌اش پیام صوتی می‌فرستد.
ماهان و آرین نیز الان در دوران نوجوانی بسر می‌برند و علاوه بر اینکه دو تا دوست صمیمی هستند با هم پسرعمه و پسردایی نیز بوده و همین باعث شده که چهارشنبه‌ها به محض تعطیل شدن مدرسه به مامن همیشگی آخر هفته‌های خود (منزل پدربزرگ و مادربزگشان) پناه می‌برند.
اما نکته قابل تامل این است این دو دوست نوجوان تمام تعطیلات آخر هفته را به جای بیرون رفتن و یا صحبت کردن با هم در اتاقی گوشی بدست کنار هم نشسته و مشغول بازی گروهی رایانه‌ای هستند و فقط وقت شام و نهار همدیگر را می‌بینند.
برای این نوع وابستگی‌ها نمی‌توان واژه‌ای بهتر از بیماری دنیای مدرن بکار برد که به مرور زمان بر روی روح و روان تاثیر گذاشته و کودکان را از دنیای واقعی دور می‌کند.
احتمالا فروید اولین کسی بود که به عنوان یک درمانگر و روانشناس به ارزش بازی بر روی شخصیت کودکان پی برد و در کتاب فراسوی اصل لذت، بازی را به صورت نمادین بازتاب اضطراب و فانتزی‌های کودک می‌دانست و بعدا درمانگران و روانشناسان دیگر مفاهیم و استفاده‌های بازی را به صورت‌های متفاوت بسط دادند.
این جریانات مربوط به یک قرن پیش است، زمانی که بازی‌های کامپیوتری اختراع نشده و فضای مجازی و اینترنتی نیز در کار نبود.
محیط خانواده و اجتماع در گرایش کودکان به دنیای مجازی دخیل است
یک روانشناس کودک و نوجوان می‌گوید: امروزه فاصله گرفتن از دنیای کودکی و بازی‌های سنتی و بهره‌گیری از فضای مجازی و فناوری‌های روز در میان کودکان و نوجوانان همه‌گیر شده و مربوط به قشر خاصی نیست.
هوشنگ مهدویان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: محیط خانواده و اجتماع در گرایش کودکان به سمت فضای مجازی بسیار دخیل بوده و به تدریج کودکان به سمت کاهش فعالیت‌های بدنی و گروهی سوق می‌دهد.
وی افزود: بازی به صورت ابتدایی و شکل اولیه‌اش از تجربه بازی کردن با گوشه تشک یا صدایی ساطع از دهان کودک و امثال آن آغاز می‌شود و با بزرگ شدن نوزاد پیچیده‌تر شده و جای خود را به بازی مشترک با بچه‌های دیگر می‌دهد.
این روانشناس کودک و نوجوان گفت: استفاده کردن از هر شی به عنوان اسباب‌بازی می‌تواند موضوع گذار از مادر و حرکت به سمت استقلال باشد و گاهی کودکان وسیله‌ای را که بیشترین ارتباط را با مادر دارد به عنوان موضوع گذار انتخاب می‌کنند.
وی تاکید کرد: این شی می‌تواند روسری مادر، یک خرس پشمالو و به ادبیات مدرن گوشی و یا تبلت مادر باشد که مادر بیشترین زمان خود را با آن سپری می‌کند و این اشیا عموما به کودک کمک می‌کنند تا آرام شود و در واقع کارکردی ضد اضطرابی بویژه هنگام خواب دارند.
این روانشناس کودک و نوجوان یادآور شد: این روایت تکراری والدین است که می‌گویند، کودکم بدون عروسکش و یا بدون فلان پتو نمی‌خوابد و در عصر مدرن بدون گوشی و یا تبلت نمی‌خوابد، لذا می‌توان به گوشی و تبلت کودک به عنوان یک شی انتقالی نگاه کرد که کودک ابتدا به آن دلبسته شده و بعدا به دلیل جذابیت و تنوع بالای بازی‌های موجود در آن نمی‌تواند رهایش کرده و روز برو بیشتر وابسته اش می‌شود.
مهدویان افزود: اشیایی که کودکان به عنوان هم بازی از آن استفاده می‌کنند و منجر به حس امنیت در آنها می‌شود، معمولا متفاوت و منحصر به فرد هستند یعنی نحوه انتخاب و نحوه استفاده از آن را کودک خلق می‌کند و از آن لذت می‌برد.
بازی کامپیوتری خلاقیت کودک را کاهش می‌دهد
وی اضافه کرد: دربازی‌های کامپیوتری یک نوع کلیشه در کار است یعنی کودک یک جریان خاص را بدون مانع چندانی دنبال می‌کند، و این باعث پایین آمدن خلاقیت در وی می‌شود.
این روانشناس کودک و نوجوان گفت: بازی های کامپیوتری به مثابه یک شی انتقالی عمل نمی‌کنند و کودک را به طرف استقلال سوق نمی‌دهند و این بدنی معنی است که احتمالا این نوع بازی نمی‌تواند وابستگی‌های افراطی به والد را کاهش دهند.
وی تاکید کرد: لازم است مادر زمانی که کودک به وی نیاز دارد(حال چه نیاز فیزیولوژی و یا نیاز روان شناسی) از گوشی کمتر استفاده کند تا کودک به عنوان شی انتقالی به گوشی وابسته نشود و شی انتقالی اش اسباب بازی یا عروسکی باشد که بعدا به راحتی به نفع استقلال و جدایی از والد کنارش بگذارد.
جذابیت فضای مجازی کودکان را جذب کرده است
معاون امور اجتماعی بهزیستی کردستان نیز با بیان اینکه همه گیر شدن تکنولوژی‌های جدید تمام اقشار جامعه را در بر می‌گیرد و طبیعتا کودکان هم از این قاعده مستثنی نیستند، گفت: وقتی پدر و مادر و سایر بزرگترها موبایل را ابزاری برای گذران لحظات اوقات فراغت خود به حساب می‌آورند و حاضر به جدایی از آن نیستند، کودکان هم این رفتار را مانند رفتارهای دیگر والدین تقلید می‌کنند.
محسن شجاعی افزود: از طرف دیگر جذابیت و به روز بودن برنامه‌های تفریحی و هیجانی موجود در فضای مجازی با آنچه در مدرسه یا در برنامه کودک و تلویزیون برای کودکان عرضه می‌شود و البته از نظر هیجان و جذابیت قابل مقایسه نیست کودکان میل و رغبت بیشتری به استفاده از موبایل و تبلت به عنوان وسیله سرگرمی برای گذران اوقات فراغت و همچنین کم نیاوردن نزد همسالان خود دارند و از آن استفاده می‌کنند.
وی اظهار داشت: در کنار این، تغییر الگوی مسکن از خانه‌های ویلایی به آپارتمانی و نبود محیط کوچه به عنوان یک مدل برای تجربه رفتارهای اجتماعی و عملا فراموشی بازی‌های بومی و سنتی در جامعه، کودکان را به سمت استفاده هر چه بیشتر از موبایل و تبلت و حضور در فضای مجازی سوق می‌دهد.
معاون امور اجتماعی بهزیستی کردستان تاکید کرد: وابستگی کودکان به موبایل و تبلت علاوه بر صدمات فیزیکی به چشم و گردن آنان که بدون شک در ایام بزرگسالی مشکلات عدیده ای را برایشان ایجاد می کند مطالب و رویدادهایی که به هیچ عنوان مناسب شرایط روحی و میزان رشد شخصیت کودکان نیست نیز خسارات و لطمات روحی و روانی غیرقابل جبرانی را به آنها وارد می‌کند و سر زدن رفتارهای نابهنجار در سنین بسیار پایین از آنها دور از انتظار نیست. وابستگی کودکان به موبایل و تبلت علاوه بر صدمات فیزیکی به چشم و گردن آنان که بدون شک در ایام بزرگسالی مشکلات عدیده ای را برایشان ایجاد می کند مطالب و رویدادهایی که به هیچ عنوان مناسب شرایط روحی و میزان رشد شخصیت کودکان نیست نیز خسارات و لطمات روحی و روانی غیرقابل جبرانی را به آنها وارد می‌کند و سر زدن رفتارهای نابهنجار در سنین بسیار پایین از آنها دور از انتظار نیست.
استفاده از گوشی و تب لت در مهدهای کودک ممنوع است
وی همچنین با بیان اینکه استفاده از گوشی موبایل و تبلت در مهدهای کودک مجاز نیست، گفت: تحت هیچ شرایطی این امکان برای خانواده‌هایی نیز که خود راضی به این کار باشند نیز امکانپذیر نیست.
شجاعی با شاره به اینکه محتوای آموزشی مهدهای کودک براساس برنامه‌های اصلی سازمان بهزیستی کشور است، افزود: متخصصان مربوطه طراحی‌های لازم را انجام داده و برنامه‌ها و سرفصل‌های آموزشی به مهدها در استان‌ها ارسال می‌شود که حسن اجرای این برنامه‌ها توسط کارشناسان شهرستان ها یوده و تیم‌های نظارتی و بازرسی استان آن را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
وی گفت: در حال حاضر ۳۴۰ مهد کودک در سطح استان فعالیت دارند که ۱۸۰ مورد روستا مهد و ۱۶۰ مورد دیگر نیز مهدهای شهری و حاشیه بوده که در مجموع ۱۰ هزار و ۷۳۷ کودک را تحت پوشش قرار داده‌اند.
کودکان امروزی بسیار زودتر از کودکان دیروزی بزرگ می‌شوند و فضای مجازی به آنان فرصت نمی‌دهد وارد بازی های فکری و فیزیکی شوند و متاسفانه در این میان پدرها و مادرها نقش اساسی دارند و نه تنها مانع ورود فرزندان خود به دنیای مجازی نمی‌شوند در بسیاری مواقع کار با این وسیله را ناشی از باهوش بودن فرزندانشان تلقی می‌کنند.
امید می‌رود با یک برنامه‌ریزی اصولی شادی‌های کودکانه را به دنیای بچه‌هایمان بازگردانیم و اجازه ندهیم دنیای زیبای کودکی‌شان قربانی دنیای پراضطراب مجازی شود.
نظر شما