طی هفته گذشته نیروهای ترکیه در واکنش به عملیات آزادسازی ادلب توسط ارتش سوریه که چند تن از نظامیان ترکیه نیز کشته شدند ، اقدام به عملیات نظامی کردند؛ البته منابع رسمی سوریه گزارش های مربوط به تلفات و خسارات حملات ترکیه به سوریه را تایید نکرده اند، با این حال ناظران و کارشناسان اعتقاد دارند، جنگ لفظی میان آنکارا و دمشق ، مخاطرات کمتری از برخوردهای فیزیکی ندارد. همین تحولات میدانی منجر به گسیل تازه نیرو و تجهیزات نظامی از ترکیه به سمت مرزهای سوریه شد.
در ارتباط با شرایط جدید مصلحان منطقه بیشتر به خویشتنداری ، تعقل در تصمیم گیری ها و حل مسائل از طریق مجاری دیپلماتیک قائل هستند. البته طبیعی است که ترکیه حق دارد نگران امنیت خود در مرزهای جنوبی اش با سوریه باشد و در تثبیت امنیت این مرزها تلاش کند.
همچنین مبارزه و مقابله با گروه های تروریستی ، تکفیری و نیز گروههایی که استقلال و امنیت ترکیه را تهدید می کنند، حائز مشروعیت است؛ اما روند تحولات منطقه و تجربیات دستکم ۷ سال اخیر نکاتی را به ما متذکر می شوند که به نظر می رسد دولتمردان ترکیه ای باید به آن عنایت داشته باشند.
دشمنان ترکیه کیانند؟
اول به این نکته می بایست عنایت داشته باشیم که آمریکا و اسرائیل و متحدان منطقه ای آمریکا، برای منطقه نقشه هایی دارند که با منافع هیچ یک از کشورهای این منطقه سازگار نیست.
تازه ترین حرکت آمریکایی ها، همین طرح معامله قرن است که نه تنها منافع و سرنوشت فلسطینیان را نادیده گرفت، بلکه در جریان این بازی جدید، حتی دولت های عربی را تحقیر کردند.
ترکیه ای ها شاید لازم نباشد راه دوری بروند؛ در سال ۲۰۱۶ این کشور در معرض دخالت مستقیم آمریکایی ها در آستانه کودتا و یک بحران جدی امنیتی قرار گرفت.
به علاوه نقش اسرائیل را نیز نباید در دشمنی با ملت و کشور ترکیه نادیده گرفت، چرا که صهیونیست های اشغالگر هیچگاه به دولت های مقتدر و قدرتمند مسلمان منطقه، بخصوص ترکیه ای که دارای موقعیت ویژه راهبردی و ژئوپلتیکی است، اعتماد نخواهند کرد و آنان را برای هر لحظه یک دشمن خطرناک تلقی می کنند.
اسراییل در اتحاد با آمریکا، منطقه را به آشوب کشیده و تلاش کرده کشورهایی مانند عراق ، سوریه ، لیبی و یمن را تضعیف کند؛ بنابراین دیگر دولت های منطقه بویژه بازیگران اثرگذار و مقتدر منطقه باید در انتظار ادامه بازی آمریکا و متحدانش در منطقه باشند.
در همین چارچوب ، العربی جدید روز چهارشنبه فاش ساخت که دستگاه اطلاعات نظامی اسرائیل برای اولین بار آشکارا ترکیه را خطری برای خود تلقی کرده است.
باز هم در همین ایامی که تنش با دمشق بالا گرفته ، پارلمان اروپا کنفرانسی را با شرکت سران پ.ک.ک و ی.پ.گ/پ.ی.د ، گروه هایی که دولت ترکیه آنها را درفهرست گروه های تروریستی قرار داده ، برگزار کرد که با واکنش تند آنکارا روبه رو شد و آن را به‌شدت محکوم کرد.
برخی نمایندگان پارلمان اروپا در این کنفرانس رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه را تهدید کرده و از پ ک ک ستایش کردند. این درست به مثابه بازی پیچیده ای است که آمریکایی ها در قبال کودتای سال ۲۰۱۶ در ترکیه طراحی کرده بودند.
ترکیه و تداوم بحران
دومین نکته، اثرات سخت و سنگین تصعید بحران سوریه و منطقه بر امنیت ترکیه است که با طولانی شدن بحران و سرعت تحولات ، این احتمال جدی وجود دارد که کنترل از دست بازیگران منطقه خارج شود و زمینه برای بازی بازیگران خارج از منطقه فراهم شود.
از منظر راهبردی نیز اصل آن است که بحران امنیتی از مرزهای ژئوپلتیکی کشورها دورتر شود، از همین رو مطلوب برای آنکارا آن است که بحران سوریه هرچه سریعتر به مرحله پایانی اش برسد و بازیگران اصلی منطقه باید برای خروج این کشور از بحران تحمیلی تقلای بیشتری کنند.
بنابراین، تشدید تنش ها با سوریه، چه میزان با این نگاه مطابقت و مباینت دارد؟، سوالی است که پاسخ آن باید نزد آنکارا باشد.
معضل گروه های تروریستی
سوم اینکه، معضل گروههای مزدور تروریستی، درصورت کشدار شدن بحران امنیتی در سوریه، به یک زخم چرکین کهنه تبدیل خواهد شد و در آینده به شکل سیال میان کشورهای منطقه جریان خواهد داشت و اثرات آن معمولا بعد از بحران سربر می آورد؛ همان گروه هایی که امروز با ترکیه متحد شده اند، فردا مشخص نیست زیر پرچم کدام طرف بایستند.
بنابراین منطقی این است که کشورهای موثر در منطقه ، از طریق همکاری و توافقات چند جانبه به دنبال راهکاری برای حل معضل این گروهها برای نظامند کردن منطقه در روندهای آینده باشند و اتفاقا ترکیه در این مسیر می بایست شتاب بیشتری داشته باشد.
بی ثباتی منافع بازیگران
چهارمین نکته ای که آنکارا باید به آن توجه ویژه داشته باشد، این است که به دلیل سرعت تغییر تعاریف منافع میان بازیگران منطقه ای، بی ثباتی مناسبات منطقه را تشدید کرده است و در این مورد رفتار و کنش های بازیگران خارج از منطقه که منافع و تهدیدهای مشترک ندارند، برای منطقه مساله سازتر است ؛ چنانچه رفتارهای بازیگران خارج از منطقه طی سال های اخیر شاهد این مدعاست و ترکیه این موضوع را اخیرا دستکم در لیبی تجربه کرده است.
حق حاکمیت سوریه
اما در ارتباط با بحران منطقه نکاتی هم هست که چه به لحاظ حقوق بین الملل و عرف همزیستی منطقه ای در صورتی که به آن عنایت ویژه نشود، حل معضلات منطقه دوچندان سخت خواهد بود.
دولت سوریه به هر حال چه برخی ها بخواهند یا نخواهند، در حال حاضر دولت قانونی این کشور است و دفاع از تمامیت و مرزهای این کشور، بویژه در برخورد با طرف های مهاجم خارجی ، دفاعی کاملا مشروع و در چارچوب قوانین و کنوانسیون های بین المللی است.
از طرفی ، بحران امنیتی سوریه از ۲۰۱۱ تاکنون نشان داده که عدم حاکمیت دولت قانونی سوریه بر بخش های بزرگی از این کشور و همچنین خارج ماندن کنترل مرزها، هزینه های سنگینی بر کشورهای منطقه از جمله عراق، ایران و ترکیه تحمیل کرده است.
شاید به همین دلیل بود که در آغاز عملیات ارتش ترکیه در شمال سوریه ، کارشناسان تا حدودی نسبت به نتایج آن خوشبین بودند و این تصور وجود داشت که ارتش ترکیه بعد از راندن گروه هایی که آنان را تروریست تلقی می کند، این مناطق را برای جایگزینی ارتش سوریه تخلیه و به دنبال آن امنیت مرزهای خود با ترکیه را تضمین نماید.
اما ، ادامه حضور ترکیه در شمال سوریه و تحولات منتج از آن، نه تنها مساله را بطور کامل حتی برای آنکارا حل نکرد، بلکه حالا می تواند به تهدید بزرگتر امنیتی تبدیل شود.
حالا بعد از گذشت دو ماه از ورود ارتش ترکیه به شمال سوریه، اوضاع بیش از گذشته پیچیده شده است و چالش این روزهای دو کشور اعم از لفظی و یا فیزیکی نظامی، در صورتی که با خویشتنداری، تامل و تعقل همراه نشود و هیجانات بر راه های دیپلماتیک غلبه کند، می تواند بار سنگین و در عین حال جدید بر گرده خسته و ناتوان منطقه و قبل از آن ترکیه و سوریه بگذارد.
در عین حال نکته ای که نباید از نظر دور داشت اینکه بی شک ، دولت سوریه سرانجام خود تامین مرزهایش را به عهده خواهد گرفت، اما سوال اینجاست که آیا ضروری است یک هزینه اضافی تا رسیدن به آن روز که خیلی دور نیست، پرداخت شود؟
بنابراین ، انتظار از ترکیه در شرایط حاضر این است که با اعمال ابتکارهای مسئولانه به عنوان یک قدرت منطقه ای اثرگذار ، از طریق همکاری ها و تواقفات دوجانبه و چندجانبه ، در بهبود اوضاع امنیتی و عادی سازی زندگی در غرب آسیا گام های موثرتری بردارد.
نظر شما