حفاظت از جنگل‌های هیرکانی چشم انتظار اعتبار

جنگل‌های هیرکانی با قدمتی ۴۰ میلیون ساله یکی از ارزشمندترین عرصه‌های جنگلی ایران و جهان به شمار می‌رود که از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود. این جنگل‌های پهن‌برگ به عنوان یک زیست‌بوم منحصر به فرد در جنوب دریای خزر قرار گرفته و بین کشورهای ایران و جمهوری آذربایجان مشترک است. تقریباً ۲ میلیون هکتار آن در ایران و ۲۰ هزار هکتار در کشور آذربایجان قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا شروع می‌شود و به ۲۸۰۰ متر می‌رسد.

مازندران بیشترین سهم را در جنگل‌های هیرکانی دارد که به حدود یک میلیون هکتار می‌رسد، اما آنچه از این پهنه در مازندران به ثبت میراث جهانی رسیده به دلیل تجاوز و تغییرات انسانی در گذشته و حال به میزانی کمتر از این رقم رسیده است. از ۱۲ لکه ثبت شده در میراث جهانی یونسکو، ۶ لکه در جغرافیای استان مازندران قرار دارد که وسعت آن ۴۶ هزار و ۸۰۰ هکتار است.

ثبت جنگل‌های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو که از مدت‌ها پیش مورد توجه دولت ایران بوده است به یکی از اولویت‌های دولت تدبیر و امید تبدیل شد. ۱۴ تیرماه بود که جنگل‌های هیرکانی شمال کشور پس از یک دهه دوندگی به ثبت میراث جهانی یونسکو رسید.

گذشته از این که از یک میلیون هکتار عرصه جنگلی تنها پنج درصد آن ثبت جهانی شد، اما انچه مهم تر از متربندی ها می نماید نگهداری از همین مقدار کم به عنوان یادگار و میراث چند میلیون ساله است.

در تعریف و شناسایی مزایای ثبت جهانی جنگل هایی هیرکانی باید گفت وقتی که یک اثر در فهرست جهانی این سازمان میراث فرهنگی یونسکو ثبت می‌شود همه اعضای کنوانسیون متعهد هستند با مشارکت جهانی از آن مراقبت کنند.
گذشته از افزایش توجه و تعهد در نگهداری ، بهره‌مندی از تجربیات جهانی برای نگهداری و احیا و ایجاد حاشیه امن برای عرصه جنگل های ثبت شده، مهم ترین مزایای ثبت جهانی تخصیص اعتبار سالانه توسط یونسکو به منظور شناسایی، حفاظت و معرفی محوطه های میراث جهانی است که باید جنگل های هیرکانی ایران و مازندران از آن برخوردار می شدند.

اما در تازه‌ترین پیگیری از مدیریت استانی ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی مازندران و میراث فرهنگی استان پس ار گذشت حدود هفت ماه از ثبت جهانی جنگل های هیرکانی مازندران هنوز هیچ اعتبار مازادی برای حفاظت از آن تخصیص نیافت.

مدیر استانی ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: ثبت جنگل های هیرکانی تاکنون غیر از قوانین سفت و سخت‌تر آورده ای برای مازندران نداشت. 

محمد عموزاد افزود: طبیعتا باید اعتباری ویژه برای مراقبت مستمر و گسترده از جنگل‌های هیرکانی از سوی سازمان جهانی یونسکو اختصاص می یافت که این اتفاق هنوز رخ نداد. 

وی اظهار داشت: منابع طبیعی و جنگل بانی مازندران برای حراست از عرصه‌های جنگلی استان در حالت عادی با مشکلات متعددی در حوزه نیروی انسانی و امکانات مواجه بوده و هستند.

پیش از این نیز مدیرکل منابع طبیعی منطقه ساری مازندران با بیان اینکه حفاظت از جنگل‌های مازندران نیازمند تأمین امکانات و اعتبارات است، گفت: نمی‌توان با دست خالی انتظار حفاظت از گنجینه سبز استان را از هیچ دستگاهی داشت.
محسن موسوی تاکامی پیش نیاز نگهداری جنگل‌های جهانی هیرکانی را برطرف کردن نیازهای منابع طبیعی و جنگل‌بانان دانست و تصریح کرد: بدون جنگل‌بانان و امکانات، جنگلی نیز برای ثبت جهانی باقی نخواهد ماند.

اعتبارات یونسکو به صورت کلی به کشور تخصیص می یابد

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران نیز در این باره گفت: اعتبارتی که یونسکو برای کشورهای عضو جهت نگهداری ، محافظت و احیا تخصیص می دهد، در قالب کمک و به صورت سر جمع به کشور داده می شود.

مهدی ایزدی با بیان اینکه هنوز هیچ اعتبار مضاعفی جهت حفاظت بیشتر جنگل های هیرکانی به استان مازندران اعلام یا ابلاغ نشد، افزود: تصمیمات در سطح ملی گرفته می شود و از حوزه اختیار ما خارج و ما نیز بی خبریم.

وی گفت: یکی برنامه های ثبت جنگل های هیرکانی تقسیم کار میان اعضای کمیته ثبت بود که همه این اقدامات مشخص شد.

به گفته معاون میراث فرهنگی مازندران مسئله حراست از عرصه جنگل های ثبت شده هیرکانی بر عهده منابع طبیعی قرار گرفت و آنها با سازو کار خود و منابع داخلی مسئولیت دارند که از عرصه های ثبتی جهانی همچون دیگر عرصه های جنگلی مراقبت کنند. 

ایزدی گفت: اگر اعتباراتی نیز از سوی سازمان جهانی یونسکو در نظر گرفته شود، به صورت درون دستگاهی به نهاد مربوطه تزریق می شود.

حال سوال مهم این است که اگر تاکنون اعتباری ویژه برای مراقبت از جنگل های کهن هیرکانی در نظر گرفته نشده و شرایط باید به همان روال سابق باشد، پس ثبت جهانی این جنگل ها چه نفعی برای مازندران و مازندرانی ها دارد؟

اعتباراتی که هنوز یا به گفته مسئولان از سوی سازمان یونسکو تخصیص نیافت ، یا اینکه مازندران هنوز سهمیه دار این اعتبارات جهانی برای بزرگ ترین میراث فرهنگی کشور نشده است.