سرطان‌ها دومین عامل مرگ در کشور

به گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، محمد اسماعیل اکبری روز چهارشنبه در نشست خبری پانزدهمین کنگره بین المللی سرطان پستان و پنجمین کنگره بین المللی سرطانهای دستگاه گوارش که در مرکز تحقیقات سرطان بیمارستان شهدای تجریش برگزار شد، افزود: اهمیت بیماری سرطان برای سیاستگذاران و مجریان باید بیشتر از قبل تجلی پیدا کند. چهره سرطان ها در کشور همانند جهان، در حال تغییر است به عنوان نمونه سرطان معده در ۳ استان بزرگ مانند تهران و اصفهان در بین مردان دیگر در جایگاه اول نیست و در جایگاه سوم و یا چهارم قرار گرفته است.

وی ادامه داد: سرطان معده با وجود اینکه در جایگاه اول سرطان ها در برخی استانها قرار ندارد اما همچنان کشنده ترین نوع سرطان در بین مردان و زنان ایرانی است و رتبه اول را در کاهش طول عمر بیماران مبتلا به سرطان دارد. سال ۲۰۱۹ گزارشی را منتشر کردیم که وضعیت درمان سرطان و مراقبت از بیماران مبتلا به سرطان را در کشور نشان می داد.

مشاور عالی وزیر بهداشت یادآور شد: خوشبختانه وضعیت درمان و مدیریت سرطان در کشور در حد اعجاب آوری رو به بهبود است. حدود ۱۰ سال قبل، نسبت بروز به مرگ سرطان ها در ایران در طول یکسال، حدود ۷۰ به ۳۰ بود یعنی ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به سرطان، در پایان سال از بین می رفتند و ۳۰ درصد زنده می ماندند امروز این رقم، وارونه شده و بیش از ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به سرطان در کشور زنده می مانند و کمتر از ۳۰ درصد، جان خود را از دست می دهند که این نسبت مشابه اکثر کشورهای غربی است.

رییس انجمن آموزش پزشکی تصریح کرد: وضعیت مرگ و زنده ماندن بیماران مبتلا به سرطان در انواع سرطان ها متفاوت است. به عنوان نمونه در مورد سرطان سینه شرایط مرکز تحقیقات سرطان از برخی کشورهای اروپایی بهتر است و میزان بقای ۵ ساله سرطان سینه در این مرکز، بیشتر از ۹۰ درصد و میزان بقای ۱۰ ساله بیماران مبتلا به این نوع سرطان در این مرکز، بیشتر از ۸۰ درصد است.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی خاطرنشان کرد: حدود ۴۰ درصد از موارد ابتلا به سرطان پستان را در مراحل پیشرفته تشخیص می دهیم در حالیکه این رقم در کشورهای غربی، حدود ۱۰ درصد است اما مراقبت از بیماران که مهمترین عامل آن، همکاری تیمی پزشکان و توسعه نیروی انسانی در رشته های مرتبط به سرطان است در کشور بهبود یافته است.

رییس مرکز تحقیقات سرطان یادآور شد: توفیقات کشور در حوزه سرطان، در شرایط تحریم به دست آمده است. به عنوان یک تکنسین درمان حوزه سرطان به صورت محکم می گویم که آمریکا ۱۰۰ درصد دروغ می گوید که موضوعات سلامت مردم ایران مشمول تحریم نیست. چندماهی است که دستگاه رادیوتراپی حین عمل در این مرکز تحقیقات، خاموش و تعطیل شده است و با اینکه سازنده این دستگاه یکی از کشورهای اروپایی است اما سازنده آن عنوان می کند که به دلیل تحریم ها، جرات نمی کنیم که این دستگاه ها را در ایران، کالیبره کنیم.

اکبری افزود: تحریم ها بسیار حساب شده و به ضرر مردم ایران، وضع می شود و گاهی می بینیم که برخی از داروهای بسیار گران قیمت و کم اثر به راحتی در کشور در دسترس است اما داروها، تکنیک ها و روش های اساسی که می توانند به مردم کمک کنند را کمتر در دسترس داریم. هر جایی که مسئولان توانسته اند نیازهای خود را به خوبی ابلاغ کنند، همکاران صنعتی توانسته اند به خوبی پاسخ دهند. در صنعت دفاعی به دلیل دلسوزی افراد در این حوزه، پاسخ نیازها را از گروه مخترعین و صنعت میگیریم.

وی گفت: سرطان ها معمولا دو نوع هستند؛ یا توموری و یا مغز استخوان و خون و غدد لنفاوی هستند. درمان سرطان های خونی، بیشتر دارویی است اما سرطان های توموری و غده ای، نیازمند ترکیبی از درمان ها هستند و بالاترین بهره برای بیمار در این نوع سرطان ها، مربوط به جراحی است.

مشاور عالی وزیر بهداشت تصریح کرد: گزارشی را سازمان ملل منتشر کرد که جراحی به تنهایی عامل ۴۹ درصد از بهبودی بیماران مبتلا به سرطان های توموری است و سایر درمانها، جانبی و همراه هستند که در بین درمانهای جانبی در سرطان های توموری، رادیوتراپی همراه با جراحی تا ۴۰ درصد می تواند در بهبودی بیماران تاثیر مثبت داشته باشد. همچنین درمان جانبی شیمی درمانی همراه با سایر روش های درمانی، می تواند تا ۱۰ درصد به بیماران کمک کنند.

اکبری تاکید کرد: از نظر فنی بیشترین بار مالی و اقتصادی در درمان سرطان، مربوط به شیمی درمانی است که کمترین اثربخشی را دارد. حدود ۴۰ درصد از کشور از داشتن دستگاه رادیوتراپی محروم هستند البته وضعیت کنونی خیلی بهتر از دوران گذشته است و در همه مراکز استانها و برخی از شهرهای بزرگ، این دستگاه وجود دارد اما هنوز ۴۰ درصد از مردم، به این دستگاه دسترسی ندارند.

رییس مرکز تحقیقات سرطان یادآور شد: متاسفانه دستگاه های تشخیصی و درمانی حوزه سرطان، پیچیدگی های زیادی دارند. یکی از دستگاه های مهم که مورد استفاده ما قرار می گیرد، گاما پروب است که در کشور ساخته شده و بیش از ۳ سال است که دستگاه ایرانی مراحل بالینی خود را طی کرده و در کشور قابل استفاده است و با این دستگاه، غده لنفاوی محلی که سرطان وجود دارد، زیادی برداشته نمی شود و بر اساس قانون علمی غدد برداشته میشود.

اکبری اضافه کرد: دستگاه دیگری برای اولین بار در دنیا در ایران تولید شد که سازنده آن برنده جایزه مصفطی شد و با استفاده از این دستگاه الکترونیکی، می توانیم سلول های سرطانی را در اتاق عمل، تشخیص دهیم که افزایش سرعت عمل، کاهش عارضه و ارزان تر بودن از مزایای این دستگاه است که در مقالات منتشر شده در مجله نیچر، این تکنولوژی اثبات شده است اما در دنیا هنوز جا نیفتاده است.

وی خاطرنشان کرد: دستگاه های اساسی مانند رادیوتراپی ثابت و حین عمل که در حوزه سرطان مورد نیاز است هنوز در کشور تولید نشده البته شرکتی در اصفهان در حال ساخت این دستگاه هستند اما این دستگاه هنوز مراحل بالینی خود را طی نکرده و وارد بازار نشده است و برای ساخت دستگاه های تشخیصی مانند پت اسکن و ام آر آی هنوز در کشور، توفیق چندانی نداشته ایم.

رییس مرکز تحقیقات سرطان در بخش دیگری از سخنان خود گفت: پیشگیری از سرطان، یک کار حاکمیتی است و حاکمیت بخشی از این کار را می تواند به بیمه ها منتقل کند چون پیشگیری از سرطان اگر از امروز آغاز شود، یکی دو دهه بعد نتایج آن مشخص و ملموس می شود. وضعیت ریزمغذی ها مانند ویتامین دی در ایران نامناسب است و ۸۰ درصد از مردم ایران، کمبود ویتامین دی دارند و حاکمیت می تواند قرص یا آزمایش ویتامین دی را تحت پوشش بیمه قرار دهد که ارزش دارد اما اگر کارهای تحقیقاتی و ژنتیکی انجام دهیم و بخواهیم آنها را تحت پوشش بیمه ببریم، برای آنها به صرفه نیست.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خاطرنشان کرد: در پیشگیری از سرطان، حاکمیت و تولیت باید بگونه ای وظیفه خود را انجام دهد که تکلیف بیمه را از نظر هزینه اثربخشی روشن کند. در این موارد نیازمند کار علمی هستیم.

رییس انجمن آموزش پزشکی تاکید کرد: قبلا ۸ درصد از مردم کشور را حوزه سلامت به زیر خط فقر می برد اما در حال حاضر این رقم به حدود ۱۲ درصد رسیده است بنابراین باید راهنماهای بالینی علمی و به نفع مردم باشد. محور راهنماهای بالینی باید مردم باشد. در تشخیص اولیه سرطان پستان به عنوان شایع ترین سرطان در ایران، نیازمند بهره گیری از دستگاه های تصویربرداری هستیم. در مطالعه ای مشخص شد که اثربخشی دستگاه های تصویربرداری ۴۷.۵ درصد است و تصویربرداری به بیش از ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به سرطان پستان، کمک نکرده است.

وی تاکید کرد: ام آر آی یکی از دستگاه های گران قیمت است و یک شهروند کانادایی اگر نیاز به تصویربردای با ام آر آی داشته باشد، کمتر از ۶ ماه در نوبت نیست و مسیرهای متفاوتی را باید طی کند تا از این خدمات استفاده کند اما در ایران وضعیت متفاوت است و بیمار هر زمان خواست می تواند از آن استفاده کند در حالیکه ام آر آی در تشخیص سرطان پستان، بسیار کم اثربخش است اما در برخی از راهنماهای بالینی، تشویق به تصویربرداری می شود.

مشاور عالی وزیر بهداشت یادآور شد: ارزش علمی برخی از داروها مانند متفورمین، آسپرین و ویتامین دی در درمان سرطان پستان گاهی از برخی شیمی درمانی ها، بسیار بالاتر است و با هزینه ای بسیار کم هم مقدور است البته همه راهنماهای بالینی نادرست نیست بلکه ناشی از ساختارهای علمی ممکن است باشد.

اکبری در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: دو مولفه اصلی در توسعه سرطان در ایران دخالت دارند. یکی افزایش سن و سالمندی و دیگری عوامل خطر است. دخانیات را با پول مردم توسعه می دهیم و بر خلاف قانون با قیمت بسیار کم در اختیار آنها قرار می دهیم. در تلویزیون تبلیغات روغن هایی می کنیم که به اشتباه و دروغ ادعا می شود که کمبود ویتامین دی را جبران می کنند اما هر گرم روغن، ۴ کالری انرژی دارد که عامل بسیاری از بیماری ها است.

وی تاکید کرد: در حال حاضر جمعیت سالمند در کشور، کمتر از ۱۰ درصد و حدود ۸ تا ۹ درصد و این به معنی جوان بودن جامعه است. این جمعیت در حال پیر شدن است و در ۲۱ سال آینده، میزان جمعیت سالمند کشور به حدود ۲۰ درصد و در ۳۰ سال آینده به ۳۰ درصد می رسد و در ۳۰ سال آینده، یک سوم از مردم کشور، سالمند هستند و ایران جزء ۴ کشور پیر جهان می شود.

رییس مرکز تحقیقات سرطان تصریح کرد: سن عامل اصلی سرطان است و رقم سرطان در ایران در صورتی که جزء کشورهای سالمند جهان باشیم، چنان رشدی خواهد داشت که هیچ کشوری در دنیا چنین رشدی را تجربه نکرده است. هزینه هایی که برای سرطان و دیگر بیماری های سالمندی می کنیم، در دهه های آینده با چنین رشد جمعیتی، حداقل ۱۰ برابر افزایش پیدا می کند.

وی افزود: در صورتی که رشد جمعیت چنین پیش برود، در آینده هیچ حکومت و وزارت بهداشتی قادر نخواهد بود با ضریب رشد GDP به بیماری های مردم، پاسخگو باشد چون سالمندان ۱۰ برابر جوانان دارو مصرف می کنند و نیاز به خدمات درمانی دارند.

اکبری خاطرنشان کرد: در مورد جمعیت، دو اصطلاح وجود دارد که گاهی در مورد آنها اشتباه می کنیم. یکی رشد جمعیت و دیگری نرخ باروری است. رشد جمعیت ایران در حال حاضر ۱.۲۴ است. در جمعیت سه گروه عمده داریم که شامل گروه پایه(جمعیت کمتر از ۱۵ سال)، گروه در سن کار(۱۱۵ تا ۶۵ سال) و گروه سالمندان(بیشتر از ۶۵ سال) است و نسبت های معقول برای یک جمعیت این است که گروه در سن کار، ۷۰ درصد از جمعیت باشند و جمعیت گروه پایه ۲۴ و جمعیت گروه سالمندان ۶ درصد باشد.

مشاور عالی وزیر بهداشت افزود: کشورهای غربی ۱۰۰ سال است که برای جمعیت خود برنامه ریزی کرده اند و در ۱۰۰ سال گذشته، درصد گروه در سن کار خود را با سیاست های مختلف از جمله مهاجر پذیری، حفظ کرده است و همیشه درصد گروه در سن کار این کشورها، بین ۶۲ تا ۷۰ درصد بوده است و ژاپن در این زمینه، کمی غفلت کرد که اقتصاد آن در جهان به دلیل سالمندی، عقب نشینی کرد و به رتبه سوم و چهارم کاهش یافت.

وی اضافه کرد: در دنیا به این نتیجه رسیده اند که نباید فقط به درصد جمعیت گروه در سن کار توجه کرد بلکه باید بر فرزندآوری نیز توجه ویژه کرد. در کشورهای مختلف در زمینه فرزندآوری اقدامات قابل توجهی انجام داده اند. در فرانسه حدود ۵ درصد از GPD خود را برای فرزندآوری اختصاص داده اند. در روسیه پوتین در این حوزه مسئول است و هر ماه با خانواده هایی که بیشتر از ۵ فرزند دارند، در کاخ کرملین جلسه می گذارد و آنها را تشویق می کند و هر مادری که یک فرزند به دنیا بیاورد، برای او سرمایه گذاری انجام می شود و امسال ۷۶۰۰ دلار اضافه کرده است.

اکبری گفت: در ژاپن وزارت فرزندآوری ایجاد شده و در کشورهای اروپایی به خانواده های دارای ۴ فرزند، یک منزل هدیه می دهند و دنیا به این فکر افتاده که باید فرزندآوری را علاوه بر مهاجر پذیری افزایش دهد. ایران در حوزه باروری در جایگاه مناسبی قرار ندارد. از سال ۹۶ تا ۹۷ در کشور، ۱۲۰ هزار نفر کمتر به دنیا آمده اند و از سال ۹۷ تا ۹۸ حدود ۱۵۰ هزار فرزند در ایران کمتر به دنیا می آیند و این روند ادامه دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد: نرخ باروری در ایران کاهش یافته است. سال ۹۳ سیاست های کلی جمعیت توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد و این سیاست ها برای بنده، بسیار مهم بود و وظایف حاکمیتی و تولیتی تعیین شد. سال ۹۵ به دلیل علاقه شخصی، وارد یک تحقیق بین المللی شدم و آن مقاله در سال ۲۰۱۸ در مجله لنست چاپ شد و ثابت کردم که نرخ باروری که در سال ۹۵ در ایران ابتدا و ۲.۰۱ بعد از یک نشست و برخواست ۲.۱ اعلام شد، اشتباه و دروغ است.

وی تاکید کرد: ثابت کردم که نرخ باروری در ایران ۱.۹۸ درصد است و اعلام ارقامی مانند ۲.۰۱ و ۲.۱ از اساس اشتباه بوده است و ما به زیر سطح جانشینی رفته ایم. چطور می شود که سطح جانشینی کشورهایی مانند ایران، سوئد، دانمارک، جیبوتی، سومالی و سودان یکی باشد. سطح جانشینی یعنی تعداد فرزندانی که یک زن در سن باروری به دنیا می آورد.

اکبری بیان داشت: محاسبه سطح جانشینی برای هر کشور در زمان های مختلف، متفاوت است و ایران باید حداقل به سطح جانشینی ۲.۵۶ برسد. در ایران بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از دختران، ازدواج می کنند و افرادی که ازدواج می کنند، بچه دار می شوند و برخی از کشورها، این محدودیت را ندارند و در روسیه اعلام شد که به تمام فرزندانی که پدر هم ندارند، شناسنامه داده می شود و در سال اول، ۵۰۰ هزار شناسنامه جدید برای کودکان و نوزادان روسی صادر شد.

رییس مرکز تحقیقات سرطان خاطرنشان کرد: سالمندی و سرطان ارتباط مستقیمی با همدیگر دارند اما در حال حاضر ۴۰ درصد از جمعیت گروه در سن کار، اشتغال و ۷۳ درصد از جمعیت کشور، سواد دارند.

 سالانه یک میلیون نفر در دنیا بر اثر سرطان معده جان خود را از دست می دهند

افشین مرادی دبیر علمی پنجمین کنگره بین المللی سرطان های دستگاه گوارش نیز در این نشست گفت: سرطان معده از نظر موارد بروز در جهان در جایگاه پنجم قرار دارد و سالانه تقریبا یک میلیون نفر را مبتلا می کند و باعث از بین رفتن ۸۰۰ هزار نفر می شود.

وی اظهار داشت: این کنگره با هدف افزایش آگاهی، دانش و مهارت متخصصان مرتبط با حوزه سلامت برگزار می شود و دلیل اهمیت ویژه مرکز تحقیقات سرطان به سرطان های دستگاه گوارش این است که این نوع سرطان ها، کمی کمتر از یک سوم از سرطان ها را در کشور تشکیل می دهند.

مرادی افزود: در پنجمین کنگره بین المللی سرطان های دستگاه گوارش، ۴ نوع سرطان مورد توجه قرار دارد. یکی سرطان معده است که از نظر موارد بروز در جهان در جایگاه پنجم قرار دارد و سالانه تقریبا یک میلیون نفر را مبتلا می کند و باعث از بین رفتن ۸۰۰ هزار نفر می شود. فاکتورهای خطر قطعی برای این نوع سرطان، عفونت باکتری به نام هلیکو باکتر پایلوری، استعمال دخانیات و کار کردن در صنایع چرم سازی است که این نوع سرطان با توسعه امکانات تشخیصی و آندوسکوپی به راحتی قابل تشخیص درمان است.

این متخصص پاتولوژی اضافه کرد: سرطان های روده بزرگ در این کنگره مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. این نوع سرطان ها سالانه تقریبا دو میلیون نفر را در جهان مبتلا می کنند و عامل مرگ حدود ۹۰۰ هزار نفر در دنیا هستند و از نظر علت مرگ در بین سرطان ها، در جایگاه دوم و از نظر بروز، در جایگاه سوم قرار دارند. سرطان روده بزرگ با فاکتورهای تغذیه ای و محیطی ارتباط دارند و مصرف مقدار زیادی گوشت و چربی های حیوانی و عوامل ژنتیکی در پیدایش این نوع بیماری، نقش دارند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از سرطان پانکراس یا لوزالمعده به عنوان یکی از محورهای این کنگره یاد کرد و گفت: سرطان پانکراس سالانه ۵۰۰ هزار نفر را مبتلا کرده و ۴۵۰ هزار نفر را از بین می برد و این نوع سرطان جزو بدخیمی هایی است که معمولا مداخلات درمانی، پاسخگویی چندانی ندارند. مهمترین عامل خطر این نوع سرطان، استعمال دخانیات است.

وی یادآور شد: در این کنگره همچنین سرطان های کبد مورد بحث قرار می گیرند. آمارهای جهانی بیانگر این است که سرطان های کبد از نظر بروز در جایگاه ششم و از نظر مرگ و میر، در جایگاه چهارم قرار دارند. سالانه تقریبا ۸۵۰ هزار نفر به این نوع سرطان مبتلا می شوند و حدود ۸۰۰ هزار نفر جان خود را از دست می دهند و این تومور در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شود. فاکتور خطر سرطان کبد، عفونت های ویروسی و بیماری کبد الکلی است که خوشبختانه این بیماری در ایران شایع نیست.

دبیر علمی پنجمین کنگره بین المللی سرطان های دستگاه گوارش خاطرنشان کرد: در کنگره امسال ۷۸ مقاله علمی به دبیرخانه کنگره ارسال شد که بعد از ارزیابی در کمیته علمی، ۲۵ مقاله پذیرفته شده و در قالب پوستر، ارائه می شود. همچین در این کنگره، دو کارگاه تشخیصی، ۴ ویدیو کنفرانس با اساتید برحسته خارج از کشور، ۲۶ سخنرانی و ۴ پنل تخصصی با حضور گروهی از برجسته ترین پزشکان درگیر در تشخیص و درمان سرطان کشور برگزار می شود.