روزنامه ایران در گفت و گو با محمد داسمه وکیل آشوراده، آورده است: فعالان حوزه محیط زیست همچنان به‌دنبال خارج ساختن «آشوراده» از مناطق نمونه گردشگری هستند. «محمد داسمه» وکیل «ستاد مردمی نجات آشوراده»(سمنا) از نامه نگاری بین شورای عالی شهرسازی و معماری و وزارت میراث فرهنگی برای خروج آشوراده از طرح گردشگری در تنها جزیره دریای خزر خبر می‌دهد. با وجود این «ابوطالب قاسمی» رئیس گروه مناطق نمونه گردشگری در گفت‌وگو با «ایران» از وجود چنین نامه‌هایی اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: «مجوز طرح گردشگری در منطقه «زون متمرکز» آشوراده قرار می‌گیرد، لذا این نامه موضوعیت ندارد.» اما یکی از کارشناسان شورای عالی شهرسازی و معماری از علاقه وزارت میراث فرهنگی به خروج آشوراده از مناطق گردشگری سخن می‌گوید. این کارشناس که نمی‌خواهد نامی از او به میان بیاید می‌گوید: «پیش از این سازمان میراث فرهنگی بر اساس مطالعات سازمان محیط زیست نامه‌ای به شورای‌عالی شهرسازی برای خروج آشوراده از مناطق نمونه گردشگری نوشت.» به‌گفته او بعد از آن شورای عالی شهرسازی و معماری هم در پاسخ، نامه‌ای به وزارت میراث فرهنگی می‌نویسد تا معلوم شود تصمیم نهایی وزارت میراث فرهنگی در عمارت آزادی برای زیستگاه «فوک خزری» چیست؟
او و محمد داسمه وکیل آشوراده، مبنای این نامه نگاری را مصوبه سال ۹۴ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می‌دانند. به‌گفته این کارشناس براساس مصوبه شورای عالی شهرسازی هرگونه ساخت و ساز در مناطق چهارگانه محیط زیست ممنوع و خلاف قانون است. با وجود این «قاسمی» با تعریف زون (منطقه)های مختلف مناطق چهارگانه محیط زیست، مجوز طرح گردشگری آشوراده را مربوط به «زون تفرجی متمرکز» این جزیره محیط زیستی می‌داند. او می‌گوید: «طرح‌های مطالعاتی براساس زون‌های مختلف انجام می‌گیرد. در مناطق چهارگانه زون‌های تفرجی گسترده، حفاظتی و متمرکز وجود دارد. امکان اجرای طرح گردشگری در زون تفرجی متمرکز براساس مصالح محیط زیست و چارچوب‌های موجود، وجود دارد.» به اعتقاد او ممنوعیت اجرای طرح گردشگری در آشوراده براساس مصوبه شورای عالی شهرسازی ومعماری موضوعیت ندارد.
نبود زون تفرجی متمرکز در جزیره
اما «محمد داسمه» وکیل ستاد مردمی «نجات آشوراده»(سمنا) به «ایران» می‌گوید: «زون تفرجی متمرکز در آشوراده وجود ندارد.» این وکیل محیط زیستی اعتقاد دارد طرح گردشگری در منطقه حیات وحش میانکاله انجام می‌گیرد. بنابراین براساس قوانین شورای‌عالی شهرسازی و معماری خلاف قانون است. براساس طرح مدیریت مناطق حفاظت شده، مناطق چهارگانه، پناهگاه‌های حیات وحش و مناطق حفاظت شده فاقد زون تفرجی گسترده و متمرکز هستند. بند چهار مصوبه شورای عالی شهرسازی در سال ۹۴ می‌گوید:«تمام موافقتنامه‌های مربوط به سرمایه‌گذارانی که اراضی منطقه گردشگری آنها در عرصه‌های خاص نظیر عرصه‌های ذخیره‌گاه جنگلی و مرتعی، عرصه‌های ذخیره گاه انرژی، اراضی مستحدثه ساحلی، مناطق چهارگانه و مراکز حساس زیست محیطی، نقاط امنیتی، تداخل با خطوط راه‌آهن و خطوط انتقال نیرو و انرژی، اراضی حاشیه سدها، تالاب‌ها و سایر موارد خاص قرار دارند، آماده شده و از لیست مناطق نمونه گردشگری حذف می‌شوند.» همچنین مصوبه این شورا تأکید می‌کند: «در شناسایی اراضی مستعد احداث شهرک‌های گردشگری، عدم قرارگیری در مناطق چهارگانه حفاظتی محیط زیست، عرصه‌ها و ذخیره گاه‌های جنگلی و مراتعی که واگذاری آنها ممنوع است، رعایت شود.»
این مصوبه همچنین یادآوری می‌کند که لازم است تهدید ایجاد راه‌های دسترسی به شهرک برای جنگل‌ها و اراضی بکر منابع طبیعی موجود و چگونگی موضوع دفع فاضلاب شهرک مورد توجه قرار گیرد. اجرای طرح گردشگری آشوراده در همان گام نخست با جاده‌سازی رو به رو شد. سازمان محیط زیست آن را مخالف موافقتنامه‌های انجام گرفته اعلام کرد. جاده‌ای که وسعت آن بزرگتر و بیشتر از ۲۲ هکتاری بود که قرار است در آشوراده به طرح‌های گردشگری اختصاص یابد. در نهایت ساخت این جاده بخاطر ورود محیط زیست، متوقف شد. «نازلی رهبری» کارشناس رسمی دادگستری نیز طرح گردشگری آشوراده را خلاف قانون می‌داند. او در گزارش خود به شعبه هفتم دادسرای کارکنان دولت می‌نویسد:«گزارش توان اکولوژیک انجام شده، نه برای تمام پناهگاه حیات وحش، که تنها برای جزیره «آشوراده» انجام شده است بنابراین تمامی بحث‌های حفاظتی و مدیریت گردشگری تنها مرتبط با جزیره آشوراده است. در حالی که در ارتباط با ورودی شبه جزیره میانکاله از استان مازندران مطلبی بیان نشده و با ادامه وضع موجود کماکان گردشگران وارد شبه جزیره می‌شوند. لذا بحث تقویت حفاظت پناهگاه از این جهت زیر سؤال است.»
مخاطرات زیستگاه فوک خزری
این کارشناس همچنین می‌نویسد: «در بازدیدی که انجام گرفت، در ساحل منطقه ۲۲ هکتاری، تا ۶۰۰ متری داخل خلیج گرگان، ارتفاع آب بیشتر از یک متر نبود. این درحالی است که طبق مجوز ارائه شده از سمت سازمان محیط زیست، در این ساحل قرار بر احداث ساحل شنا و ماهیگیری است. این امر مستلزم برهم زدن زیستگاه و بسترسازی برای ایجاد محیط آبی مناسب شنا است. چون در حال حاضر با این عمق کم و رسوب زیاد، اصلاً شنا کردن تا فاصله ۶۰۰ متری از ساحل میسر نیست. حتی اگر بسترسازی نیز انجام بشود، حضور افراد در آب و برهم زدن رسوبات و ناامن کردن محیط از فضای مناسب تغذیه پرندگان کنار آبزی و فوک خزری می‌کاهد.» او این اتفاق را مخالف امر حفاظت که هدف اول مناطق چهارگانه تحت نظارت محیط زیست است، می‌داند.
به‌نوشته نازلی رهبری و با توجه به استعلام از مرکز فوک خزری در جزیره آشوراده، محل آزادسازی فوک‌های درمان شده، دقیقاً در نقطه‌ای قرار دارد که قرار است طرح گردشگری آشوراده انجام بگیرد. او می‌گوید: «با توجه به اینکه هدف اصلی در پناهگاه حیات وحش ابتدا حفاظت و بعد تفرج اعلام شده، هیچ برنامه حفاظتی برای فوک خزری که گونه‌ای در خطر انقراض است مطرح نشده است.» آشوراده تنها زیستگاه این گونه در معرض انقراض در ایران است. این کارشناس رسمی در بخش دیگری از گزارش عمق کم آب و رسوبی بودن ساحل را محدوده‌ای بسیار مناسب برای تغذیه پرندگان آبزی و کنار آبزی می‌داند و براساس آن، دغدغه حفاظت از گونه‌ها و اکوسیستم توسط شاکیان به طرح گردشگری آشوراده را بی‌اساس نمی‌داند. او اعتقاد دارد که سازمان محیط زیست از امر حفاظت غافل شده است. پناهگاه حیات وحش این روزها با مرگ پر ابهام ۱۵ هزار پرنده مهاجر رو به رو است. کارشناسان هنوز درباره علت مرگ آنها به اجماع نرسیده‌اند اما یکی از دلایل احتمالی این مرگ‌ها، ساخت و سازها در منطقه و ورود فاضلاب صنعتی و شهری به میانکاله است که با اجرای این طرح گردشگری می‌تواند این شرایط خطرزا را مضاعف کند.
نظر شما