چگونه می‌توان برجام را حفظ کرد؟

 سازوکار اینستکس ایده ای است که اروپایی‌ها در سال گذشته برای تامین و تضمین منابع اقتصادی پیش بینی شده در برجام که با خروج آمریکا  از این توافق بین المللی و اعمال تحریم‌های یکجانبه ارائه شده است. ایده‌ای که به هر دلیل هنوز راه به جایی نبرده است.
هلگا اشمید معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی که پیش از این گفته بود، ما جمعا وظیفه داریم که توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کنیم، با انتشار تصویری از نشست گفت "با اعضای شرکت‌کننده درباره راهکارهای حفظ توافق هسته‌ای ایران، بحث‌های حیاتی خواهیم داشت. "
آن طور که معاون وزیر امور خارجه  بعد از نشست گفته است اینستکس تقریبا به مراحل عملیاتی رسیده است و در این نشست این موضوع که چگونه می‌توان آن را تقویت کرد، مورد بحث قرار گرفت.
حدود یک سال بعد از زمان خروج‌آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه ایران در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ و نیز بی عملی سایر شرکای برجام و عدم ایفای تعهدات برجامی و وعده‌هایی که مشخصا اروپایی‌ها داده بودند، ایران تصمیم گرفت برای تعادل بخشی  حقوق و تکالیف مندرج در این توافق  تعهدات خود در این توافق را کاهش دهد. جمهوری اسلامی ایران در با ارائه مهلت‌های دو ماهه به شرکای برجامی طی پنج گام از تعهدات فنی پیش بینی شده در برجام عقب نشینی کرد به طوری که اکنون اکنون برجام از نوعی تعادل برخوردار شده هرچند به گفته عراقچی این تعادل "در سطح پایین" است.
ظاهرا در این نشست  شرکای برجام خواستار بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود بوده اند، خواسته ای که دی ماه امسال اروپایی‌ها برای دستیابی به آن ایران را تهدید به اجرای مکانیسم حل اختلاف کردند مسیری که انتهای آن بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد است با این حال بعد از مدتی اروپایی‌ها با سبک و سنگین کردن این پروژه عملا آن را متوقف کردند.
عراقچی در گفت‌وگو با خبرنگاران از اختلاف نظر بین اعضا، درخصوص فعال شدن سازوکار حل اختلاف در برجام خبر داد اما تصریح کرد که در نشست امروز صحبتی در این رابطه صورت نگرفت.
 نیت و قصد جمهوری اسلامی ایران حفظ توافق هسته ای بوده است حتی گام‌هایی که برای کاهش تعهدات برجامی برداشته شد به نحوی طراحی شده که قابل بازگشت است.
منتهی بازگشت ایران به شرطی عملی خواهد شد که طرف‌های مقابل هم به تعهدات خود عمل کنند کما اینکه عراقچی در وین تصریح کرد که " جمهوری اسلامی ایران در هر جلسه و از جمله این جلسه تأکید کرده که بدون برآورده شدن انتظارات خود در حوزه‌های اقتصادی بازگشت کامل ایران به برجام مقدور نیست. "
هلگا اشمید، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار عکسی از نشست  در این مورد گفته است که این نشست برای تداوم نظارت بر اجرای توافق هسته‌ای برگزار می شود.  
تصور شکل گرفته در میان اروپایی‌ها این است که با اجرایی کردن اینستکس بتوانند راهی برای نجات برجام پیدا کنند. چندی پیش جوسپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: "اتحادیه اروپا هنوز امیدوار است که از طریق ساز و کار تجارت اینستکس با ایران، توافق هسته ای با این کشور را حفظ کند. امیدوارم که ما به این امر برسیم که تعداد معینی معامله از طریق اینستکس انجام دهیم و به این امکان برسیم که این توافق را حفظ کنیم. اما در حال حاضر من نمی‌توانم این موضوع را به شما تضمین دهم. "
 واقع امر این است که تعلل  نزدیک به دو ساله اروپایی‌ها درخصوص برجام  به هر دلیل قدرت بازیگری آن را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش داده است. این مسئله از دو جنبه ایجابی و سلبی قابل ارزیابی است؛ از سویی ایران طی ماه‌های اخیر با وجود فشارهای زیادی که متحمل شد توانست بر فضای روانی و سیاسی ناشی از اعمال تحریم‌های آمریکا غلبه کرده و نه تنها مانع از فروپاشی اقتصاد کشور شود حتی توانست ثبات نسبی را در تعاملات و مراودات تجاری و اقتصادی خود به دست بیاورد آن هم در حالی که سهم اروپا از اجرای تعهداتش صرفا وعده وعید بود.
 از سوی دیگر و از جنبه سلبی ماجرا، با تبعیت کامل اروپایی‌ها از آمریکا طی چند ماه اخیر، هر فشاری که قرار بود با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه تهران اعمال شود، در حال حاضر اعمال می‌شود. شاید همین امر بوده که باعث شده اروپایی‌ها در تهدید به اعمال مکانیسم حل اختلاف و در ادامه آن "مکانیسم ماشه" اقدامی نکنند.
درهر صورت همانطور که بارها گفته شده احیای نقش و بازیگری اروپا در قبال برجام تنها در صورتی میسر است که اروپا بتواند اقدام عملی و نه شعاری برای اجرای تعهدات برجامی خود انجام دهد.