با آمدن ویروس کرونا و درگیر شدن افکار عمومی، نوعی ترس اجتماعی ایجاد شده که این نگرانی تا ترک عادت‌هایی که جدایی از آنها ناممکن به نظر می رسید هم پیش رفته است که که گاه حتی یک عطسه هم میتواند آرامش آنها را بر هم بزند.
در سطح شهر نیز شیوه مواجهه افراد تا حدودی متفاوت به نظر می رسد افرادی را می بینی که کاملا ریز به ریز اصول بهداشتی را رعایت کرده اند همانند راننده تاکسی در بروجرد که علاوه بر زدن ماسک زمان تحویل گرفتن کرایه، دستکش های یکبار مصرفش را عوض می کند و پول را می گیرد.
از ظرف شیشه شویی که با الکل پر شده است و جلوی ماشین قرار دارد پیداست سطوح داخلی ماشین را تماما تمیز کرده است! و برای دادن اطمینان به مسافری که سوار می کند می گوید نگران نباشید تمام سطوح داخلی را هم با محلول ضد عفونی تمیز کرده‌ام.
در همین شهر، راننده تاکسی دیگری می گوید؛ نه! کرونا کاری به ما ندارد حالا دیگر سال هاست ما درگیر مشکلات و سختی های بدتر از کرونا شده ایم و هنوز هم زنده هستیم.
این راننده تاکسی که سعی در بیخیال جلوه دادن خود در برابر این نگرانی همگانی دارد تقریبا تمام صحبت هایش در مورد کرونا و پرس و جو در مورد تعداد مبتلایان به کرونا است که پیداست او نیز با اینکه تلاش می کند به ظاهر بگوید کرونا هیچی نیست ولی دلمشغولی مداومش هست.
بانوی جوانی که بخاطر شغلش مجبور به تردد در سطح شهر است و او نیز مسافرانی را جابجا می کند در حالیکه ماسک بر صورت دارد و دست کش هایش را هم پوشیده است مدام با ظرفی که از محلول ضد عفونی پر شده در حال تمیز کردن فرمان اتومبیلش است.
او نیز برای اطمینان خاطر دادن به مسافرش می گوید من بعد از هر بار سوار و پیاده شدن افراد دستگیره بیرونی و داخلی ماشین را ضد عفونی می کنم و ادامه می دهد وقتی هم به منزل می روم بخاطر مادرم که سنش بالاست خیلی رعایت می کنم و لباس هایم را در همان لحظه ورود داخل ماشین لباسشویی می گذارم.
مروری بر زندگی و رفتارهای معمولی مردم در این روزها همگی بیانگر همان هراس همگانی است که تمام زوایای زندگی مردم را درگیر خود کرده است و رفتارهای معمول و روزمره مردم را متاثر از خود اما ویروس کرونا تبعات اجتماعی در سطح وسیعتری را ایجاد کرده است.
بعبارتی ویروس کرونا با آمدن خود نظم زندگی روزمره را که همه به آن عادت داشتند را بر هم زده است؛ مدارس و دانشگاهها و اماکن ورزشی تعطیل شده اند؛ ادارات با نگرانی هایی به کار خود ادامه می دهند و این نگرانی باعث شده است که این روزها کم کردن ساعات کاری ادارات و یا دورکاری در برخی مشاغل مطرح و یا تصمیم گیری شود.
همچنین هر گونه تجمعی اعم از همایش ها، عروسی ها و مهمانی ها را خود مردم لغو کرده اند که همه این موارد نشان دهنده افکار، ذهنیات، دلشوره و نگرانی های مداومی است که در زیر پوست شهر می جوشد و در رفتارها و کنش های مردم بروز داده می شود.
قطعا شیوع و گسترش کرونا ویروس پیامدها و تبعات اجتماعی در پی دارد که همه ما را متاثر خواهد کرد؛ درعین حال باید یادآور شد اینکه نظم اجتماعی بهم می ریزد می تواند پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدتی داشته باشد.
در عین حال این ترس بر خلاف ترس های دیگر که هر کدام از افراد پیش تر با آن مواجهه شده اند است به اینصورت که در دیگر ترس ها فرد بعد از نگرانی شخصی با قرار گرفتن در کنار دیگران آرامش پیدا می کند و نگرانی اش برطرف میشود ولی در این نوع ترس فرد فکر می کند باید از دیگران و جمع ها بگریزد و ترس از دیگری بجای ارامش در کنار دیگری نشسته است.
به هر روی؛ کرونا نوعی ترس اجتماعی اعم از ترس از جمعیت و ترس از دیگری ایجاد کرده است؛ این دیگری حتی می تواند نزدیکان خود فرد باشد و افراد احساس می کنند در مرز بقا و فنا ایستاده اند به طوریکه عطسه کوچکی میتواند آرامش فرد را بهم بریزد.
در این خصوص مجتبی ترکارانی رییس انجمن جامعه شناسی لرستان می گوید: شیوع کرونا نوعی مناسک زدایی از زندگی اجتماعی انجام داده است به اینصورت که ما در زندگی عادی خود به آداب و مناسکی همچون دست دادن و موارد مشابه عادت کرده ایم که فکر می کنیم اینها بدیهیات زندگی هستند وباید حتما آنها را بجا آورد.
وی افزود: ولی بروز کرونا و توصیه های بهداشتی بر این تاکید دارد که نباید به دیگران دست بدهید یا نباید روبوسی کنید و یا فاصله تان از دیگری از حدی کمتر باشد، نباید خوراکی تعارف کنید و یا اینکه مراسم های جمعی را باید تعطیل کرد.
این تحلیل گر مسائل اجتماعی گفت: معلق نمودن مناسک ها در جامعه ای که سخت دلبسته این مناسک است و دست کشیدن از آنها را نابخشودنی می داند نوعی تزلزل فکری ایجاد خواهد کرد که می تواند در ایجاد نوعی ناامنی هستی شناسی وافزایش اضطراب موثر باشد؛ گرچه پایه بسیاری از مناسک اجتماعی را برای ایجاد تغییر اجتماعی سست می کند.
رییس انجمن جامعه شناسی لرستان گفت: همچنین، کرونا به ما نشان داد که سیستم های اعتماد نهادین جامعه آنچنان قوی نیستند که بتوان در شرایط سخت به آنها اتکا کرد و این نهادها در مقابل مخاطرات بزرگ بسیار شکننده و ناپایدار هستند.
وی افزود: مخصوصا در سیستم هایی که توان سازگار کردن آنها با شرایط بحرانی و غلبه بر بحران ها پایین است این مخاطرات می توانند پیامدهای جدی داشته باشند؛ مثلا سیستم های بهداشتی و نظام های اقتدار و حکمرانی ما نشان دادند که در چنین شرایطی توان اعمال اقتدار آنها برای جلوگیری از نفوذ بیماری کم است و توان ایجاد آرامش در اذهان جامعه را ندارند.
این جامعه شناس افزود: به عبارتی در چنین شرایطی مردم اقتدار و توان جامعه خود را مقایسه می کنند مثلا؛ مردم می گویند در چین یک شهر ۱۰میلیونی قرنطینه شد. وسایل بهداشتی مانند ماسک و مواد ضد عفونی کننده بین مردم به صورت رایگان توزیع شد و در عرض ۱۰روز یک بیمارستان هزار تخت خوابی ساخته شد.
ترکارانی گفت: بنابراین در ضعف اقتدارنظام مدیریتی همه چیز به افراد واگذار شده است و سیستم بیش از همه راه حل را در تعطیلی می بیند، تعطیلی یعنی فرد را به خود وانهادن و سیستم های متولی خود را از مسئولیت کنار کشیده اند.
وی افزود: جامعه ای که به بیکاری عادت کرده و کار نیز مشغله ای جدی برایش به حساب نمی آید از این تعطیلی ها خشنود شده و جدا از تاثیراتی که این تعطیلات میتواند در اقتصاد کشور داشته باشد همه در این تعطیلی خوشحال میشوند و کمتر به این فکر می شود که مشاغل آزاد خدماتی و کسب و کارهای اقتصادی خرد و کلان چقدر از این تعطیلات ضربه می بینند.
رییس انجمن جامعه شناسی لرستان با اشاره به شایعات بعنوان یکی دیگر از تبعات اجتماعی کرونا گفت: دامن زدن به شایعه در غیاب نهادهای اطلاع رسانی رسمی موثق و مورد اعتماد جامعه باعث می شود که میزان نگرانی در جامعه افزایش یابد به این صورت که مردم از کم و کیف این بیماری و میزان گسترش آن اطلاع دقیقی ندارند و در میان اخبار ضد و نقیضی که دریافت می کنند سرگردان شده اند.
وی گفت: با وجود اینکه نظام های سیاسی در همه جا معمولا در مقابل بروز مخاطراتی مانند کرونا همواره با این دوگانگی مواجه هستند که اگر واقعیت را چنان که هست بیان کنند موجب ایجاد نگرانی عمومی شود واگر هم اعلام نکنند باعث ایجاد بی اعتمادی در بین مردم نسبت به حکومت میشوند؛ بنابراین نظام های دموکراتیک سعی می کنند با هزینه و فایده ای که این موضوع دارد مقداری از بار اطلاع رسانی و هزینه های اعلام اخبار واقعی را به دوش نهادهای مدنی انداخته و رسانه ها و جامعه را دراین کار شریک می کنند.
این تحلیل گر مسائل اجتماعی افزود: این باعث شده که با مطالبه گری رسانه ها و نهادهای مدنی نظام حکمرانی شفاف ترو پاسخگو تر شده و عملکرد خود را بهبود بخشد و از طرفی دیگر با مشارکت نهادهای مدنی مردم در پذیرش مشکلات و حل آنها فعال تر عمل نموده و در حل کردن مسایل بکوشند و جامعه تنها منفعل و طلبکار دولت نباشند.
رییس انجمن جامعه شناسی لرستان یادآور شد: با وجود ضعف نظام های اطلاع رسانی رسمی در بیان واقعیت و کمبود اعتماد مردم به این نظام اطلاع رسانی (مخصوصا با ضربه ای که در چند ماه اخیر به اعتماد عمومی خورده است) و نبود رسانه های آزاد و مستقل بار اطلاع رسانی بر دوش شبکه های اجتماعی و شهروند خبرنگاران افتاده است.
وی افزود: اما اطلاع رسانی غیر رسمی در کنار نکات مثبتی که دارد از این نکته منفی برخوردار است که بخاطر استفاده شهروند خبرنگاران از موارد خاص و تعمیم دهی آن و نداشتن دسترسی به آمار رسمی و واقعی می تواند در ایجاد و تقویت شایعه بسیار موثر بوده و استرس و نگرانی بیشتری به جامعه تزریق نموده و هراس عمومی ایجاد کند.
این تحلیل گر مسائل اجتماعی بیان کرد: درحالیکه اگر نظام سیاسی با جامعه شفاف برخورد نماید وآمار واقعی را اعلام کند پیامدهای منفی کمتری خواهد داشت. ولی در فضای بی اعتمادی و عدم شفافیت جامعه احساس بی پناهی وبی دفاعی نموده و این احساس فرد را به ستیز با خود و دیگران و جنگ بر سر بقاء می کشاند.
رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان افزود: بعنوان مثال مشکلاتی همچون کمبود الکل و لوازم بهداشتی و ماسک در داروخانه ها همگی نمونه هایی از هراس مردم و سوق دادن آنها به سمت رفتارهای خودگرایانه و جامعه ستیزانه است که می توان با حمایت و شفافیت مسوولان با مردم از شدت آن کاست.
به هر روی به نظر می رسد با شرایطی که اکنون در مورد کرونا در جامعه وجود دارد و اخبار ضد و نقیق باعث تغییراتی در نظم اجتماعی موجود شده است باید اصالت با صحت اخبار در اولویت قرار گیرد، برای یافتن منابع رسمی و مسوولیت پذیر تلاش شود اما در مقابل مسئولان هم باید پاسخگو باشند و محدود کردن اینکه اخبار را باید از یک منبع دنبال کرد باعث عدم پاسخگویی همان یک منبع نشود.
در استان لرستان تا کنون ۲ مورد مبتلا به کرونا مثبت اعلام شده است و مواردی مشکوک به آن نیز تحت بررسی قرار دارند بنا بر گفته مسئولان بهداشت و درمان لرستان حال بیماران مبتلا به کرونا در لرستان نسبتا خوب است.
نظر شما