سیدهادی خسروشاهی را از تاریخ‌نگاران نهضت‌های اسلامی و از پیشگامان فعالیت‌های بین‌الملل در حوزه‌های علمیه در تاریخ معاصر ایران می شناسند؛ بزرگمردی که با اندیشه، شناخت و اعتدال، نقش والایی در همگرایی نخبگان اسلام و مسیحیت داشت و روابطی گسترده با دولت‌های عرب، مصر، الجزایر، شبه قاره، ترکیه و اروپا برقرار کرد. حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی نویسنده و مترجم کتاب ها و اندیشه های جنبش اخوان‌المسلمین و دیگر متفکران مسلمانِ دوران معاصر به فارسی است. او سفرهای مهمی به خارج از کشور داشت و در مجامع فکری و همایش‌های اندیشه‌ای از جمله در «ملتقی الفکر الاسلامی» الجزایر به صورت متوالی شرکت می‌کرد و از اندیشه ناب سخن می‌گفت. وی بعدها در عرصه دیپلماسی و در قامت نماینده کشورمان در واتیکان و قاهره نیز به ایفای نقش پرداخت.
نگاهی کوتاه به سیدهادی خسروشاهی
حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی در ۱۳۱۷ خورشیدی در تبریز و در خانواده ای مذهبی چشم به جهان گشود. حیات علمی و فقهی خاندان او بر همگان واضح و روشن است؛ خاندانی که از علمای بزرگ و فقهای نامدار ایران و عراق به شمار می روند. آیت الله سیدمرتضی خسروشاهی پدر بزرگوار سیدهادی از علمای بنام و صاحب رساله آذربایجان است. در جریان نهضت مشروطه، آیت الله سیدمرتضی هوادار «خط سوم» و در واقع بدون ورود علنی در میدان مبارزه سیاسی، خواستار «مشروطه مشروعه» بود و به همین دلیل مدتی نیز به عنوان اعتراض به اوضاع جاری به نجف اشرف هجرت کرد.
شیخ محمد رازی صاحب کتاب آثار الحجه در جلد دوم کتاب خود در خصوص خانواده سیدهادی می نویسد: «تمامی اسلاف این خاندان، به تقوی و علم و پرهیزکاری و طهارت و پاکی و ایثار و بذل در راه دعوت به خدا و ارشاد مردم به تعالیم اسلامی معروفند و چرا چنین نباشد در حالی که آنان از خاندان اهل بیت هستند و نسب آنان به امام حسین بن علی بن ابیطالب علیه السلام می رسد ... »
سیدهادی خسروشاهی تحصیلات مقدماتی را در تبریز به پایان رسانید و پس از در گذشت پدرش در ۱۳۳۲ خورشیدی و در ۱۶ سالگی، عازم قم شد و در حوزه علمیه به تحصیل دروس سطح پرداخت و سپس در مراحل عالی دروس حوزوی مانند فلسفه، تفسیر، فقه و اصول در حضور آیات عظامی چون حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی(ره)، کاظم شریعتمداری، سید محمدحسین طباطبایی و بزرگانی دیگر شاگردی کرد و به دریافت اجازاتی در امور حسبیه که همان منوط به اذن فقها است، نایل آمد.
کسب مدارج علمی و اجتهاد حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی
سیدهادی خسروشاهی در مراحل علمی بالاتر، درجه اجتهاد و اجازه نقل حدیث را از علماء و مراجع بزرگ نجف، قم و مشهد از جمله امام خمینی(ره) و آیات عظام همچون؛ سیدابوالقاسم خویی، سید شهاب الدین نجفی مرعشی، سیدمحمدکاظم شریعتمداری، سیدمحمدهادی میلانی، سیدمحمدصادق روحانی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ مرتضی حائری، سیداحمد زنجانی، میرزا عبدالجواد جبل عاملی، میرزا ابوالفضل زاهدی قمی و دیگران، دریافت کرد. خسروشاهی بیش از ۸۰ جلد کتاب به زبان فارسی و عربی افزون بر صدها مقاله در نشریات اسلامی ایران و جهان اسلام تألیف کرد که بیش از ۴۰ جلد آن، تاکنون بارها در داخل و خارج منتشر شده و بعضی از آن ها، بیش از ۳۰ بار تجدید چاپ شده اند. همچنین افزون بر تألیفات و ترجمه ها، ۱۲۰ جلد کتاب دیگر نیز با تحقیق، توضیح یا مقدمه و اشراف او در ایران، ایتالیا و مصر و ... چاپ و منتشر شده است.
ترجمه و تحقیق «امام علی صدای عدالت انسانی» استاد جرج جرداق در ۵ جلد و سه هزار صفحه است که تاکنون ده ها بار و در ده ها هزار نسخه چاپ شده است. تدوین، تحقیق و نشر مجموعه آثار سیدجمال الدین حسینی (افغانی) در ۱۰ جلد، در بیش از سه هزار صفحه در ایران و مصر، یکی از خدمات ارزنده وی و در واقع، محصول نیم سده تلاش، کوشش، تحقیق و بررسی در کشورهای اسلامی و عربی این اندیشمند محسوب می شود. از دیگر آثار او می توان به مجموعه «حرکت های اسلامی معاصر» در ۲۰ جلد (تاکنون ۱۰ جلد آن چاپ شده است)، «اسناد نهضت اسلامی ایران» در ۱۰ جلد (۶ جلد آن تاکنون انتشار یافته است) و «مجموعه آثار استاد علامه طباطبایی» در ۲۴ جلد اشاره کرد.
حجت الاسلام خسروشاهی همواره در تدوین و تنقیح و نشر آثار اساتیدی چون؛ آیت اللَه کاشف الغطا، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی، حاج سراج انصاری، سیدمحمد محیط طباطبایی، سیدغلامرضا سعیدی، محمد نخشب و... کوشا بود و خدمات ارزنده ای را در حفظ فرهنگ اسلامی و نشر اندیشه اصیل اسلامی ارایه داد. محمدرضا حکیمی از علمای معاصر او را به دلیل سختکوشی در راه دین و علم فرهنگبان کوشا نامیده است. بیشتر کتاب ها و آثار حجت الاسلام خسروشاهی در زمینه مسایل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مورد نیاز جامعه اسلامی است. این آثار به تصدیق اهل خرد در روشنگری نسل جوان معاصر بی شک تأثیر بسزایی داشته است.
همکاری با مطبوعات اسلامی
حجت الاسلام خسروشاهی با بیشتر مطبوعات اسلامی از جمله مکتب اسلام، مکتب تشیع، معارف جعفری، راه حق، ندای حق، وظیفه، مجموعه حکمت، نور دانش، آیین اسلام، مسلمین، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار، پیکار اندیشه، مهد آزادی و ... همکاری داشت که نتیجه این همکاری درج صدها مقاله در این مطبوعات است. وی در سطح جهانی با شرکت در کنفرانس ها و کنگره های اسلامی در کشورهای اروپایی و اسلامی از جمله پاکستان، مصر، الجزایر، عربستان، سوریه، قطر، ترکیه، لبنان، ایتالیا، انگلیس، آلمان، سوئیس و ... به عنوان نماینده امام خمینی(ره) یا نماینده حوزه علمیه قم فعال بوده است.
پیشگام در تقریب بین مذاهب اسلامی
حجت الاسلام خسروشاهی در مساله تقریب بین مذاهب اسلامی از پیشگامان این حرکت اصلاحی به شمار می رود. مکاتبه های او با علامه شیخ محمدتقی قمی مؤسس دارالتقریب قاهره، گواه این موضوع است. در این راستا، وی با اغلب حرکت های اسلامی معاصر و رهبران آن ها در سراسر جهان اسلام، ارتباط و پیوند نزدیکی داشت. همچنین وی در ۱۳۵۲ خورشیدی، مرکز بررسی های اسلامی قم را به عنوان مرکزی وابسته به حوزه علمیه قم تأسیس و به ثبت رساند. او همچنین در ۱۳۶۱ خورشیدی «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا» را در رم ایتالیا تأسیس کرد. هر کدام از این ۲ مؤسسه ده‌ها کتاب ارزشمند در زمینه های اسلامی از جمله قرآن مجید و نهج البلاغه را به زبان های عربی، انگلیسی، ایتالیایی، آلمانی و … ترجمه و منتشر کرده اند که این اقدام در نشر فرهنگ اسلامی در سطح دنیا، از ارزش بالایی برخوردار است.
فعالیت سیاسی استاد خسروشاهی
فعالیت های سیاسی خسروشاهی از ۱۳۳۲ خورشیدی پس از آشنایی نزدیک با آیت اللَه کاشانی، آیت اللَه طالقانی و شهید نواب صفوی آغاز شد. به همین دلیل، از همان دوران تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، بارها در قم، تهران و تبریز دستگیر، زندانی و تبعید شد که آخرین آن تبعید در «انارک» یزد به مدت سه سال بود که آیت اللَه پسندیده و آیت اللَه ناصر مکارم شیرازی نیز در آنجا حضور داشتند و با آغاز انقلاب اسلامی همگی آزاد شدند. حجت الاسلام خسروشاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخست به مدت ۲ سال به عنوان نماینده امام خمینی (ره) در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعال بود و سپس به عنوان سفیر ایران در واتیکان انتخاب شد و به مدت پنج سال در این منصب به فعالیت پرداخت. تأسیس «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا» در رم و تأسیس ۲ ماهنامه انگلیسی زبان اینکوایری (Inquiry) و افریکن ایونتس (Aferican Events ) و هفته نامه عربی «العالم» در لندن با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از آثار این دوره است. در مدت حضور او در ایتالیا، افزون بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجید و نهج‌البلاغه به زبان ایتالیایی و نشر ماهنامه ای به نام «جهان نو» به ایتالیایی در مدت ۵ سال ۱۶۲ کتاب و نشریه به زبان های فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی منتشر و در سراسر جهان توزیع شد.
حضور در قاهره
حجت الاسلام خسروشاهی ۳ سال در قاهره به عنوان رییس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران اقامت داشت که افزون بر حضور در محافل علمی و سیاسی و سخنرانی و مصاحبه تلویزیونی و مطبوعاتی و ده ها نوبت دیدار با شیخ الازهر و مقامات علمی - سیاسی مصر، بیش از ۵۰ جلد کتاب و نشریه درباره انقلاب اسلامی ایران، تشیع و اهل بیت (ع) تألیف یا با همکاری او در مصر منتشر شد.
مهمترین آثار خسروشاهی
از مهمترین آثار حجت الاسلام خسروشاهی می توان به «نهج البلاغه با مقدمه استاد و شرح شیخ محمد عبده، اهل البیت فی مصر، صحیفه سجادیه، حقیقة علاقة عبدالناصر بالثورة الاسلامیة فی ایران، عبدالله بن سبا بین الواقع والخیال، ادعیة اهل البیت، الامام علی بن ابیطالب، الامام الحسین، الامام جعفر الصادق، الطریق الی مذهب آل البیت و عقیدتنا اشاره کرد. او افزون بر زبان فارسی، عربی، ترکی آذری و ترکی استامبولی به زبان های انگلیسی و ایتالیایی هم آشنایی داشت و پس از مراجعت از واتیکان، ضمن ادامه اشتغال در وزارت امور خارجه به عنوان مشاور وزیر در دانشگاه های تهران از جمله دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه به تدریس پرداخت.
سرانجام حجت الاسلام خسروشاهی
حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی پس از سال ها مجاهدت و کوشش در راه اعتلای دین سرانجام در هشتم اسفند ۱۳۹۸ خورشیدی در اثر بیماری چشم از جهان فروبست.
منابع:
۱. کتاب : مشکاة المصابیح فی التعادل و التراجیح، چاپ نجف، ۱۳۱۰ه.ق - ص۳۶۱.
۲. آثار الحجة، تألیف : شیخ محمد رازی، چاپ قم، ۱۳۳۲ شمسی، ج ۲، ص۲۳۳ .
۳. مقدمه مکتب تفکیک، چاپ اول - مرکز بررسی های اسلامی - قم
۴. گنجینه دانشمندان، تألیف شیخ محمد رازی، چاپ تهران، ج ۲، ص ۳۵۷ و ج ۳، ص ۳۰۹ .
۵. کتاب «قصة التقریب»، چاپ مجمع جهانی تقریب، ۱۳۸۶
نظر شما