اسفند همیشه پیام آور نوروز و بهار بوده؛ پیش از آنکه زمین پوست بترکاند و سبزه ای برویاند،اسفند ساز آمدن بهار را کوک می‌کرد اما امسال کرونا نفس‌هایش را به شماره انداخته و از آن شور و اشتیاقی که آمدن بهار را نوید می‌داد خبری نیست.
با این همه نوروز، خواهی نخواهی می‌آید؛ چه کرونا در پس در باشد و چه نباشد. حالا که قرار است همه به پویش«در خانه بمانیم »بپیوندیم شاید بهتر این باشد خودمان پیشاهنگ بهار و نوروز باشیم و با برگزاری جشن های پیشواز نوروز در خانه و با خانواده به استقبال سال نو برویم. اسفند را بیشتر با خانه‌تکانی، سبزه انداختن، سمنوپزی و چهارشنبه سوری می‌شناسیم؛ همه چیز در اسفند برای میزبانی بهار است و از همین رو آن را پیام‌آور نوروز می‌دانند.
جشن گلدان و سنت دیرینه سبزه انداختن
جشن گلدان، یکی از جشن های پیشواز نوروز است، جشنی خانوادگی که قرار است فقط گل یا نهال یا بذری در گلدان و ظرف های سفالی شکسته خانه کاشته شود تا زیبایی‌بخش و نمادی از آمدن بهار بر سر خوان نوروزی باشد. از دیرباز مردم در گستره فرهنگ ایران بزرگ با سبزه انداختن و کاشت گل به پیشواز نوروز می‌رفتند.
حالا در این برهه که بیماری کرونا بر همه زوایای زندگی فردی و اجتماعی از جمله آیین‌های ما سایه انداخته، سنت سبزه انداختن در خانه یکی از آن آیین‌هایی ست که برگزاری آن بدون نیاز به حضور در کوچه و خیابان از بیم گزند ویروس در ازدحام خریدهای نوروزی می‌تواند پیام آور نوروز برای اهل خانه باشد.
اصفهان حلواسی از اصفهان تا جمهوری آذربایجان
جشن سمنو پزان گرچه جشنی است که در آن زنان و دختران در پختن سمنو برای نوروز گردهم می‌آیند و در واقع بیشتر جشنی زنانه است اما می‌توان در این روزهای کرونایی به جای خرید سمنو از بازار و تهیه آن در گردهمایی‌های زنانه، آن را در خانه برای سفره هفت سین تهیه کرد. گرچه سخت نمود می‌کند اما یا خرید سمنو برای نوروز را فراموش کنید یا خودتان دست به کار جشن سمنو در خانه شوید.
سمنوپزان در بسیاری از کشورهای گستره فرهنگ ایران از جمله تاجیکستان، افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، ایران و جمهوری آذربایجان مرسوم است. در بسیاری از شهرها و روستاهای کوچک و بزرگ اصفهان پخت سمنو به صورت سنتی انجام می‌شود و نه تنها زنان بلکه مردان در پخت آن سهم زیادی دارند. جالب اینجاست که در جمهوری آذربایجان به سمنو، اصفهان حلواسی می گویند.
این جشن خانگی که به طور معمول یک هفته پیش از نوروز برگزار می‌شود حالا می‌تواند پیشنهاد خوبی برای روزهای خانه نشینی و در عین حال مهیا شدن برای نوروز باشد. این خوراکی شیرین حاصل پخت شیره جوانه‌های گندم و آرد است، کاری که فقط صبر و حوصله می‌خواهد.
کرونا، فرصتی برای بازیابی چهارشنبه سوری
جشن چهارشنبه سوری با تمام تحریف‌هایی که در سالهای اخیر داشته، شاید حالا در این روزهای کرونایی، فرصت بازیابی شیوه صحیح تر اجرای آن باشد. فراهم‌آوردن آتشدان بر فراز پشت‌بام و پریدن از روی آن، به جای برگزاری این جشن در کوچه و خیابان و آتش‌افروزی های بی‌مهابا، آنهم در تجمع‌هایی که این روزها همه آن را منع می کنند نه‌تنها برگزاری درست چهارشنبه سوری ست بلکه از یک سو مانع تجربه‌های تلخ آسیب و خطرات جانی و مالی می‌شود و از دیگر سو از تجمع‌ها و تشدید انتقال ویروس کرونا پیشگیری می‌کند.
در واقع چهارشنبه سوری جشنی است که با افروختن آتش بر فراز بام خانه‌ها، بر پایه باورهای کهن ایرانیان برای فروهر یا روح درگذشتگان است؛ از این روی افروختن آتش کوچکی در آتشدان یا روشن کردن شمع می‌تواند هم گرامیداشت این جشن کهن ایرانی باشد و هم در عین برگزاری صحیح، پیشنهادی برای جلوگیری از تجمع های کوچک و بزرگ در شرایط بیماری‌زای این روزها.
تبلور جلوه خانوادگی نوروز در حریم خانه
نگرانی ها در روزهای پیش‌رو از آن است که مردم در تدارک نوروز و آمادگی برای این جشن ملی، ویروس کرونا را دست‌کم گرفته و با رفت وآمد و حضور در تجمع‌ها یا دید و بازدیدهای نوروزی بر سرعت انتشار آن بیافزایند. در حالی که همه ساز و کارها مردم را تشویق به ماندن در خانه می‌کنند؛ هیچ تفریح و سرگرمی‌ای در این روزهای اسفندی و آغاز بهار بهتر از برگزاری آیین‌های نوروزی در خانه نیست؛ کرونا در این شرایط شاید دست کم یک مزیت داشته باشد و آن هم تجدید پیمان با جشنهای خانگی و برگشت به ریشه های برخی از میراث ناملموس نوروز باشد.
شاهین سپنتا، پژوهشگر جشنهای ایرانی معتقد است در شرایطی که اکثر افراد جامعه در خانه به سر می‌برند و از اوقات فراغت بیشتری برخوردارند، می توان از جنبه خانوادگی جشن‌ها بهره گرفت.
سپنتا در این باره به ایرنا گفت: در فرهنگ ایران و در آستانه نوروز جشنهای پیشواز بهار برگزار می‌شود؛ برای نمونه می‌توان به جشن گلدان، سمنوپزان، چهارشنبه سوری اشاره کرد. در روزهای پایانی نوروز هم جشن سیزده به در، شور و شوق نوروزی مردمان را تکمیل می کند. همه جشن های ایرانی در طول سال از جمله جشن‌هایی که نام بردیم دارای دو جلوه همگانی و خانوادگی هستند. به سخن دیگر، این جشن ها دارای یک وجه عمومی هستند که در میان نهادهای مختلف جامعه برگزار می‌شود و جلوه خانوادگی آن نیز در حریم خانه متجلی می‌شود.
وی در ادامه افزود: امسال که شاهد شیوع ویروس کرونا هستیم و ضرورت دارد که شهروندان برای تضمین سلامت خود تا جایی که ممکن است از خانه خارج نشوند بهتر آن است که برگزاری جلوه عمومی جشنهای ایرانی را به زمان دیگری واگذاریم و به برپایی جلوه خانوادگی جشن‌ها بسنده کنیم.
سپنتا با اشاره به برگزاری آیین‌های پیش از نوروز در محیط خانه و بدون نیاز به تردد در سطح شهر یادآور شد: برگزاری جشن گلدان با آراستن گلها و سبزه انداختن در محیط خانه امکان پذیر است. جشن سمنوپزان را هم می‌توان در خانه برگزار کرد. هم چنین برای برپایی جشن چهارشنبه سوری نیازی به آتش افروزی در کوی و برزن نیست.
وی همچنین افزود: امسال می‌توان جشن چهارشنبه سوری را در چهارچوب خانه در حیاط یا پشت بام برگزار نمود که این روش به شیوه کهن برگزاری چهارشنبه سوری یعنی «آتش افروزی بر بام» نزدیکتر است.
سپنتا بر این باور است که در موقعیت خطیر کنونی ضمن اینکه بالا بردن سطح هشدارهای عمومی ضرورت دارد می‌توان از ظرفیت جشن های ایرانی برای افزایش سطح امیدواری بین شهروندان استفاده کرد.
سفرهای نوروزی، شاید وقتی دیگر
این پژوهشگر جشنهای ایرانی دراین‌باره به ایرنا گفت: ممکن است برخی تصور کنند در شرایط نگران کننده فعلی، گفتن از جشنهای ایرانی بیهوده است اما باید به این نکته توجه کرد که یکی از کاربری‌های مهم جشن های ایرانی تلطیف فضای عمومی جامعه در شرایط بحرانی و امید بخشی به شهروندان و هم چنین همبستگی ملی می‌باشد.
به گفته سپنتا، نوروز امسال می‌تواند فرصت خوبی برای خانواده‌ها باشد تا به دل‌مشغولی‌های فرهنگی، بازی های محلی و ادبیات بیشتر توجه کنند.
پیرو هشدارهای عمومی مبنی بر ماندن در خانه، سپنتا نیز می‌گوید بهتر است دید و بازدید های نوروزی را امسال برگزار نکنیم و نوروز را در پای سفره هفت سین و جمع محدود خانواده برپا کنیم: گشت و گذار بهاری، دید و بازدیدهای نوروزی،سفرهای آغاز سال نو و سیزده‌به‌دررا می‌توان در فرصت مناسب دیگر در اردیبهشت ماه که خطر شیوع ویروس کرونا فروکش کرده است برگزار نمود.
به تازگی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در تلاش است تا با فراهم آوردن تعطیلات بعد از فروکش کردن بحران کرونا، فرصتی برای سفرها و دید و بازدیدهای بهاری مهیا کند. اگرچه هنوز دولت دراین‌باره به نتیجه قطعی نرسیده اما این پیشنهاد وزارت میراث فرهنگی و گردشگری فعلا به تصویب ستاد ملی مقابله با کرونا رسیده است.
نظر شما