زورآزمایی دلالان ارز و بانک مرکزی در سال ۹۸

سال ۹۷ را می‌شد سال یکه تازی دلالان ارز نامید به طوری که می‌توانستند به راحتی بازار ارز را تحت تاثیر قرار داده و قیمت ها را بالا ببرند. در رقابت دلالان و سفته بازان با بازارساز (نهاد دولتی) برد معمولا با دلالان بود که با ایجاد التهابات طولانی می‌توانستند سود خوبی را کسب کنند.

اما سال ۹۸ سال خوبی برای دلالان نبود؛ اگر چه آنها همچنان مشغول التهاب آفرینی بودند، اما توان تاثیرگذاری بلندمدت نداشتند و با دخالت بانک مرکزی و نهاد بازار ساز به راحتی بساط آنها به می ریخت.

دلالان که در سال ۹۸ به دلیل ثبات و تعادل بازار ارز کمترین بازدهی را از این بازار کسب کرده‌اند، همواره تلاش کرده‌اند که به بهانه مختلف، قیمت ارزهای عمده از جمله دلار را بالا برده و برای خود کسب سود کنند.

پایان تک‌تازی دلالان بازار ارز

اگر سال ۹۷ و یا فصل بهار سال ۹۸ از بازار ارز در اطراف خیابان  فردوسی گذر می‌کردید، تحرکات و شلوغی دلالان، بیش از هر چیز توجهات را به سوی خود جلب می‌کرد.

نوسان و تلاطم شدید بازار ارز سبب شده بود که دلالان و سفته بازان به راحتی جولان داده و قیمت دلار و سایر ارزها را بالا و پایین ببرند. اعلام یک شایعه باعث نوسان چند صد و یا چند هزار تومانی نرخ دلار در مدت زمان کوتاه می‌شد.

اما از اواسط نیمه نخست پارسال (۹۸) شرایط تغییر کرد و قدرت تاثیرگذاری و تلاطم آفرینی دلالان کاهش یافت.

بهانه‌های دلالان برای ایجاد تلاطم ارزی

دلالان و سفته‌بازان به هر بهانه‌ای متوسط می‌شدند تا بازار ارز را ملتهب کنند. آنها تحولات سیاسی و اقتصادی را فرصتی برای التهاب آفرینی می‌دانستند که مهم ترین آنها را می‌توان به حملات به نفتکش ها، سرنگونی پهپاد جاسوس آمریکایی، شهادت سردار سپهبد قاسم و پاسخ موشکی ایران به پایگاه عین الاسد، تحولات برجام و گام‌های هسته‌ای ایران، سهمیه بندی بنزین و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF اشاره کرد.

تنش سیاسی و نظامی ایران و آمریکا

در سال ۹۸ چندین بار تنش سیاسی و  نظامی ایران و آمریکا بالا رفت که این موضوع رشد قیمت ها در بازار ارز را برای مدتی کوتاه به دنبال داشت.

در بهار پارسال به دلیل وقوع حملاتی به نفتکش ها، گمانه زنی ها درباره درگیری دو کشور بالا گرفت که اوج آن به سقوط پهپاد آمریکایی منجر شد.

دلالان ارز پس از سرنگونی پهپاد آمریکایی در روزهای پایانی خردادماه تلاش کردند بازار ارز را متلاطم کرده و قیمت ها را افزایش دهند، اما تخلیه هیجان سیاسی ایجاد شده ناشی از این رخداد، همه برنامه ریزی های سوداگران ارزی را بر باد داد.

هواپیمای گلوبال هاوک یا rq۴c که یکی از پیشرفته ترین هواپیماهای جاسوسی جهان محسوب می‌شود در روزهای پایانی خردادماه در حالی که وارد فضای سرزمینی کشورمان شده بود، توسط پدافند هوایی کشورمان مورد هدف قرار گرفت و سرنگون شد.

موج جدید تنش سیاسی و نظامی میان تهران و واشنگتن، پس از شهادت سردار سپهبد قاسم سلیمانی فرمانده شهید سپاه قدس و ابومهدی المهندس معاون سازمان نیروهای مردمی عراق توسط نظامیان آمریکایی در ۱۳ دی‌ماه به وقوع پیوست.

این اقدام تروریستی که به دستور «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا انجام شد، پاسخ موشکی ایران به پایگاه نظامیان آمریکایی در پایگاه عین الاسد در عراق را به دنبال داشت.

التهاب بازار ارز پس از وقوع این تنش های سیاسی و نظامی نیز چندان به درازا نکشید و دلالان ارز نتوانستند برای مدتی طولانی از این حوادث، بهره برداری کنند.

گام های ایران برای کاهش تعهدات برجامی

مسایل مربوط به تحولات برجام و گام‌های هسته‌ای ایران تاکنون از مهم‌ترین بهانه‌ها برای ایجاد نوسان در قیمت دلار بود.

 اما به دلیل مدیریت دولت و بانک مرکزی و همچنین کاهش تاثیر روانی مسایل مربوط به گام‌های هسته‌ای ایران، به تدریج این بهانه از دلالان گرفته شده است به طوری که بازار دیگر، نسبت به این تحولات، واکنش منفی نشان نمی‌دهد.

جولان دلالان ارزی با سهمیه بندی بنزین

سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین نیز بهانه خوبی برای التهاب آفرینی در بازار ارز و افزایش قیمت ها بود.

با وجود این که هیچ رابطه منطقی و مستقیمی بین افزایش قیمت بنزین و رشد بهای دلار وجود ندارد، اما دلالان با فضاسازی در فضای مجازی تلاش کردند که بازار را ملتهب کرده و با ایجاد نوسان و رشد قیمت‌ها برای مدتی کوتاه، به کسب سود بپردازند.

بر اساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا از بامداد ۲۴ آبان بنزین برای تمام وسایل نقلیه بنزین سوز سهمیه بندی شد. بر این اساس، قیمت بنزین معمولی سهمیه‌ای هر لیتر ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین معمولی غیرسهمیه‌ای به ازای هر لیتر ۳ هزار تومان تعیین شد، همچنین قیمت بنزین سوپر هر لیتر ۳۵۰۰ تومان تعیین شده است.

دلالان بلافاصله پس از سهمیه بندی بنزین، کار خود را آغاز کرده و با فضاسازی تلاش کردند قیمت ها را بالا ببرند که البته موقت بود و پس از مدتی، شرایط به حالت عادی بازگشت.

لیست سیاه FATF و بازار ارز

موج جدید التهاب بازار ارز در اواخر بهمن و اوایل اسفند به بهانه نزدیک شدن زمان برگزاری نشست FATF و قرار گرفتن نام ایران در فهرست سیاه این نهاد مالی رخ داد.

با وجود اینکه  کارشناسان معتقد بودند به دلیل قطع همکاری های بانکی ایران در دوران تحریم، این تصمیم FATF تاثیری بر سیستم بانکی و ارزی کشور ندارد، اما فضاسازی سفته بازان بازار ارز ادامه داشت.

سرگردانی دلالان در سال ۹۸

با وجود خیز چندین باره دلالان برای افزایش قیمت ارز، به علت دخالت نهاد بازار ساز باعث شد که سفته بازان نتوانند برای مدتی طولانی به التهاب آفرینی در این بازار دست بزنند.

رشد موقت بهای دلار از یک سو و سقوط یکباره قیمت ها از سوی دیگر، فعالان این بازار را در سال ۹۸ سردرگم و مردد کرده ‌بود، به‌طوری که برخی دلالان معتقد بودند قیمت‌ها رشد بیشتری خواهد کرد، اما شماری دیگر از دلالان می گفتند که به دلیل رشد بیش از حد نرخ دلار، احتمال افت قیمت‌ها و ضرر خریداران وجود دارد.

«رسول» که دلال ارز خیابان فردوسی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: این روند به بازی «موش و گربه» شبیه بود. دلالان هر بار خواستند قیمت ها را بالا ببرند، بانک مرکزی، جلوی آنها را گرفت.

وی اضافه کرد: دخالت سنگین بانک مرکزی و صرافی های بانکی باعث شد که دلالان نتوانند برای مدتی طولانی قیمت ها را بالا نگه دارند. به همین خاطر به سود چند درصدی و چند روزه قناعت می‌کنند.

نگرانی سفته بازار از ورود بانک مرکزی و بازار ساز به بازار

در دوره های زمانی مختلف در  سال ۹۸ که خبرنگار ایرنا برای تهیه گزارش میدانی به بازار ارز مراجعه کرده بود، آنچه که در صحبت با دلالان جلب توجه می‌کرد، نگرانی آنها از ورود پرقدرت بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز بود به‌طوری که می‌گفتند اگر بانک مرکزی به صورت غیرمستقیم، ارز زیادی را به بازار تزریق کند، قیمت‌ها سقوط خواهد کرد.

به گفته «حسین» از صرافان ارز، در زمان اوج گیری قیمت‌ها، بانک مرکزی به یکباره اقدام به مداخله غیرمستقیم در بازار کرده و بساط دلالان را جمع می‌کند.

این صراف می گوید: به همین دلیل با وجود افزایش شمار دلالان در بازار ارز، آنها محتاط و نگران هستند.

خط و نشان بانک مرکزی برای دلالان

معمولا پس از هر بار افزایش قیمت دلار، «عبدالناصر همتی» با انتشار یاداشت هایی در اینستاگرام خود، تلاش کرده است که فضا را برای دلالان ارز، نامطمئن نشان دهد و همچنین به سایر افراد این اطمینان را دهد که قرار است قیمت ها به زودی افت کند.

بر این اساس، همتی در یکی از آخرین پیام های خود به مصاف دلالان رفت و خطاب به آنها هشدار داد: دلالان بازار ارز، توانایی بانک مرکزی را دست کم نگیرند.

به گفته وی، بانک مرکزی توانایی لازم را دارد تا هر زمان که اراده کند با حضور در بازار و نقش‌آفرینی در عرضه و تقاضا، تعادل را برقرار کند.

رییس کل بانک مرکزی به مردم نیز توصیه کرد که دارایی خود را در معرض ریسک خرید و فروش ارز قرار ندهند، زیرا در یک روز، نرخ ارز یک هزار تومان بالا رفته و یا یک هزار تومان کاهش می‌یابد.

البته گاهی این خط و نشان های اینستاگرامی همتی، کارساز نبوده و قیمت ارز بی توجه به تهدیدات رییس کل بانک مرکزی، به رشد خود ادامه داده تا جایی که هیجان بازار به تدریج تخلیه شده است.  

بازار ارز در کنترل دولت

در سال  ۹۸ دولت و بانک مرکزی توانسته‌اند تلاطمات بازار ارز را کنترل کرده و این بازار را به ثبات برسانند.

در واقع تلاش شده است که از طریق کنترل عرضه و تقاضا، بازار ارز از حالت هیجانی خارج شده و به ثبات برسد، بر این اساس روند ورود و عرضه ارز افزایش یافته، این در حالی است که میزان تقاضا کاهش یافته است.

رییس کل بانک مرکزی در این باره می‌گوید: پس از گذر از آثار تحریم های ظالمانه در دو سال اخیر، به شرایطی رسیده‌ایم که با ایجاد ثبات در بازار ارز، در مسیری قرار داریم که شاخص‌های کلان اقتصادی کشور رو به بهبود است.

«عبدالناصر همتی» افزود: از سال قبل و در پی تلاطم بازار ارز به سبب تحریم‌های ظالمانه، با تمهیداتی که اندیشیده شده توانستیم نرخ ارز را ثابت نگه داریم.

بررسی ها نشان می‌دهد افزایش نظارت بر روند بازگشت ارز صادراتی، برخورد با صادرکنندگانی که ارز را به کشور باز نمی‌گردانند، آماده سازی مقدمات راه اندازی بازار متشکل ارز، تامین نیاز واردکنندگان به ارز و آرام شدن بازار ارز در دبی امارات و سلیمانیه عراق از مهم ترین عواملی به شمار می‌روند که باعث افزایش عرضه شده است.

در بخش تقاضا نیز افول چشم انداز رشد قیمت دلار و کاهش تنش در سیاست خارجی نیز افت تقاضا برای دلار و سایر ارزها را به دنبال داشته که این موضوع، امکان کنترل بیشتر بازار ارز را فراهم کرده است.