در سال‌های گذشته برگزاری آیین‌ها و جشن‌های نوروزی در مهاباد با شکوه خاصی برگزار می‌شد و مردم این شهر توجه خاصی به برگزاری آیین‌های سال نو داشتند اما امسال هیچ کدام از این آیین‌های نوروزی برگزار نشد و بسیاری از مهابادی‌ها هنگام لحظه تحویل سال در خانه ماندگار شدند و برخی نیز در این ساعت (۷ و ۱۹ دقیقه صبح) خواب بودند.
در سال‌های گذشته در چنین روزی مردم هر محله یا کوچه هنگام تحویل سال نو دور هم جمع می‌شدند و با برپایی آتش نوروز، این لحظه به یادماندنی از سال را جشن می‌گرفتند و با پخش شیرینی و شربت تحویل سال را به همدیگر تبریک گفته و از همدیگر حلالیت می‌طلبیدند.
برپایی آتش نوروز هم در آخرین شب سال و هم در لحظه تحویل سال نو گرما بخش محفل‌ها می‌شد و مردم این دیار احترام خاصی برای آیین‌های نوروزی قایل بودند و دید و بازدیدهای نوروزی، جمع شدن افراد در خانه بزرگ خانواده، پوشیدن لباس نو و گرفتن هدیه نوروزی از بزرگترها بخشی از مراسم‌های این جشن بود.
علاوه بر این هر سال جشن نوروز در مهاباد با برگزاری آیین‌های خاصی مانند «هه‌لاوه مه‌لاوه» و «کوسه به‌داس» همراه بود و علاوه بر زنده نگهداشتن این آیین‌ها و ایجاد شاد و نشاط در بین مردم باعث می‌شد تعداد زیادی از مهمانان نوروزی وارد این شهر شوند.
«هه‌لاوه مه‌لاوه»
آیین دیرینه «هه‌لاوه مه‌لاوه» یک مراسم خاص نوروزی مناطق کردنشین است که ویژه کودکان و نوجوانان بوده و در روزهای پایانی سال برگزار می‌شود به طوری که هر کودکی که توان راه رفتن داشته باشد می‌تواند در آن شرکت کند.
این آیین یک روز قبل از آغاز سال نو و تا یک روز بعد از تحویل سال در بیشتر مناطق شهری و روستایی برگزار می‌شد و کودکان با رفتن به درب منازل هدیه نورزی دریافت می‌کردند.
«هه‌لاوه مه‌لاوه» یک اسم یا یک عبارت است که در زبان کُردی معنای واژه‌ای خاصی ندارد و اصطلاحی است که کودکان برای گرفتن عیدی خود از خانواده‌ها آن را به کار می‌برند.
چند روز قبل از شروع این آیین در بسیاری از فروشگاه‌ها و خواربارفروشی‌های سطح شهرهای مختلف این دیار، وسایل مخصوص «هه‌لاوه مه‌لاوه» از جمله نقل، شکلات، آب‌نبات و بیسکویت، به فروش می‌رسید و مغازه‌داران در کنار وسایل خود سبدهایی را برای فروش این اقلام می‌گذاشتند.
قبل از شروع این مراسم بیشتر خانواده‌ها نیز تدارکات خاصی را برای این روز انجام می‌دادند و هدایایی از قبیل تخم مرغ رنگ شده و سکه را به اندازه مورد نیاز تهیه کردند و به در بین کودکان توزیع می‌کردند.
در این آیین دسته‌های ۲ یا چند نفری از کودکان درب خانه‌ها را می زنند و قبل از آنکه صاحبخانه جویا شود که چه کسی است، همگی با هم فریاد می‌زنند: «هه‌لاوه مه‌لاوه، بیستانی سوور و ساوا، کورتان ببی به زاوا، کچ‌تان نه‌بی به چاوا، شتیک‌مان بو بخنه بن تاوه» (هه‌لاوه مه‌لاوه، بوستان‌تان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چیزی برایمان بیاورید).
در این هنگام باید یکی از اعضای خانواده هدایایی نوروزی که روی سینی یا داخل یک سبد قرار دارد را در بین کودکان توزیع کند و اگر کودکان بخواهند هدایای بیشتری از صاحب خانه بگیرند عبارت «هه‌لاوه مه‌لاوه» را چند بار دیگر می‌گویند و صاحبخانه نیز دوباره به آنان هدیه می‌دهد.
در این آیین کودکان حتی از خانه خودشان نیز می‌توانند هدیه بگیرند و مغازه‌داران نیز باید هدایایی را برای کودکان تهیه کنند و هنگام مراجعه کودکان آن را در بین آنها توزیع کنند.
هه لاوه ملاوه از ساعات اولیه صبح شروع و تا غروب ادامه می‌یابد و طبق یک باور قدیمی صاحبخانه‌هایی که برای کودکان «هه‌لاوه مه‌لاوه» تهیه نکنند، در سال نو خیر و برکت وارد آن خانه آنها نمی‌شود.
کودکان در این روز با کوله باری از هدایا به خانه می‌روند و هدایای جمع‌آوری شده را به دیگر افراد خانواده نشان می‌دهند و حتی می‌توانند هدایای خود را بفروشند و با آن کالای مورد دلخواه خود را بخرند.
یکی دیگر از جذابیت‌های «هه‌لاوه مه‌لاوه» این است که در آن کودکان در هر قشر و طبقه اجتماعی باشند، بدون در نظر گرفتن فقیر یا غنی‌بودن می‌توانند در این آیین شرکت کنند و تمام کودکان به یک اندازه و از یک نوع هدیه دریافت می‌کنند.
در مناطق روستایی نوجوانان عمدتا از روی پشت‌بام، سبدی را با طناب به منازل مردم آویزان می‌کنند و پس از گفتن «هه‌لاوه مه‌لاوه» از صاحبخانه درخواست هدیه می‌کنند بدون آنکه خود را به صاحبخانه نشان دهند؛ گروه نیز سطل یا سبدی را که در آن سبزه، عطر، آیینه و چند اقلام آرایشی است، آماده کرده و از پشت بام با استفاده از یک طناب به درون خانه آویزان می‌کنند.
یکی از اعضای خانه ضمن بازدید از آن و با توجه به میزان سلیقه گروه در تزیین سطل آویزان شده، درون آن هدیه‌ای می گذارد، البته وی می‌تواند از اقلام آرایشی درون سبد نیز استفاده کند.
«کوسه به‌داس»
شب آخر سال نیز نوجوانان و جوانان آیین «کوسه به‌داس» را اجرا می‌کنند، این آیین مانند «هه‌لاوه مه‌لاوه» کودکان است اما تغییراتی در آن داده شده و در آن جوانان گروه‌های چهار تا ۶ نفری را تشکیل می‌دهند و یک نفر را با نقاب خاصی به نام «کوسه» (میر نوروزی) آماده می‌کنند.
گروه فرد «کوسه» را با نواختن سازهای محلی از جمله دف، دهل و سورنا همراهی می‌کنند و به در خانه‌ها می‌روند و پس از باز شدن در، گروه وارد حیاط شده و کوسه با انجام حرکات و کارهای عجیب و غریب هیجان و شور خاصی به محفل می‌بخشد.
تا زمانی که صاحبخانه هدایایی به گروه ندهد، کوسه حیاط را ترک نمی‌کند و گروه نیز در این مدت با نواختن سازهای محلی «کوسه» را برای اصرار به گرفتن هدایای بیشتر تشویق می کنند.
این آیین بیشتر در مناطق روستایی برگزار و ارزش هدایای که به گروه «کوسه» داده می‌شود از هدایای «هه‌لاوه مه‌لاوه» بیشتر است و اغلب سه تا چهار عدد تخم مرغ و یا ۲ تا ۱۰ هزار تومان پول می‌باشد.
هر گروه بر اساس سلیقه خود «کوسه» را آماده می‌کنند و برخی آن را شبیه پیرمردی با موهای سفید، عروس و داماد، شبیه میمون و دیگر حیوانات آماده می‌کردند و بخشیدن هدایای بیشتر از طرف صاحبخانه به گروه نشانه رضایت‌مندی او از سلیقه آنها در آماده‌کردن «کوسه» است.
امسال در مهاباد به دلیل مقابله با گسترش کرونا، خبری از برگزاری این آیین‌ها نبود و شهروندان مهابادی با استفاده از تلفن عید نوروز را به همدیگر تبریک می‌گویند و در فضای مجازی کلیپ‌ها و پیام‌های نوروزی را برای همدیگر می‌فرستند.
مهابادی‌ها که به مهمان نوازی شهرت دارند امسال از دوستان و آشنایان خود خواستند برای مقابله با ویروس کرونا در خانه‌های خود بمانند و دید و بازدیدهای نوروزی را به زمان دیگری موکول کنند.
مهاباد با ۲۴۰ هزار نفر جمعیت در جنوب آذربایجان‌غربی واقع شده است.
نظر شما