واهمه ناشی از شیوع بیماری کرونا در گلستان سبب شده تا اتفاقات و اقدامات متعددی در بخش‌های مختلف رقم بخورد که از جمله آن، افزایش ضدعفونی خانه‌ها و معابر شهری و روستایی، استفاده مکرر شهروندان از مواد ضدعفونی کننده و شستشوی مداوم مراکز درمانی است که در کنار شبکه ناقص جمع آوری فاضلاب در شهرها و نبود این امکانات در روستاهای استان سبب شده تا حجم بالایی از روان آب های آلوده به مواد گندزدا و شیمیایی به صورت خام روانه رودخانه ها و دیگر منابع پذیرنده فاضلاب به ویژه خلیج گرگان شود.
این مواد ضدعفونی کننده با داشتن ترکیباتی از فسفات ها و سولفات ها، به همان اندازه که می تواند خیال مردم را از پیشگیری بیماری ها به خصوص کرونا راحت کند برای سلامت محیط زیست مضر است.
شکل زمین شناختی و توپوگرافی خلیج گرگان به نحوی است که بیش از ۲۰ رودخانه کوچک حوزه آبخیز قره‌سو مانند گرماب‌دشت، زیارت، شصت کلاته و شموشک در شهرهای گرگان، کردکوی و بندرترکمن با آب گذری سالانه ۱۰۰میلیون لیتر و حداقل ۱۰ رودخانه مانند رستم کلا، خلیل محله و عباس آباد در حوزه آبریز خلیج گرگان در حوزه استحفاظی شهرهای بندرگز در گلستان، گلوگاه و بهشهر در استان مازندران با آب گذری بیش از ۴۰ میلیون متر مکعب، روان های حاوی مواد شیمیایی به ویژه نیترات‌ها و فسفات را به سوی این کاسه آبی عظیم روانه می کند.
خلیج گرگان که از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و در حوزه شهرستان های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر واقع است با اتفاقات اخیر، چشم انتظار آینده روشنی نیست.
هر چند روزگاری این خلیج با دارای بودن عمق بیش از ۳ متر و دارا بودن تبادلات آبی، قابلیت پذیرش و خودپالایی این گونه روان آب های شیمیایی را داشت اما در شرایط فعلی و با افزایش ۱.۵ درصدی دمای هوای کره زمین و در نتیجه تبخیر بیشتر آب در کنار حفر چاه های متعدد کشاورزی و کاهش فراوان سفره آب زیرزمینی که موجب مکش آب خلیج برای جبران این برداشت ها شده، کاهش سطح و عمق این پهنه آبی و افزوده شدن بر مساحت صحرای بی آب و علفی که قبلا بخشی از مساحت آن بود، دیگر خبری از پالایش مواد آلاینده نیست.
پیکره رنجور خلیج گرگان فارغ از مشکلات ناشی از شیوع کرونا، همه ساله و در روزهای پایانی اسفند ،تاوان داستان دنباله دار خانه تکانی شهروندان و شستشوی قالی ها و مانند آن را با پذیرش پساب حاصل از این سنت دیرینه می دهد و در روزهای منتهی به نوروز میزبان مواد شوینده و پساب فراوان حاصله از آن است.
در هفته های گذشته و قبل از فرا رسیدن کرونا، خلیج گرگان میزبان اتفاق تلخی بود که تاب و رمق این زیستگاه ارزشمند را ربود.
اتفاقی که بنا به اعلان سازمان دامپزشکی و با شیوع بیماری بوتولیسم، بیش از ۴۵ هزار قطعه پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی در این زیستگاه ارزشمند تلف شدند.
هر چند رابطه بین رشد فزاینده فلزات سنگین و شیوع این بیماری همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد اما طیف گسترده ای از کارشناسان رابطه مستقیمی بین این تلفات و آلاینده های ورودی به خلیج گرگان برقرار کرده و این تلفات را ناشی از فعالیت های عمدی یا غیر عمدی انسان در ورود مواد شیمایی به این پهنه آبی می دانند؛ موضوعی که صحت آن معادلات پیش روی این زیستگاه آبی را در سال آینده برای پذیرش پرندگان مهاجر پیچیده تر می کند.
عدم استفاده از مواد آسیب‌رسان، توجه به استانداردهای مرتبط با غلظت، زمان، نحوه و دوره‌های استفاده از مواد و سموم مورد استفاده در روند نظافت و ضدعفونی‌کردن مکان‌های مختلف و همچنین دفع بهداشتی پسماندهای جامد و مایع حاصل از عملیات شست‌وشو، ضدعفونی و نظافت محیط‌های مختلف از مواردی است که باید برای حفظ محیط زیست، رودخانه ها و خلیج گرگان در مبارزه با کرونا در نظر گرفته شود.
مصرف بی‌رویه محصولات پاک‌کننده، یکی از عوامل خطرساز برای سلامت محیط زیست و منابع آب و خاک است چرا که پساب‌های حاصل از این مواد وارد چرخه زندگی زیستمندان به خصوص آبزیان می‌شود و می تواند برای سلامت مردم هم خطرآفرین باشد.
آموزش صحیح روش تهیه موادضدعفونی کننده و جلوگیری از اسراف در استفاده و یا تهیه غلظت های موثر حداقلی و شناساندن مواد شیمیایی موثر و پرهیز از بکارگیری بی رویه و بی هدف شوینده های خطرناک از جمله اقداماتی است که می تواند گامی کوچک برای حفظ زیستگاه های استان از جمله خلیج گرگان باشد.
وارد مدارکردن و افزایش ظرفیت تصفیه خانه های موجود در شهرهای ساحلی استان مانند بندرترکمن و کردکوی از دیگر راهکارهای التیام بخش این تهدید بزرگ است .
مرگ و میر و تلفات شدید آبزیان، صدف ها و حتی شیوع بیماری های پوستی و داخلی بین حاشیه نشینان و شناگران خلیج گرگان از جمله تبعات پیش روی محیط زیست گلستان در سال های آینده است و با توجه به احتمال خشکی خلیج گرگان، ته نشینی حجم زیاد مواد شوینده در بستر این عرصه وسیع، خطرات بی‌شماری را فرا روی نسل های آتی قرار خواهد داد.
استفاده از شوینده‌ها و راه یافتن آن به آب‌ها، سبب آلودگی این منابع می شود اما در شرایطی که برای پیشگیری از شیوع کرونا چاره ای جز مصرف این مواد نیست از مردم انتظار می رود برای جلوگیری از آسیب بیشتر به طبیعت و محیط زیست تا حد امکان در مصرف شوینده و ضدعفونی کننده ها صرفه جویی کرده و از مواد تعدیل شده استفاده کنند.
تاکنون ۱۵۶ نفر در گلستان به علت ابتلا به کرونا جان خود را از دست دادند.
نظر شما