دیپلماسی کرونا؛ پرچم صلح یا روند سلطه‌گری؟

از زمانی که شیوع ویروس کرونا در جهان شدت گرفت، برخی از تحلیلگران سیاسی معتقدند که این ویروس بدون مرز، به همان میزان که می‌تواند در قلب کشورها سرایت کند، قادر است با به عنوان یک دشمن مشترک در نقاط مختلف جهان موجب همگرایی سیاسی شود.

آنها می‌گویند از آنجایی که ویروس کرونا فارغ از ملیت، نژاد و عقیده دشمن انسان محسوب می‌شود، درنتیجه همه گیری یا پاندمی آن در کشورها شرایطی را فراهم می‌کند تا همه به صورت مشترک علیه آن اقدام کنند.

با این حال تجربه چندماه گذشته خلاف این موضوع را ثابت کرد و به گفته برخی تحلیل گران دیگر، نه تنها هیچ همگرایی بین روابط کشورها صورت نگرفته است، بلکه کرونا فرصتی فراهم کرده تا روند سلطه گری ادامه یابد.

از خوشحالی برخی کشورهای غربی به خاطر آلودگی کشور چین به ویروس کرونا که تصور می‌کردند اقتصاد چین شکست می‌خورد تا ممنوعیت صادرات، کاهش قیمت نفت و ورود کشورها برای کمک به همدیگر ثابت کرد که حتی بحران‌های بیولوژیکی هم نمی‌تواند روابط دیرینه و معادلات سیاسی دنیا را به هم بزند.

خبرنگار ایرنا به این بهانه برای تشریح و تحلیل این موضوع با سه تن از تحلیل گران سیاسی و مدرسان علوم سیاسی و روابط بین الملل مصاحبه کرده است.

ناسیونالیسم افراطی اجازه همگرایی نمی‌دهد؛ سیاست کشورها در قبال کرونا آینده‌نگر نیست

روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل سیاسی به خبرنگار ایرنا گفت: اینکه آیا ویروس کرونا می‌تواند در جهان موجب همگرایی کشورها شود یا نه، در سطح محدود قابل تایید است، به عنوان مثال ایالات متحده آمریکا ، از کشور روسیه کمک دریافت کرد و یا ارتش روسیه برای کمک و ضدعفونی کردن وارد کشور ایتالیا شد؛ اما با نگاهی عمیق به این موارد شاهد هستیم همه این اقدامات تنها یک عمل ظاهری است.

جواد قربانی آتانی افزود: متاسفانه جریان ناسیونالیسم افراطی که درون همه کشورها رشد کرده، در همین بحران کرونا خودش را نشان داد و خیلی از کشورها به خاطر زمین خورد اقتصاد کشور رقیب یا متخاصم احساس خوشحالی کردند.

وی تصریح کرد: در ابتدا که کشور چین درگیر ویروس کرونا شد، به جای اینکه کشورهای دنیا با او همدردی کنند، ترامپ و خیلی از کشورهای اروپایی در پس اظهارنظرات خودشان خوشحال بودند که اقتصاد چین به زمین خورده است و هیچ کس به این فکر نبود که زنجیره انتقال این بیماری زمانی گریبان خودشان را می‌گیرد.

آتانی، روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل سیاسی: در ابتدا که کشور چین درگیر ویروس کرونا شد، به جای اینکه کشورهای دنیا با او همدردی کنند، ترامپ و خیلی از کشورهای اروپایی در پس اظهارنظرات خودشان خوشحال بودند که اقتصاد چین به زمین خورده است.آتانی تاکید کرد: تجربه نشان داده که انسان قرن ۲۱ به غیر از ناسیونالیسم و رقابت‌های عقیدتی و نژادی به فکر نجات انسان‌ها نبوده و نیست و شدیدترین بحران‌ها مثل کرونا هم نمی‌تواند آنها را آینده نگر کند.

این روزنامه نگار ادامه داد: در این برهه زمانی بیشتر کشورها سیاست الان را انتخاب کرده‌اند و معتقدند ما باید در این شرایط فعلی بیشترین بهره را ببریم و مشکل بلند مدت برای کسانی است که در آینده زنده خواهند بود.

آتانی خاطرنشان کرد: تا زمانی که کشورها نگاه بلند مدت به زیستن انسان‌ها نداشته باشند، هرگز همگرایی و نزدیکی کشورها را مشاهده نخواهیم کرد و این روند حتی در بحران‌هایی مانند کرونا همچنان ادامه دارد.

وی یادآور شد: منفعت طلبی کشورها تا حدی توسعه پیدا کرده که اگرچه پوسته اقدامات آنها یک رفتار خوب و انسان دوستانه را نشان می‌دهد، اما در در پشت تمام همگرایی‌ها شاهد سودجویی و فرصت طلبی‌های افراطی هستیم.

بستر سلطه‌گری کشورها در شرایط بحران کرونا فراهم است؛ وبا و آنفلوانزای اسپانیایی تجربه تاریخی است

تحلیل گر روابط بین الملل و مدرس علوم سیاسی در دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) به خبرنگار ایرنا گفت: اساسا وقتی بحرانی به شکل جهانی خودنمایی می‌کند، مبنایی به وجود می آورد که همه کشورها به صورت مساوی در آن درگیر شده و پشت سر کشورهای قدرتمند حرکت کنند.

محمدعلی احمدی افزود: شیوع ویروس کرونا این ظرفیت را داشت که تمام کشورها را به یک نقطه مشترک برساند و همه فارغ از هرگونه نژاد، ملیت و عقیده علیه یک دشمن مشترک اقدام کنند؛ تا جایی که شاهد بودیم بعد از سالها کشورها به این موضوع اشاره کردند که برای شکست دادن این ویروس باید سطح روابط و همکاری خودشان را گسترش دهند.

وی اضافه کرد: همگرایی کشورها به یکدیگر به همان میزان که بدیهی و قابل پیش بینی است، به همان میزان تبعات دارد و ممکن است کشورهای قدرتمند را به سلطه بیشتر بر کشورهای ضعیف تشویق کند.

احمدی توضیح داد: رقابت‌هایی که این روزها بین کشورهای اروپایی و آمریکایی برای کشف واکسن کرونا ایجاد شده، یکی از دلایل اهداف سلطه گری در روابط بین الملل است که باید مورد توجه قرار گیرد.

احمدی، مدرس علوم سیاسی: رقابت‌هایی که این روزها بین کشورهای اروپایی و آمریکایی برای کشف واکسن کرونا ایجاد شده، یکی از دلایل اهداف سلطه گری در روابط بین الملل است.

این مدرس علوم سیاسی ادامه داد: در طول تاریخ نیز نمونه‌هایی وجود داشت که نشان می‌دهد کشورهای قدرتمند در یک اقدام مشترک علیه بحران، به شکلی رفتار کرده‌اند که سکان هدایت جهان را برعهده بگیرند؛ به عنوان مثال حدود ۳۰ تا ۴۰ سال قبل از انقلاب مشروطه در ایران، یعنی حدود سال‌های ۱۲۴۰ تا ۱۲۵۰ هجری شمسی، بحران بیماری وبا در جهان ایجاد شد و کشورها را به همکاری بیشتر علیه آن بسیج کرد، اگرچه حکومت قاجار محوریت اصلی را برعهده داشت، اما نقش بریتانیا و روسیه در صحنه کمرنگ نبود.

احمدی بیان داشت: پس از بیماری وبا، آنفلوآنزای اسپانیایی بود که در جنگ‌ جهانی اول خودنمایی کرد و در سطح جهان شیوع یافت و موجب شد تا کشورهای قدرتمندتر پیشگام شده و اجازه ندهند این بیماری به مشکل دست و پاگیر تبدیل شود.

این تحلیل گر روابط بین الملل در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا مبنی بر این که اظهارات آمریکا در مورد کمک کردن به ایران را چگونه باید تحلیل کرد، گفت: دولتی که امروز در آمریکا قدرت را در دست دارد، مایل است که به بهانه کرونا وارد عرصه رقابت سیاسی شده و قدرت نمایی کند؛ بنابراین پیشنهاد آمریکایی‌ها بیشتر از آن که جنبه انسان دوستانه داشته باشد، شکل رقابتی به خود گرفته است.

احمدی یادآور شد: به عقیده بنده در خیلی از حوزه‌ها که شفافیت به اندازه کافی وجود دارد، می توان ورود پیدا کرده و سطح همکاری را افزایش داد، مشروط به اینکه هدف اصلی کمک کردن باشد و هیچ کشوری از کمک‌ها بهره‌برداری سیاسی نکند.

ایالت‌های آمریکا در بحران کرونا کمبود نقدینگی دارند؛ کمک کردن آمریکا جنبه تبلیغاتی دارد

کارشناس مطالعات جهان روابط بین الملل به خبرنگار ایرنا گفت: قاعدتا باید این اتفاق بیافتد که همگرایی بین کشورها افزایش یابد، چون بشریت به مشکلی شبیه به هم دچار شده و ویروس کرونا بدون تفاوت قائل شدن بین نژادهای آسیایی،  اروپایی و آفریقایی در همه جا پراکنده بوده و به همه ضرر می‌زند.

فواد ایزدی افزود:ویروس‌ها به طور کلی همانند تغییرات آب و هوایی و تحریم در همه جا تاثیرگذار بوده و همه کشورها متاثر از این مشکل می‌توانند تغییرات بسیاری را در روابط سیاسی خود احساس کنند.

وی اضافه کرد: خیلی‌ها معتقدند که ویروس کرونا یک حمله بیولوژیک است، اما اکثر صاحبنظران معتقدند که این ویروس چون همه گیر بوده و جای امنی باقی نگذاشته است، پس نمی‌تواند از پیش تعیین شده و جنبه تسلیحاتی داشته باشد.

ایزدی با بیان اینکه برخی رفتارهای جهانی در جریان شیوع کرونا مخالف همگرایی بوده است، اظهار داشت: در این شرایط که نیاز به یک اقدام مشترک علیه این بیماری بیش از پیش احساس می‌شود،  متاسفانه آمریکا درصدد است که اهداف خودش علیه جمهوری اسلامی را که در جریان تحریم‌ها محقق نشده بود، عملی سازد.

این تحلیل گر مسائل سیاسی تشریح کرد: خیلی از نشریات آمریکایی معتقدند که آمریکا در فرصت پیش آمده به علت کرونا در خاورمیانه به دنبال اعمال سیاسی و نظامی در کشورهای نظیر عراق است، البته این فقط آمریکا نیست که از جریان کرونا سوء استفاده می‌کند، بلکه اساسا کشورهایی که سابقه ضربه زدن به کشورهای دیگر را داشته‌اند، در این برهه نیز رویه گذشته را با قدرت بیشتری دنبال می‌کنند.

ایزدی تصریح کرد: در تاریخ سیاسی نیز شاهد بودیم که آنفلوآنزای اسپانیایی اگرچه در این کشور شیوع پیدا کرد، اما تولید این ویروس در آمریکا رقم خورد و کشورهایی نظیر ایالات متحده همیشه از این وضعیت‌ها به نفع خودشان استفاده کردند.

ایزدی، تحلیل گر مسائل سیاسی و کارشناس مطالعات جهان: اگر دولت ایران قبول می کرد این کمک‌ها را دریافت کند و بسته کوچکی هم می‌گرفت، اصل تحریم‌ها زیرسوال می‌رفت و امریکا به همه جهان می‌گفت که ما هیچ تحریمی علیه ایران نداریم و از هیچ کمکی دریغ نمی‌کنیم.

مدرس علوم سیاسی در مورد عملکرد دولت آمریکا در جریان کرونا بیان داشت: آمریکا در این برهه زمانی بدتر از جاهای دیگر عمل می کند، اگرچه ابتدا کشور چین این ویروس را کشف کرد، اما همه گیری این ویروس در ایالت‌های متعدد آمریکا بسیار بالا بوده و به جای اینکه مردم آمریکا از رسانه‌های رسمی اخبار ابتلا به کرونا را دریافت کنند، دانشگاه جانز هاپکینز به عنوان یک مرجع غیررسمی به دادن آمار و اطلاعات اقدام می‌کند.

ایزدی در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا مبنی بر اینکه آیا باید کمک‌ کشورهای دیگر نظیر آمریکا را قبول کرد یا نه، اظهار داشت: در حالت معمولی این کمک‌ها باید دریافت شود و ایران نیز سابقه دریافت کمک از آمریکا در زلزله بم را داشته است، به طوری که آمریکا در زمان زلزله قبول کرد تا تجهیزات و کمک‌های نقدی از سوی کشورهای اسلامی به ایران فرستاده شود؛ اما در شرایط فعلی که با شیوع ویروس کرونا مواجه هستیم، آمریکا خود درگیر بیماری بوده و خودش نیز با کمبود اقلام بهداشتی روبرو است.

این کارشناس مطالعات جهان ادامه داد: هم اکنون سران دولت آمریکا به خاطر بار هزینه‌های کرونا با یکدیگر درگیر هستند و برخی فرمانداران آمریکا مانند نیویورک و غیره درخواست پول نقد می کنند اما دولت فدرال هیچ کمکی به آن‌ها نمی کند، چون در شرایط فعلی هزینه بهداشت و درمان بر عهده ایالت‌ها بوده و میزان نقدینگی آنها کاهش یافته است.

این تحلیل گر مسائل سیاسی در مورد اینکه آمریکا گفت از ما بخواهید تا ما به شما (جمهوری اسلامی)  کمک کنیم، اظهار داشت: چنین اظهاراتی بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و سخنان آمریکا نیز بیشتر از آنکه راهگشا باشد، جنبه روانی داشت؛ چون اگر دولت ایران قبول می کرد این کمک‌ها را دریافت کند و بسته کوچکی هم می‌گرفت، اصل تحریم‌ها زیرسوال می‌رفت و امریکا به همه جهان می‌گفت که ما هیچ تحریمی علیه ایران نداریم و از هیچ کمکی دریغ نمی‌کنیم.

ایزدی خاطرنشان کرد:ایران کشور فقیری نیست و به اندازه کافی از زیرساخت‌های لازم برای تولید اقلام بهداشتی برخوردار است و نیازی ندارد از کشوری مانند آمریکا ماسک و اقلام بهداشتی وارد کند.

این مدرس دانشگاه یادآور شد: متاسفانه مانع اساسی جمهوری اسلامی در شرایط فعلی و در همه شرایط، کشور امریکا است که نقدینگی ایران را نگه داشته و اجازه نمی‌دهد که ما با پول خودمان مدیریت کرده و از پس مشکلات خارج شویم، بنابراین در شرایط فعلی بهترین اقدامی که صورت گرفت همین رد کردن کمک‌های ظاهری و فشار برای برداشتن تحریم‌ها بود که باید مورد توجه قرار گیرد.

نیم نگاه: در شرایط فعلی که ویروس کرونا جان انسان‌های بسیاری را در کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکایی تهدید می‌کند، وظیفه حکومت‌ها در جهان دست برداشتن از سیاست‌های خصمانه و حرکت به سمت همگرایی است.

اگر کشورهای جهان به اندازه مدت کوتاهی دست از سیاست‌های گذشته برداشته و با یکدیگر برای شکست دادن ویروس کرونا مشارکت کنند، به زودی رنج و مرگ انسان‌ها رو به پایان رفته و در نهایت همه از آن نفع خواهند برد.