پس از شیوع بحران کرونا در ایران و توصیه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مبنی بر فاصله‌گذاری اجتماعی، در روزهای اخیر موضوع انتشار نشریات کاغذی به‌منظور بررسی و تصمیم‌گیری در دستور کمیته اطلاع رسانی و مدیریت جو روانی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا قرار گرفت؛ و بنابر اعلام این کمیته تصویب شد که نسخه کاغذی نشریات تا پایان اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی چاپ نشوند.
بر اساس مصوبه کمیته اطلاع رسانی اعلام شده است که «نظر به اینکه انتشار مطبوعات و نشریات کاغذی مستلزم فعالیت مجموعه‌ای از افراد از خبرنگاران تا فعالان صنعت چاپ و توزیع خواهد بود و این روند ممکن است به‌صورت بالقوه به شیوع بیشتر بیماری منجر شود لذا در راستای عمل به الزامات طرح ملی فاصله‌گذاری اجتماعی مصوب ستاد ملی مقابله با کرونا، نسخه کاغذی نشریات تا پایان این طرح چاپ نخواهد شد».
محمدرضا محمدیوسفی صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه جمهور درگفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا بیان کرد: به دلیل بحران ایجاد شده پس از ورود ویروس کرونا به کشور و به منظور جلوگیری از شیوع بیشتر و قطع زنجیره انتقال، امروز اغلب نهادها و مؤسسات داخل کشور در شرایط تعطیل یا نیمه تعطیل قرار دارند؛ و عموماً به نوعی با وجود این شرایط قادر نیستند تا موقعیت باثبات پیشین خود را داشته باشند.
وی افزود: کارکنان نشریات، چاپخانه‌ها و سیستم توزیع نیز از این قاعده مستثنی نیستند و برای حفظ سلامتی خود و سایرین باید با رعایت ضوابط و قوانین صادره، شرایط حضور در قرنطینه را رعایت کنند؛ نکته قابل توجه دیگر اینکه با فرض انتشار و توزیع نسخه کاغذی روزنامه‌ها و نشریات، مخاطب آن کیست؟ مخاطب همان کسی است که امروز اعلام کرده‌ایم شرایط قرنطینه را حفظ کرده و در خانه بماند. در نتیجه تولید کاغذی نشریات در این روزها چندان کارآمد نیست و نتیجه آن برگشت و خمیر شدن کاغذ خواهد بود. لذا این تصمیم با توجه به شرایط موجود منطقی و فرصتی است که رسانه‌های مکتوب بتوانند خودشان را در حوزه الکترونیک نیز تقویت کنند تا بعد از شرایط کرونا، نسخه کاغذی و الکترونیک را مکمل همدیگر در فضای اطلاع‌رسانی پیش بروند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه شرایط فعلی ویژه و خاص است، از دولت می‌خواهیم نشریات مکتوب را که بخشی از هزینه‌های آنان ثابت است مانند هزینه اجاره دفتر و کارکنان، فراموش نکنند و آن‌ها را با روش‌هایی مورد حمایت قرار دهند تا کارکنان و مدیران این رسانه‌ها دچار آسیب و بحران نشوند و بتوانند این شرایط را پشت سر بگذارند.
فضای مجازی قابل‌مقایسه با فضای مکتوب نیست
یوسفی در واکنش به این موضوع که امروز در مخالفت با توقف چاپ کاغذی روزنامه‌ها دلایلی چون عدم کیفیت یکسان سایت‌های روزنامه‌ها و حذف چاپخانه مطرح است و برخی این اقدام را بهانه‌ای برای استمرار و تعطیلی دائمی نشریات مکتوب دانسته و حتی موافق پایان کاغذی روزنامه‌ها هستند، تصریح کرد: من مخالف این هستم که روزنامه و نشریه کاغذی تمام شود؛ اما نظرم این است که این ایام فرصتی است تا نشریاتی که در حوزه الکترونیک یا فضای دیجیتال وارد نشده یا ضعیف‌تر وارد شده‌اند (چون درگیر فضای مکتوب بوده‌اند)، در این شرایط بتوانند خودشان را تقویت کرده و سایت، شبکه‌ها و کانال‌های مجازی‌شان را راه‌اندازی یا تقویت کنند و بتوانند از آن به عنوان ظرفیتی که مکمل فضای مکتوبشان باشد، بهره گیرند.
وی افزود: شخصاً با این موضوع که گفته می‌شود در این شرایط رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های ارتباطی جدید فعال شده‌اند و به نوعی باعث شده‌اند تا اقبال نسبت به رسانه‌های مکتوب کاهش یابد، مخالفم. به‌عنوان یک شهروند اگر به این موضوع نگاه گنیم، متوجه می‌شویم که این دو فضای مکتوب و مجازی قابل مقایسه نیستند؛ چنانچه وقتی خبر، گزارش، مصاحبه و یا نقد و تحلیلی در شبکه‌های مجازی دریافت می‌شود، اگر مستند به یک رسانه مکتوب یا یک رسانه رسمی باشد آن را می‌پذیریم وگرنه با دیده تردید به آن نگاه می‌کنیم؛ چرا که فضای رسانه‌های مجازی آن‌قدر غیرقابل اعتماد است که عموماً می‌شود آن را در دسته شایعات گذاشت.
برای نشریات مکتوب مخاطب‌یابی نکرده‌ایم
این مدیرمسئول روزنامه تصریح کرد: فناوری، صورتی از دست و پاگیر بودن (همچون دسترسی به نت، سیم و کابل و دستگاه و...) دارد اما کتاب و نشریه را بسیار راحت می‌توانید در هرکجا همراه خود ببرید. ضمن اینکه وقتی بخواهید یک گزارش کوتاه در حد یک مقاله برای دانشگاه ارائه کنید، در مورد ارجاع‌دهی، منابع اینترنتی به هر تعداد زیاد هم که باشد، اعتبار معدود منابع کاغذی که حتی در نشریات محلی چاپ شده‌اند را ندارند.
وی افزود: در حال حاضر یکی از دلایل کاهش اقبال به فضای مکتوب این است که ما هیچ وقت برای نشریات مکتوب و مطبوعات، مخاطب‌یابی نکرده‌ایم. نگاهی به تبلیغات امروز صدا و سیما بیندازید، تبلیغات متعددی برای خوراکی‌ها و مواد مصرفی وجود دارد اما تبلیغ نشریه و رسانه در آن نیست. از سوی دیگر هزینه بیلبوردهای شهری آن‌قدر زیاد است که توان تبلیغات در آن برای مطبوعات وجود ندارد. درنتیجه باید بگوییم که ما در حوزه تبلیغ و اینکه بخواهیم نشریات و محصول فرهنگی را به دست مخاطب برسانیم، هیچ کاری نکرده‌ایمگیشه‌های عرضه مطبوعات هم با شرایط و مقتضیات چند دهه پیش طراحی شده‌اند و ما امروز میراث دار این سیستم ضعیف هستیم که در ابتدا برای عرضه مطبوعات طراحی و اجرا شده است اما در شرایط امروز، مطبوعات در گیشه‌های عرضه مطبوعات، کمترین سهم را دارند و عمده این فضا در اختیار کالاهای غیرفرهنگی است.؛ درنتیجه و ضرورتاً باید کاری در این خصوص صورت گیرد که پیشنهاد من به شهرداری تهران همکاری با اصناف مدیریتی مطبوعات و همراهی با آنان است تا روشی مناسب و تصمیمی کارآمد در این خصوص اتخاذ گردد.
«البته فضای اقتصادی هم مزید بر علت شده چنانچه هزینه‌ها و قیمت تولید و عرضه نشریات بالا رفته و قدرت خرید مردم پایین آمده است؛ در نتیجه اولین چیزی که از سبد خرید و خانوار حذف شده، بخش کتاب، رسانه‌ها و نشریات است که این امر سبب پایین بودن سرانه مطالعه شده و باید برای این موضوع هم فکری شود».
رسانه‌های مکتوب نباید حذف شوند
محمدیوسفی یادآور شد: لذا با این مساله مخالفم که رسانه‌های مکتوب حذف شود، آن‌ها باید وجود داشته باشند؛ اگر بخواهیم رسانه‌های مکتوب را حذف کنیم، با فرهنگ و توسعه فرهنگی برخورد مناسبی نکرده‌ایم، در نهایت نتیجه خوبی هم نخواهیم گرفت و نتایج مخرب این تصمیم، در سال‌های بعد نمایان خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر در دوره‌ای هستیم که از فضای مجازی به عنوان پدیده‌ای نوظهور با جذابیت‌های زودگذر استقبال می‌شود؛ فکر می‌کنم دوره برگشت داریم و این دوران یک موج و یک تب است، استقبالی که البته فروکش خواهد کرد؛ امروز این فضا وجود دارد ولی امید دارم که به زودی برمی‌گردیم و رسانه‌های کاغذی را در دست می‌گیریم. ما دوباره به سمت صورت مکتوب، فیزیکی و کاغذی کتاب و رسانه می‌رویم.
نظر شما