کرونا در یمن؛ آیا کسی درِ این خانه را می‌کوبد؟

اگر اقدامات کشورها در مقابله با ویروس کرونا را در سه بعد اقدامات پیشگیرانه و تشخیص، قرنطینه ،بستری و درمان و نیز فراهم کردن مایحتاج مردم و حمایت اقتصادی در زمان تعطیلی کسب و کارها از آنها در نظر بگیرم، یمن در هر سه این ابعاد با چالشهای جدی روبرو است.

هنوز موردی از ابتلا به ویروس کرونا در یمن تایید نشده است، اما این ویروس در عربستان سعودی و کشورهای همسایه آن در حال گسترش است و مسؤولان محلی در یمن روز دوشنبه زنگ خطر را به صدا در آوردند و اعلام کردند، یک راننده پاکستانی مشکوک به کرونا را قبل از ورود به یمن شناسایی کرده‌اند.

"طه المتوکل" وزریر بهداشت یمن روز دوشنبه در سخنانی اعلام کرد: خدای ناکرده اگر کرونا به یمن برسد، دولت توان مقابله با آن را ندارد، زیرا خارج از توان مالی و درمانی کشور یمن است.

در بعد اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با شیوع ویروس کرونا از اولین موارد پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت به مردم دنیا، شستن دست ها با آب و صابون و مواد شوینده موثر بود، اما باید دید این مورد موثر برای مردم یمن دست یافتنی است؟

"کارولین سگوئین" مدیر برنامه های پزشکان بدون مرز در یمن، عراق و اردن پیش از این درباره چالش موسوم به "شستن دست" سازمان جهانی بهداشت، گفت: ما بسیار نگران هستیم؛ می توانیم به آنها پیشنهاد شستن دست را بدهیم، اما چه اتفاقی می افتد اگر آنها چیزی برای شستشو با آن نداشته باشند؟

پزشکان بدون مرز اعلام کرده است که با توجه به وضعیت نظام بهداشتی در صورت رسیدن کرونا به یمن، یک فاجعه اتفاق می افتد.

کمیته بین المللی صلیب سرخ در یمن  نیز اعلام کرد که شستن مکرر دست ها موثرترین راه برای حفاظت در برابر کرونا است اما بیش از نیمی از مردم یمن برای انجام این کار دسترسی به آب سالم ندارند.

براساس گزارش یونیسف، حدود ۱۸ میلیون نفر از جمله ۹.۲ میلیون کودک یمنی دسترسی به آب سالم ندارند و فقط یک سوم جمعیت این کشور دسترسی به شبکه لوله کشی دارند.

 یمن سال ۲۰۱۷ یکی از بدترین نوع شیوع وبا را تجربه کرد و آکسفام یکی از سازمان‌های بین‌المللی امدادرسانی، در گزارش خود اعلام کرد که فصل بارانی پیش رو بار دیگر می تواند شاهد فصل مرگبار دیگری باشد که با تهدید ویروس جدید (کرونا) مواجه است.

موردی مانند آب سالم به موضوع مکان سالم و بی خطر برای افراد و قرنطینه موارد مبتلا نیز تسری پیدا می کند و آوارگی مردم در داخل کشور و فرار از منازل خود به دلیل بمباران و ازدیاد جمعیت در برخی شهرها و نداشتن سرپناه در بسیاری موارد از چالش های بزرگ کشورهای جنگ زده برای تامین مکان امن و دیوار و سقفی برای ماندن در آن برای حفاظت از مردم در مقابل ویروس کرونا  و نیز محافظت از جان اسرای دو طرف و زندانیان آنها در مکان های فاقد امکانات بهداشتی و آلوده است.

سازمان بین المللی مهاجرت  از آوارگی ۴۰۰ هزار یمنی از ابتدای سال ۲۰۱۹ به دلیل جنگ خبر داد و آمار آوارگان  جنگ از آغاز تاکنون را بیش از ۳ میلیون نفر اعلام کرد.

در بعد کنترل و تشخیص و درمان بیماران مبتلا به ویروس کرونا نیز اگر به وضعیت یمن توجه شود باردیگر، چشم انداز امیداوارکننده ای وجود ندارد . المتوکل وزیر بهداشت در تازه ترین اظهارات خود در روز دوشنبه، گفت که در بیمارستان های یمن تنها یکهزار و ۵۰۰ تخت وجود دارد، در حالی که در صورت شیوع این بیماری حداقل یک میلیون نفر به بستری شدن نیاز خواهند داشت.

 سازمان بهداشت جهانی شمار فوتی های احتمالی در یمن را حداقل ۷۰ هزار نفر تخمین زده است، اما وزیر بهداشت یمن تعداد فوتی ها را نیم میلیون نفر تخمین می زند. به عقیده او اگر میانگین شیوع به این شکل باشد که هر نفر، سه نفر دیگر را مبتلا کند در عرض چند هفته ۲۸ میلیون یمنی مبتلا به کرونا خواهند شد.

جنگی که از مارس سال ۲۰۱۵ در یمن با تجاوز ائتلاف عربی - آمریکایی به سرکردگی سعودی به دلیل واهی بازگرداندن عبد ربه منصور هادی رییس جمهوری فراری و مستعفی این کشور آغاز شده است، جان دهها هزار نفر را گرفته و حملات هوایی روزانه جنگنده های ائتلاف عربی صدمه ای بزرگی به زیر ساخت ها از جمله زیر ساخت های بخش بهداشت و درمان، بیمارستان ها و درمانگاه ها زده است.

براساس گزارش های رسانه ای، یک بیمارستان اصلی در شهر صنعا، پایتخت یمن، با شناسایی یک مورد مشکوک، خود را برای مقابله با موارد احتمالی ابتلا به این ویروس آماده کرده است، در حالی که به گفته منابع آگاه، این بیمارستان تنها مرکز پزشکی در پایتخت یمن است که می تواند پاسخگوی نیاز مبتلایان به این ویروس جدید باشد اما بخش قرنطینه بیمارستان تنها ۳۰ تخت دارد که از این میان ۶ تخت مخصوص بیمارانی است که در وضعیت وخیم به سر می برند.

تجربه بیماری های واگیر دار گذشته در یمن به خوبی ابعاد تهدید آمیز بودن ویروس کرونا در این کشور را نشان می دهد، همانطور که "سارا الزوقری" سخنگوی بخش خاورمیانه صلیب سرخ پیشتر با اعلام اینکه مراکز بهداشتی و کادر پزشکی یمن در سال های گذشته بیش از ۱۶۵ بار هدف حمله قرار گرفته است، هشدار داد که شمار مبتلایان در یمن به بیماری‌هایی چون وبا، مننژیت و حصبه و آنفولانزا  بالا بوده، چرا که نمی‌توان مانع از گسترش این بیماری‌ها شد و سیستم بهداشتی یمن توانایی مقابله با شیوع این بیماری‌ها را ندارد.

در پنجمین سال جنگ، آنفولانزای خوکی به ویژه در استان های "تعز" و "صنعا" شیوع پیدا کرد و طبق گفته "یوسف الحاضری" سخنگوی رسمی وزارت بهداشت دولت نجات ملی وابسته به جنبش انصار الله یمن در سال ۲۰۱۹، دراین استان ها بیش از ۶۵۰ نفر به این بیماری مبتلا و ۱۲۵ نفر در اثر آن جان باختند.

بر اساس آمار وزارت بهداشت یمن در سال ۲۰۱۹ بیش از ۸۵۴ هزار نفر به این بیماری مبتلا شدند و بیش از یک هزار شهروند تا دسامبر (آذر - دی) امسال بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده اند. همچنین بیش از ۴ هزار نفر به بیماری دیفتری و بیش از یک میلیون و ۲۰ هزار نفر به مالاریا مبتلا شدند.

اما مشکل از این نیز وخیم تر می شود زمانی که خبرها از حمله جنگنده ها حتی به مراکز قرنطینه حکایت دارد، «ضیف الله الشامی» سخنگوی دولت نجات ملی یمن پیش تر در سخنانی از حمله جنگنده های ائتلاف سعودی به یک ساختمان قرنطینه در شهر "الطلیف" در استان الحدیده خبر داده و گفته بود که ائتلاف سعودی  مقصر شیوع احتمالی ویروس کرونا در یمن خواهد بود و حمله نیروی هوایی ائتلاف به  این ساختمان را نمونه‌ای از یک جنایت خواند.

 گذرگاه های یمن به صورت یکسان اداره نمی شوند و تحت کنترل طرف های درگیر قرار دارند و در نتیجه در پیش گرفتن اقدامات یکپارچه سخت و با بی اعتمادی طرف ها به یکدیگر همراه است، مسئولان یمنی پیشتر عربستان را متهم کردند که در شرایطی که کشورهای جهان در اقدامات پیشگیرانه و به منظور کنترل و قرنطینه مسافران مرزهای خود را در برابر ترددها بسته اند کشورهای متجاوز و دولت منصور هادی هزاران نفر از مسافرانی را که در خارج بودند به مبادی ورودی یمن منتقل می‌کنند و بدون اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، آن‌ها را وارد کشور می‌کنند.

 وزارت بهداشت یمن، کشورهای متجاوز را مسئول اوضاع دشواری دانست که بخش بهداشت و سلامت این کشور در آن قرار دارد. این موضوع باعث ایجاد نگرانی‌هایی درباره دشوار بودن مقابله با شیوع احتمالی ویروس کرونا در یمن شده است.

اما درباره تامین مایحتاج مردم یمن و حمایت مالی و اقتصادی و دسترسی به کالای بهداشتی و تجهیزات ضروری و پشتیبانی معیشتی از مردم در صورت اعمال تعطیلی و قرنطینه نیز جای تأمل وجود دارد.

این بعد از ویروس کرونا یکی از چالش های مهم دیگر این ویروس برای کشورها، حتی ثروتمندترین و با امکانات ترین آنها به لحاظ پزشکی و درمانی و تولید تجهیزات پزشکی محسوب می شود و از همان روزهای اول با کمبود ماسک و مواد شوینده و تجهیزات پزشکی همچون دستگاه های تنفس مصنوعی روبرو شدند.

خسارت اقتصادی به کشورها و موسسات بزرگ بین المللی و تحمیل ضررهای اقتصادی به مشاغل و از بین رفتن شغل ها و به مخاطره افتادن زندگی کارگران بخصوص کارگران روز مزد در کشورها و دغدغه برای حمایت از همه این موارد و معیشت مردم از چالش های بزرگ  ویروس کووید ۱۹ است.

بنابراین خطر همه این موارد برای یمن که در جنگی ۵ ساله بسر می برد و مرزهای زمینی و هوایی و دریایی آن با محاصره روبرو است و تهدید گرسنگی و قحطی دایما بر آن سایه انداخته است و تامین مایحتاج مردم از طریق مرزها همیشه چالشی بزرگ بوده، قابل پیش بینی است.

در همین ارتباط ،‌ وزارت بهداشت یمن با شیوع ویروس کرونا در جهان، از سازمان‌های بین المللی خواست به وظیفه خود برای کمک به یمن به منظور تجهیز بیمارستان‌ها به امکانات تنفس مصنوعی در مقابله با شیوع ویروس کرونا، عمل کنند.

سازمان صلیب سرخ  جهانی هم گزارش داد که یمنی ها در سال ۲۰۱۹  همچنان از مشکل گرسنگی و سوء تغذیه رنج می برند و ۳.۲ میلیون زن و کودک به سوء تغذیه شدید دچار هستند.

در همین راستا "زید علایا"مسؤول رسانه ای و ارتباطات دفتر هماهنگی امور بشر دوستانه سازمان ملل تاکید کرد که بیش از ۲۴ میلیون یمنی (۸۰ درصد ساکنان) به کمک غذایی نیاز دارند.

سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در گزارش خود از سال ۲۰۱۹ تحت عنوان «وضعیت امنیت غذایی در جهان در سال ۲۰۱۹»، یمن را دارای بدترین شرایط در میان کشورهای جهان اعلام کرد.

درباره توان تاب آوری مردم یمن دربرابر فشارهای اقتصادی قرنطینه و تعطیلی ها نیز می توان به آخرین گزارش بانک جهانی از وضعیت اقتصادی یمن تا سال ۲۰۱۹ اشاره کرد که در آن آمده است که این جنگ موجب توقف و رکود فعالیت های اقتصادی، کاهش قابل توجه بازار کار و فعالیت بخش خصوصی و فرصت های تجاری و درنتیجه افزایش بیکاری شده است. همچنین پیش بینی شده فقر در سال ۲۰۱۹ همچنان بر بیش از سه چهارم جمعیت یمن حاکم باشد، در حالی که درآمد متوسط روزانه یمنی‌ها به زیر ۳ دلار رسیده است و تقریبا نیمی از جمعیت در روز کمتر از ۱.۹۰ دلار آمریکا درآمد دارند.

بنابراین می توان برآورد کرد که تهدید شیوع ویروس کرونا در یمن بیش از انتظار جدی است و این کشور که جنگی ناعادلانه تار و پود آن را در بخش های بهداشت و درمان و اقتصادی گسسته است، در سطح های پیشگیری و مقابله و نیز درمان و مراقبت از بیماران و تأمین تجهیزات پزشکی و درمانی، حمایت های اقتصادی و معیشتی از مردم خود با چالش های اساسی روبرو بوده و نیازمند حمایت های بین المللی، توقف جنگ، آزادی اسرا و زندانیان، بازشدن مرزها و برداشته شدن محدودیت ها، ارسال کمک های انسانی و تجهیزات پزشکی و فشار بر سردمداران متجاوزین برای اولویت دادن به جان مردم برای مقابله با این ویروس در این کشور است.

اکنون همه موسسات و سازمان های بین المللی برای یمن نگران هستند؛ از همین حالا می توان شمایی از فاجعه را که ملت یمن را تهدید می کند، به تصویر کشید؛ اما گویا مردم یمن در این دنیای ناامن و پر حادثه فراموش شده اند و کسی دیگر در این خانه را نمی کوبد!