جبران خسارت‌های کرونا نیازمند همدلی دولت و ملت

شیوع ویروس کرونا در ایران پنجاهمین روز خود را پشت سر گذاشت و در این مدت ۶۷ هزار و ۲۸۶ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده اند و تعداد جان باختگان کرونا تا روز چهارشنبه بیستم فروردین از مرز چهارهزار نفر گذشت. تقریبا همه مناطق جهان درگیر و آلوده این ویروس و بیماری سخت و ناشناخته حاصل از آن شده اند. چشم انداز روشنی از مهار این ویروس در جهان وجود ندارد، واکسن یا دارویی هم که بتواند در حل بحران به یاری مردم و دولت ها بشتابد تاکنون کشف و ساخته نشده است.

در این بحران جهانی، جدید و البته سخت شرایط مقابله برای جمهوری اسلامی به واسطه تداوم و تشدید تحریم های واشنگتن متفاوت و البته دشوارتر است. بر همین اساس نیاز دولت به صورت جز و حاکمیت به صورت کل به همکاری فرادستوری و فراقانونی همه ارگان ها و همدلی و همیاری همه مردم نیاز اساسی دارد. شرایط اقتصادی کشور دورنمای چندان روشنی از ثبات حتی پیش از بحران کرونا نشان نمی داد و پس از بروز این بحران در تمام جنبه های زندگی و معیشت مردم این دورنما تیره تر هم شده است. عزم ملی از جنس آنچه در دوران جنگ تحمیلی در کشور تجربه شد تنها راه کاستن از تبعات دردناک این ویروس به نظر می رسد.

سایه کرونا بر اقتصاد ایران

کرونا اقتصادهای بزرگ دنیا را به زانو درآورده است و صندوق بین‌المللی در این زمینه و تنها در یکی از گزارش های خود اذعان کرده است: «پیامدهای این همه‌گیری اقتصاد آمریکا را با سرعت و شدت بالا و بی‌سابقه‌ای تحت تاثیر قرار داده است. در دو هفته گذشته در ماه مارس، تقریبا ۱۰ میلیون نفر بر یا استفاده از بیمه بی‌کاری ثبت نام کرده‌اند. چنین وضعیتی پیش از این هرگز دیده نشده بود؛ حتی در زمان اوج بحران مالی سال ۲۰۰۹.» با چنین توضیحی تکلیف اقتصاد نه چندان قوی و البته تحریم زده ایران روشن است و قطعا در زیر گام های کرونا شرایط دشوارتری نسبت به دیگران خواهد داشت.

تمرکز دولت در بخش بهداشت و درمان برای مهار کرونا از یک سو و حمایت از معیشت مردم به ویژه اقشار آسیب دیده از سوی دیگر، امکان ارائه آمارهای دقیقی از میزان خسارت های وارد شده بر اقتصاد به دلیل شیوع بیماری کرونا را نمی دهد اما شاید بتوان به طرحی کلی از میزان این آسیب ها با توجه به تسهیلاتی که دولت در اختیار آسیب دیدگان می گذارد، دست یافت. «اسحاق جهانگیری» معاون اول دولت روز چهارشنبه با اشاره به برنامه های حمایتی دولت از اقشار آسیب پذیر و طبقات ضعیف جامعه تصریح کرده است: دولت در گام نخست اعلام کرد که با شناسایی ۳ میلیون نفر از افرادی که تحت پوشش نهادهای حمایتی نیستند اما از شرایط نامطلوب اقتصادی رنج می برند، از ۲۰۰ هزار تومان تا ۶۰۰ هزار تومان به هر یک از آنها کمک می کند.

وی ادامه داد: برنامه دیگر دولت برای حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه این است که برای تمام خانوارهای یارانه بگیر، یک میلیون تومان واریز شود تا بتوانند برخی از نیازهای اولیه را تأمین کنند و اقساط آن نیز ظرف ۲۴ ماه از مبالغ یارانه آنها کسر خواهد شد. «محمد نهاوندیان» معاون اقتصادی رییس جمهوری هم با اشاره به اینکه ۱۵ درصد تولید ناخالص و اقتصاد ایران تحت تاثیر قرار گرفته، گفته است:‌ ۷۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی به شرط بیکار نکردن کارگران و کارکنان در اختیار بنگاه‌ها قرار می‌گیرد.

دولت برای شرکت های هواپیمایی که از مهم ترین بخش های آسیب دیده در این بحران هستند، نزدیک به یک هزار میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده است اما مسئولان این شرکت ها خسارات وارد شده را بیش از سه برابر این عدد می دانند.

«محمد اسلامی» وزیر راه و شهرسازی از جبران خسارت شرکت‌های حمل‌ونقل مسافری به دلیل شیوع ویروس کرونا با تخصیص ۸۰۰۰ میلیارد تومان توسط دولت خبر داده است.

کاهش ۵۸ درصدی ارزش سبد نفتی اوپک حتی با وجود تحریم های شدید نفتی آمریکا باز هم به فروش ایران خسارت های بسیاری خواهد زد و درآمدهای دولت را با کاهش محسوسی مواجه می کند. و در نهایت دولت از اختصاص ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با کرونا در پنجاه روز گذشته در نظر گرفته است و این جدا از هزینه های حوزه بهداشت و درمان، تامین حقوق کارمندان دستگاه های دولتی و اجرایی و تامین نیازهای روتین کشور است. مجوز برداشت ۱ میلیارد یورو از صندوق توسعه ملی برای مهار بحران هم نشان دهنده گستردگی آن در کشور است. دولت به دنبال تدوین و اجرای طرح جامع سیاست‌های کلان در رابطه با تبعات اقتصادی کرونا است که در صورت تصویب و به نتیجه رسیدن آن می توان از میزان آسیب ها اقتصادی بحران کرونا بهتر آگاه شد.

آمریکا و کرونا علیه ایران

سیاست های خصمانه کاخ سفید علیه ایران در شرایط بحرانی جهانی کرونا همچنان تداوم داشته و حتی تشدید هم شده است.«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا هم در تازه ترین کنفرانس خبری خود با تکرار ادعاهای پیشین خود، بر تداوم تروریسم اقتصادی علیه ایران در دوران دشوار کرونا تاکید کرد.

رییس کل بانک مرکزی ایران در تاریخ ۱۶ اسفندماه ۱۳۹۸ (۶ مارس ۲۰۲۰) درخواست رسمی خود را برای بهره‌مندی ایران از سازوکار تأمین مالی سریع (RFI) به میزان ۵ میلیارد دلار به مدیر عامل صندوق بین‌المللی پول تسلیم کرد اما تا این لحظه تنظیم این گزارش، نام ایران در بین کشورهای دریافت کننده این وام نیست. رییس جمهوری روز چهارشنبه در واکنش به رفتار صندوق بین المللی پول و بانک جهانی؛ از این دو نهاد بین المللی خواست میان ایران و کشورهای دیگر تبعیض قائل نشود و به وظایف خود نسبت به مردم ایران عمل کنند.

از همان روزهای نخست شیوع ویروس کرونا در ایران مقامات وزارت امورخارجه و «محمدجواد ظریف» بارها و با انواع امکانات تلاش کردند تا شرایط حاد ایران در بحران دوگانه تحریم-کرونا و تهدید جان میلیون ها ایرانی با وجود تحریم‌های آمریکا را برای مقامات کشورهای مختلف جهان شرح دهند. نزدیک به ۵۰ تماس تلفنی، نامه‌های متعدد و توییت‌های مختلف در این راستا زده و نوشته شد. طرف‌های این تماس‌ها، توییت‌ها و نامه‌های هم از مقامات شرق آسیا تا اروپا و آمریکا بود و انتظار می‌رفت دستکم در زمینه توقف تحریم‌ها علیه ایران اقدامات قابل توجه‌تری صورت گیرد اما تاکید بر تشدید تحریم‌ها و فشارها به ایران از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا نشان داد که جهان دربرابر زیاده خواهی‌های کاخ سفید همچنان دست بسته سر می‌کند.

سازوکار اینستکس که قرار بود تبعات خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام را تا حدودی رفع کند، در روزهای کرونایی اولین تراکنش خود را تجربه کرد اما درباره تداوم این سازوکار با وجود فشارهای آمریکا بر اتحادیه اروپا و کارایی آن در شرایط کنونی با وجود محدودیت های بسیار تردیدهای جدی وجود دارد. این نمونه ها دستکم طی یک ماه گذشته حکایت از آن دارد که دولت‌های همیشه مدعی حقوق بشر در جهان، ایران را در بحران کرونا با تحریم‌های بی‌سابقه تنها گذاشته و تنها به ابراز تاسف و کمک‌های ناچیز بسنده کرده‌اند.

تحکیم مناسبات دولت- ملت؛ ضرورت مبارزه با کرونا

واقعیت کنونی در عرصه بین المللی با وجود همه همدلی های ظاهری اما یک موضوع مهم را باردیگر عیان کرد که توان داخلی هر دولت-ملتی مهم ترین رکن مهار این بحران است. شواهد اشاره شده در بالا هم نشان می دهد این موضوع درباره ایران هم بیش از هر نقطه دیگری از جهان صادق است. تکیه بر توان داخلی کشور در گرو اتصال سه حلقه دولت، نهادهای حاکمیتی و مردم است. دولت به عنوان حلقه نخست همانگونه که اشاره شد تاکنون قدم های بسیاری هم در حوزه تامین نان مردم و حراست از جان آن ها برداشته است.

نهادهای حاکمیتی نظیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام خمینی(ره)، جمعیت هلال احمر، سازمان بهزیستی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور که در کنار دولت طی روزهای گذشته تلاش به سزایی در مسیر کنترل کرونا برداشته اند کماکان از ظرفیتهای گسترده ای برخوردارند

در نهایت اما در پاندمی های جهانی چون کرونا حلقه اصلی و سوم یعنی جامعه، خیرین و سازمان های مردم نهاد، هنرمندان و سلبیریتی ها، ورزشکاران، چهره های شناخته شده در فضای مجازی و حقیقی، شخصیت های سیاسی و احزاب و تک تک افراد جامعه هر یک به فراخور ظرفیت، توان و دارایی خود نقش آفرین اصلی بحران کرونا هستند.این مهم نیازمند تثبیت و افزایش متغییر اعتماد عمومی به سیاست ها و برنامه های دستگاه های اجرایی و دولت و نیز نهادهای حاکمیتی است.