قرنطینه، فاصله‌گذاری اجتماعی، ایجاد محدودیت‌های مختلف و در نهایت انکار نمونه‌هایی از استراتژی‌هایی است که دولت‌های مختلف بر اساس متغییرهای مختلف برای مقابله با پاندمی کرونا به کار گرفته و تبعات هرکدام از آن‌ها را تحمل می‌کنند. تصمیم گیری در این زمینه و پیش بینی تبعات آن با توجه به درگیری مستقیم اقتصاد کشورها و معیشت مردم پروسه ای بسیار دشوار است و تازگی بیماری کووید۱۹ برای سیستم بهداشتی جهان بر این دشواری می افزاید. آزمون و خطا در به کارگیری هر تدبیری هم؛ همه مقامات و مسئولان دنیا را با سردرگم کرده است.
ایران به واسطه تحریم‌ها، به تعبیر رییس جمهوری در حال مبارزه با دو نوع بحران است؛ کرونا و تحریم. بر همین اساس فرآیند تصمیم‌گیری و اقدام مسئولان جمهوری اسلامی از دیگر نقاط جهان دشوارتر هم شده است. دولت با دو موضوع غیرقابل کتمان و چشم پوشی روبروست: سلامت و معیشت مردم. نادیده گرفتن هر یک از این دو می‌تواند برای کشور بحران‌آفرین باشد و دولت از زمان شیوع این ویروس تلاش کرده است هریک از این دو را تا حد امکان فدای دیگری نکند.
واقعیت این است که بحران کرونا دستکم تاکنون هیچ افقی از اتمام نشان نمی‌دهد و هرگونه تصمیم گیری باید با در نظر گرفتن این واقعیت انجام شود. از این منظر گرچه برخی دولت‌ها تصمیم به قرنطینه، تعطیلی کسب و کارها و در کل تداوم محدودیت فعالیت‌های اقتصادی گرفته‌اند اما پرسش دشوار و اصلی این است که چنین تصمیم و سیاستی تا چه زمانی می‌تواند نتیجه بخش باشد و اگر چرخ‌های اقتصاد نچرخد دولت‌ها تا کی و چگونه می‌توانند مایحتاج مردم را تامین کنند؟ پرسشی که پاسخ آن می‌تواند دلیل برخی از تصمیمات دولت ایران را با وجود تمام انتقادات روشن کند.
جهان و سردرگمی مقامات در تصمیم‌گیری
ویروس کرونا این روزهای همه نقاط جهان و تصمیم گیران آن را شبیه هم کرده، آمریکا با پیشی گرفتن از ایتالیا از نظر آمار مرگ در اثر ابتلا به بیماری کووید۱۹ در صدر کشورهای جهان قرار گرفته و دونالد ترامپ رییس جمهوری این کشور از تصمیم سختی سخن می‌گوید که باید برای بازگشت به حالت عادی بگیرد. بر اساس گزارش‌های داخلی فقط در ماه مارس (فروردین) بیش از دو میلیون اسلحه در آمریکا خریداری شده و آمارها از بیکاری ۱۶ میلیون نفر در سه هفته اخیر بیکار خبر می‌دهند.
شرایط در قاره اروپا هم سخت است. «ادوارد فیلیپ» نخست وزیر فرانسه از «تنش بسیار شدید» در خصوص تامین داروهای مشخص به علت «درخواست بی‌سابقه» و سازمان تنظیم مقررات ملی اسپانیا از کمبود داروهای مورد استفاده در بخش مراقبت‌های ویژه خبر داده است. «استفان لوفون» نخست‌وزیر سوئد، اذعان کرده که کشورش برای همه‌گیری ویروس کرونا آمادگی لازم را نداشته و نکته جالب درباره سوئد باز بودن رستوران‌ها و بارها در شرایط شیوع بیماری کرونا است.
گزارش مرکز ملی تحقیقات مراقبت های ویژه انگلیس نشان می دهد که بیش از نیمی از بیماران مبتلا به کرونا در بخش مراقبت‌های ویژه، جان خود را از دست داده‌اند. در گزارش تلخ منتشر شده در بی بی سی به نقل از یکی از پزشکان بیمارستانی آمده است: «بیمارستان در آستانه سقوط است و همه عمل‌های جراحی، غیراضطراری تشخیص داده و لغو شده؛ حتی برای بیماران سرطانی. کمبود نیرو و کادر درمان وجود دارد، کمبود تخت‌های مخصوص مراقبت ویژه، کمبود آنتی‌بیوتیک‌های لازم و دستگاه تنفس مصنوعی. بیمارستانی که این پزشک در آن کار می‌کند هیچ کمکی از طرف دولت دریافت نکرده و شرایطی که در آن قرار دارند باعث نگرانی است.»
در آسیا شرایط دشوارتر است. هند همسایه چین، تدابیر منع تردد را تمدید کرده اما نگرانی‌ها درباره وضعیت معیشت میلیون‌ها کارگر هندی و غیرهندی که برای گذران زندگی نیازمند حقوق روزانه هستند، وجود دارد. ترکیه، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مانند قطر هم فعالیت‌های تجاری و عادی زندگی را محدود کرده اند. مجمع جهانی اقتصاد درباره محرومیت کودکان آفریقا، بخش‌هایی از آسیا و آمریکای جنوبی از غذای گرم هشدار داده و قرنطینه موجود را منجر به وخامت وضعیت گرسنگی در جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه دانسته است. «علی ربیعی» سخنگوی دولت هم در یادداشت روز گذشته خود آمار تلخی از بیکاری و رکود اقتصادی در جهان منتشر کرده و نوشته است: «طبق برآورد سازمان بین‌المللی کار (ILO) شیوع کرونا حدود ۲.۷ میلیارد نفر از نیروی کار در جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کرونا اقتصادهای بزرگ جهان مانند امریکا را با ۲ تا ۸.۴ درصد کاهش رشد مواجه کند؛ چین کاهش رشد تا ۶.۲ درصدی را تجربه می‌کند. به همین دلیل کشورها به ارائه بسته‌های حمایتی روی آورده‌اند که بیشترین حجم آن اختصاص به تامین نیازهای بهداشت و سلامت (۱۹ درصد) و جبران بیکاری (۱۸ درصد) دارد.» تمام این ارقام حکایت از دشواری جهان در پاندمی کرونا و ابهامات تداوم هر یک از سیاست‌های اتخاذ شده دارد.
ایران قابل قیاس نیست
توصیف شرایط این روزهای کرونا در ایران باید همراه با یک گزاره خاص صورت گیرد و آن تداوم و تشدید تحریمهای بی‌سابقه علیه ایران از سوی آمریکاست. حجت الاسلام «حسن روحانی» در جلسه امروز ستاد مقابله با کرونا تحریم را ویروسی دانست که چندین سال کشورمان را تحت فشار قرار داده است و خطاب به اروپایی‌ها گفت: ما ویروس کرونا داریم شما هم دارید، ما ویروس بدتر از کرونا داشتیم و داریم که شما ندارید و آن تحریم است. ما ویروس تحریم داشتیم و کرونا هم به آن اضافه شد.»
تحریم ایران در حوزه دارو و اقلام بهداشتی و غذا یعنی همان حوزه‌هایی که کاخ سفید ادعا می‌کند هرگز آن‌ها را تحریم نکرده، در شرایط بحران کرونا روشن‌تر از همیشه در مقابل دیدگان جهان قرار دارد. ایران به دلیل همین تحریمهای بانکی نمی‌تواند معامله و خرید اقلام بهداشتی و دارویی داشته باشد. انتقال این موارد به داخل کشور با توجه به خطر تحریم شرکت‌های دارویی، بیمه و تجاری از سوی آمریکا با ریسک بسیار بالایی انجام می‌شود و در بسیاری از موارد شرکت‌های دولتی و خصوصی خارجی تن به چنین ریسکی نمی‌دهند تا بهای بهانه‌جویی آمریکا را بپردازند. با این حال اما دولت طی پنجاه و دو روز گذشته از شیوع کرونا در زمینه تامین هزینه‌های درمان و بهداشت، مایحتاج روزانه کشور، جبران بخشی از خسارت‌های مردم و در نهایت کاستن از تبعات تحریم تلاش کرده و آنچه آمار در ایران گزارش می‌دهد تداوم زندگی با تمام دشواری‌هاست. موضوعی که رئیس جمهوری هم به آن اشاره کرد و گفت: «مردم ما همدیگر را کمک کردند و دست هم را گرفتند و این برای همه ما جای افتخار دارد. وضع ما در مقابله با این بیماری نسبتا خوب و در مقایسه با برخی کشورها بهتر است و اگر بخواهید ناراحت شوید بشوید چاره ای نیست. خودتان با مردم ایران تماس بگیرید و بفهمید در شرایط ما با شرایط شما چقدر فاصله وجود دارد.»
قرنطینه تا کی می‌تواند ادامه داشته باشد؟
رکود اقتصادی بی‌سابقه در جهان به واسطه محدودیت‌های تجاری ناشی از کرونا، آینده معیشت بشر را تهدید می‌کند. این واقعیت را نمی‌توان پشت ادعاهای شیک! پنهان کرد؛ هر دولت- ملتی به فراخور شرایط به چنین واقعیتی آگاه شده و بر اساس آن درباره کرونا تصمیم‌گیری خواهد کرد به ویژه آنکه اساسا آینده ای هم برای رخت بستن این بیماری از ریه‌های بشر قابل تصور نیست. دولت ایران به دلیل محدودیت‌های اقتصادی ناشی از تحریمی چهل ساله به این واقعیت زودتر از اروپا و آمریکای سرشار از امکانات واقف شده و برنامه‌های خود را بر این اساس چیده که به گفته ربیعی بتواند جان، زندگی و معیشت سلامت‌محور مردم را حفظ کند. برای چنین حراستی هم بیش از هر موضوع دیگری بر همکاری و همیاری آحاد مردم ایران حساب باز کرده است تا در آرامش حاصل از این همیاری بتواند تا حد امکان آلام کرونا را کاهش دهد. حجم انتقادهای روزانه‌ای که از دولت و شخص رییس جمهوری در شبکه‌های مجازی و حقیقی انجام می‌شود قابل قیاس با هیچ دوره ای نبوده است اما خروج از مدار انصاف آن زمان که مردان دولت با تمام قوا و شبانه روز در مهار کرونا کنار مردم ایستاده‌اند نمی‌تواند به ایجاد این آرامش و نتایج حاصل از آن کمکی کند.
نظر شما