در اقدامی نمادین و به دنبال یک نزاع دیپلماتیک بین آنکارا و ابوظبی، ترکیه در ابتدای ژانویه سال ۲۰۱۷ میلادی به طور رسمی اعلام کرد که نام خیابانی که سفارت امارات متحده عربی در آن قرار دارد را به "فخرالدین پاشا" تغییر داده است .
" فخرالدین پاشا " از رهبران عثمانی است که در آغاز قرن گذشته در شهر مدینه بود که مورد انتقاد وزیر امور خارجه امارات " عبدالله بن زاید آل نهیان " قرار گرفت. وزیر امور خارجه امارات در مطلبی در توئیتر " فخرالدین پاشا " را به جای محافظت از مدینه به غارت و دزدی در این شهر متهم کرد.
این مطلب بازخورد زیادی در ترکیه داشت و باعث خشم شدید آنکارا از " بن زاید " و باعث شد تا ترکیه کاردار سفارت امارات را احضار کند زیرا گفته می‌شود، " فخرالدین پاشا " از اجداد اردوغان است و به اعتقاد بسیاری از تحلیگران برنده واقعی در آن زمان " اردوغان " بود زیرا وی مدعی احیای " تاریخ عثمانی" است.
پس از احضار کاردار سفارت امارات در آنکارا، " اردوغان " در یک سخنرانی که بصورت زنده از تلویزیون ترکیه پخش شد با سخنان بسیار توهین آمیز از " بن زاید " وزیر امور خارجه امارات انتقاد کرد و این توئیت " بن زائد" این فرصت را برای اردوغان بوجود آورد تا با سخنرانیهای آتشین، آرزوهای خود را برای احیای تاریخ عثمانی در پوشش متحد کردن جهان اسلام تحت رهبری ترکیه به زبان جاری کند.
اختلاف‌های سیاسی و ایدئولوژیک
منشأ این تنش اخیر بین ترکیه و امارات، آنچه در گذشته اتفاق افتاد، نیست بلکه مسئله کاملاً سیاسی و مربوط به تحولات منطقه‌ای و گسترش اختلافات سیاسی و درگیری‌های راهبردی و ایدئولوژیک بین آنکارا و ابوظبی در طی ۱۰ سال گذشته است.
با نگاهی گذرا به درگیری‌ها و بحران‌های آنکارا و ابوظبی در خاورمیانه و شمال آفریقا می فهمیم که دو کشور مقابل یکدیگر ایستاده‌اند و آنچه رسانه‌های ترکیه طی این مدت به آن اشاره کرده‌اند اینکه امارات در برنامه‌هایی علیه ترکیه بطور مستقیم یا غیر مستقیم شرکت دارد.
کودتای نافرجام که در ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ در ترکیه اتفاق افتاد، نقطه عطفی در تاریخ روابط امارات و ترکیه بود زیرا برخی رسانه‌های نزدیک به اردوغان، امارات را به حمایت از این کودتا متهم کردند به ویژه پس از آنکه برخی رسانه‌های مورد حمایت اماراتی از جمله اسکای نیوز و یا شبکه العربیه عربستان گزارش دادند که امارات از کودتا حمایت کرده است.
براساس گزارشهای رسانه‌های ترکیه و قطر، " مولود چاووش اوغلو " وزیر امور خارجه ترکیه پس از شکست این کودتا به امارات عربی متحده اشاره کرد و گفت: ما می‌دانیم که یک کشور برای انجام کودتا در ترکیه سه میلیارد دلار حمایت مالی کرده است.
رابطه حزب عدالت و توسعه به ریاست اردوغان با اخوان المسلمین یک رابطه تاریخی است که از دهه ۷۰ قرن گذشته در دوره نخست وزیر پیشین " نجم الدین اربکان " که از او به عنوان الگوی سیاسی اردوغان و پدر معنوی اسلام سیاسی در ترکیه نام برده می‌شود، آغاز شد در حالی که دولت امارات عربی متحده با اخوان المسلمین اختلاف و درگیری دیرینه دارد.
شکاف و تنش‌ها در روابط ترکیه و امارات از زمان سرنگونی " محمد مرسی " رئیس جمهور سابق مصر که مورد حمایت اخوان المسلمین بود و با کودتای نظامی توسط ارتش در ژوئیه ۲۰۱۳ برکنار شد، شدت یافت زیرا مقامات آنکارا، امارات را به عنوان یکی از حامیان اصلی این کودتا می‌دانند.
در پی کودتا در مصر، اردوغان رئیس جمهور ترکیه در پاسخ به مصر برای از سرگیری روابط، هرگونه تماس با قاهره را در سطح ریاست جمهوری به شرط آزاد کردن مرسی و یارانش منوط کرد. از سوی دیگر در سال ۲۰۱۴، کابینه دولت امارات لیستی از سازمان ها از جمله اخوان المسلمین را به عنوان سازمان‌های تروریستی معرفی کرد که برجسته‌ترین آن‌ها انجمن الاصلاح (اخوان اماراتی) است.
همزمان با وقوع بحران خلیج فارس و محاصره دیپلماتیک و اقتصادی قطر توسط عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر، ترکیه در ژوئن ۲۰۱۷ نخستین گروه نظامی خود را به پایگاهی در نزدیکی دوحه اعزام کرد. اردوغان در جریان بازدید از پایگاه نظامی ترکیه در قطر گفت که ترکیه به حمایت از قطر "در زمینه‌های مختلف به ویژه در زمینه‌های صنعتی و نظامی را ادامه خواهد داد.
در حقیقت، استقرار این نیروها آرزوهای منطقه‌ای اردوغان را محقق کرد زیرا بسیار بعید بود که ترکیه به راحتی در خلیج فارس قدم بگذارد و این موضوع ترس امارات و عربستان سعودی را بر انگیخت زیرا آن‌ها نگرانند که آنکارا از نفوذ روزافزون خود در منطقه به عنوان ابزاری برای فشار بر آن‌ها استفاده کند.
سوریه
بر اساس نظر تحلیل گران مسائل سیاسی منطقه، آنکارا از سال ۲۰۱۱ از اخوان المسلمین و احزاب ترکمن در سوریه علیه دولت بشار اسد حمایت کرده است.
امارات عربی متحده که در ابتدا یکی از مخالفان جدی دولت سوریه بود با حمله ترکیه به شمال سوریه و به ویژه در ماه‌های اخیر که هر دو کشور در جنگ لیبی مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند،به حمایت از بشار اسد تغییر موضع داده است.
" عبدالله بن زاید " وزیر امور خارجه امارات به تناوب درباره حضور نیروهای ترکیه در سوریه اظهار نظر کرده و ترکیه را به حمایت از تروریست متهم کرده است. وی پس از سقوط هواپیمای روسی توسط ارتش ترکیه در خاک سوریه در بیانیه‌ای آن را یک اقدام تروریستی قلمداد کرد.
امارات پس از آتش بس در ادلب که بین روسیه و ترکیه توافق شد به دولت سوریه پیشنهاد نقش آتش بس داد و با صراحت اعلام کرد که برای بیرون راندن ترکیه از خاک سوریه حاضر است از بشار اسد حمایت مالی انجام دهد.
طی هفته‌های گذشته که ترکیه به " یگان‌های قسد " در شمال سوریه حمله ور شده است، امارات موضع تندی علیه ترکیه اتخاذ کرده و حتی حاضر شده به این نیروها کمک کند مسئله‌ای که روزنامه " ینی شفق " وابسته به حزب عدالت و توسعه به ریاست اردوغان، به آن اشاره کرده و نوشته است که ابوظبی در عفرین از این نیروها حمایت می‌کند.
لیبی
در صحنه لیبی، تنش‌های داخلی لیبی همچنین نشان دهنده تنش نیروهای حامی، به ویژه رقابت شدید جدید بین محورهای ترکیه، قطر، مصر و امارات است.
محور اول از جناح‌های مصراته همپیمان با " فایز السراج " رئیس دولت وفاق ملی جمهوری حمایت می‌کند و امارات در این دسته قرار دارد در حالی که محور دوم از نیروهای ژنرال خلیفه حفتر پشتیبانی می‌کند که مورد حمایت ترکیه هستند.
به نظر می‌رسد که آنکارا روند مشخصی برای تقویت حضور خود در قاره آفریقا دارد و احیای بندر سودان بخشی از یک استراتژی جدید و گسترده برای احیای نفوذ این کشور در دریای سرخ است که نگرانی کشورهای عربی از جمله امارات عربی متحده، مصر و عربستان سعودی را از گسترش نفوذ ترکیه و خطرات بلند مدت حضور آنکارا در این منطقه بر انگیخته است.
با توجه به اینکه سودان محل اخوان المسلمین مصر است، قاهره و ابوظبی از احتمال گسترش نفوذ ترکیه بین آن‌ها و همتایان مصری آن‌ها در سودان بسیار نگران هستند.
از سوی دیگر ترکیه و امارات درک می‌کنند که سومالی در زمینه حمل و نقل از جایگاه مهمی در جهان برخوردار است و هر دو طرف فرصت‌هایی برای ساختن بندرها و سایر زیرساخت‌های حمل و نقل در آن را متصور هستند.
امارات و ترکیه قصد دارند حضور نظامی و اقتصادی خود در خاورمیانه، شمال و شرق آفریقا را گسترش دهند و به همین دلیل رقابت نظامی و اقتصادی آن‌ها در این مناطق شدت یافته است و راهبرد این دو کشور در آفریقا به موقعیت ژئوپلیتیک بلند مدت بیش از عملیات نظامی کوتاه مدت متمرکز است.
لیبی که پس از سقوط معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ دستخوش ناآرامی و جنگ شدید داخلی شد هم اکنون توسط دو دولت موازی اداره می‌شود.
تحولات و درگیری نظامی در لیبی، فرصتی را برای هر دو کشور امارات و ترکیه بوجود آورد تا بتوانند از طریق نفوذ در این پرونده، چشم‌انداز برنامه‌های خود در آفریقا را با حمایت از طرفین درگیر، کلید بزنند.
ترکیه با حضور نظامی در لیبی به دنبال منافع اقتصادی نیز هست زیرا توافقی که اردوغان با سراج رئیس دولت وفاق ملی لیبی امضا کرد بیش از همکاری نظامی است.
نکته دیگری که توافق شد مربوط به مرزهای بین المللی دریایی بود که به نفع آنکارا بازنویسی شد و این توافق ترکیه را قادر می‌سازد تا به منابع گازی گسترده اکتشافی مربوط به ۱۰ سال قبل در ساحل جنوبی قبرس دسترسی پیدا کند.
از اینرو رئیس جمهوری ترکیه در دی سال گذشته اعلام کرد که این کشور بنا به درخواست دولت وفاق ملی کمک نظامی به لیبی ارسال می‌کند و پارلمان ترکیه در همان زمان با ۳۲۵ موافق و ۱۸۴ مخالف پیشنهاد دولت برای اعزام نیرو به لیبی را تصویب کرد.
امارات نیز با حمایت از خلیفه حفتر در تلاش است تا افزون بر در اختیار گرفتن بنادر این کشور، در بخش انرژی و نفت شریک اصلی لیبی شود زیرا با پیروزی حفتر در جنگ داخلی، وی خواهد توانست صادرات نفت لیبی را به دست بگیرد.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، امارات از طریق شرکت‌های نفتی خود به دنبال تسهیل روند فروش مستقیم نفت لیبی از طریق خلیفه حفتر نیز هست.
نظر شما