شعف ناشی از کسب عنوان شهر جهانی مدت زمان زیادی به طول نینجامید که با آمدن ویروس کرونا و شیوع آن در ایران و استان فارس و شیراز اغلب کسب و کارها تعطیل و پیشه فعالان عرصه تولید و فروش صنایع دستی با مخاطره جدی روبه رو شد.
جهانی شدن شیراز نوید بخش رونق صنایع دستی و شکوفایی این عرصه و حتی احیای رشته های منسوخ شده و سنتی دیار فارس بود اما شیوع کرونا نه تنها اجازه نداد که این اهداف رفته رفته محقق شود بلکه دستاوردهای قبلی این حوزه را نیز با خطر جدی موجودیت و امکان تداوم فعالیت روبه رو کرده است.
دست‌های قناعت استاداکاران صنایع دستی
استادکاران صنایع دستی هنرمندانی هستند که همواره شغل آنها در رسته فرهنگی جای داشته و بدان شهره شده اند و کمتر در وادی اقتصادی سیر می‌کنند و به دلیل عشق به کار با درآمدهای اندک هم قناعت می‌کنند و این منش در بین اهالی این حوزه تاکنون سینه به سینه منتقل شده است.
اکنون نیز استادکاران صنایع دستی هنرمندانی چیره دست با قدرت مالی اندک محسوب می‌شوند که تاب چندانی دربرابر فشارهای اقتصادی ندارند.
عشق و پیگیری و ترغیب استادکاران توسط فرهنگوران و دوستداران صنایع دستی فارس تنها دلایلی است که در طول سالیان اخیر علیرغم درآمد کم،همچنان این گروه اندک را تاکنون در کارگاه‌های تولیدی صنایع دستی نگه داشته تا هر از چند گاهی دست به کار شوند و اثر هنری زیبا و خارق‌العاده‌ای خلق و روانه بازار کنند.
از این رو آنها به دلیل توان مالی کم،بیش از سایر مشاغل و بازاریان در معرض خطر و تاثیر مخرب کرونا بر کسب و کارها قرار دارند و اکنون بیم آن می‌رود که تلاش سالیان گذشته برای احیای رشته‌های منسوخ شده صنایع دستی و حفظ شاخه‌های در معرض انقراض نیز بر باد رود و به دلیل مشکلات مالی ایجاد شده، بسیاری از استادکاران خبره این شغل را برای همیشه کنار بگذارند.
به گفته کارشناسان امر،تعداد استادکاران خبره در بسیاری از رشته‌های صنایع دستی در فارس انگشت شمار است و حتی در بعضی رشته‌ها نیز تنها به یک یا دو استادکار محدود می‌شود و در سال‌های اخیر نیز این قشر با تشویق دوستداران فرهنگ و صنایع دستی فارس و البته عشق به خلق آثار منحصر به فرد بر سر کار مانده‌اند که این وضعیت با توجه به شیوع کرونا و تعطیلی قریب به اتفاق کارگاه‌های تولیدی می‌تواند زنگ خطر جدی برای صنایع دستی فارس محسوب شود.
خبری خوش و آغاز یک بحران
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس هشتم بهمن ماه ۹۸ خبر انتخاب شیراز به عنوان شهر جهانی صنایع دستی از طرف شورای جهانی صنایع دستی را رسما اعلام کرد.
روند انتخاب حدود یکسال طول کشیده بود و فعالان صنایع دستی شیراز اقدامات زیادی برای کسب عنوان شهر جهانی در این رشته انجام داده بودند که از جمله آن می توان به برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای صنایع دستی، ایجاد نخستین مرکز تجارت جهانی صنایع دستی ایران در مجتمع مهستان شیراز با ۱۳۰ فروشگاه عرضه محصولات صنایع دستی اشاره کرد.
اما کمتر از یک ماه از جهانی شدن شیراز نگذشته بود که کرونا این حوزه را با بحرانی عظیم مواجه کرد بگونه ای که اکنون بسیاری از تولید کننده‌ها بیکار و کارگاه‌های صنایع دستی شیراز و استان فارس در مرز ورشکستگی و تعطیلی قرار دارند.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان فارس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: شیوع بیماری کرونا تاثیر بسیار منفی بر روند تولید و فروش صنایع دستی شیراز و فارس گذاشته به گونه‌ای که بعضی کارگاه‌های تولیدی صنایع دستی این استان در حال رفتن به سمت ورشکستگی و تعطیلی کامل قرار دارند.
حسین همتی با بیان اینکه اغلب واحدهای تولیدی صنایع دستی فارس اکنون تعطیل است افزود: در حال حاضر همه فعالیت های تولید و فروش صنایع دستی استان فارس به طور صد درصد بدون فعالیت هستند.
دریغ از یک خریدار
وی ادامه داد: از اواسط اسفند ۹۸ تا حدود یک هفته پیش(هفته اول اردیبهشت99) تمام مراکز تولیدی و فروش صنایع دستی این استان تعطیل بود و طی یک هفته اخیر تعدادی محدود از فروشگاه های عرضه کننده محصولات بازگشایی شده اما دریغ از یک نفر خریدار.
وی اضافه کرد: مرکز تجارت جهانی صنایع دستی شیراز و مراکز مستقر در مجموعه‌های گردشگری این استان همچنان تعطیل است و معدود فروشگاه های باز شده واقع در سرای مشیر، بازار نو و مجموعه زندیه که کالاهای صنعتگران صنایع دستی فارس را به فروش می رسانند نیز متاسفانه کامل از رونق افتاده اند.
همتی اظهار داشت: اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان فارس بیش از هزار و ۲۰۰ عضو تولیدکننده اعم از شرکت تعاونی و کارگاه های انفرادی و گروهی دارد که اکنون همگی آنها بیکار شده اند و در کنار این قشر بسیاری از فروشندگان محصولات صنایع دستی نیز به همین منوال کسب و کارشان با مشکل جدی مواجه شده است.
چالش صنعتگران و استادکاران صنایع دستی با چک های برگشتی
وی بیان کرد: به دلیل شیوع بیماری کرونا و در پی آن عدم ورود گردشگر به شیراز و فارس ،خریداری هم برای محصولات صنایع دستی وجود ندارد و در پی آن تولید نیز با رکود مواجه شده و چک های صنعتگران یکی پس از دیگری در حال برگشت خوردن است.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان فارس با اشاره به اینکه شب عید و تعطیلات نوروز اصلی ترین بازار فروش محصولات صنایع دستی فارس است گفت: ماه‌ها پیش از فرارسیدن ایام نوروز امسال تولید کنندگان صنایع دستی فارس به امید فروش محصولات در شب عید،مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز تولید را خریداری کرده بودند و موعد پرداخت چک های آنان برای بعد از ایام نوروز و فروش کالاهای صنایع دستی و اردیبهشت ۹۹ بود ولی امسال بازار در نوروز تعطیل شد و اکنون در اردیبهشت ماه موعد پرداخت وجه چک های صنعتگران رسیده و این چک ها در حال برگشت خوردن است.
فغان‌هایی که به آسمان بلند است
وی با بیان اینکه روزانه تماس های بسیاری را پاسخگو است که نشان از فغان و ناله تولیدکنندگان صنایع دستی از وضعیت موجودشان دارد گفت: سردرگمی عجیبی در بین فعالان این حوزه در استان فارس بوجود آمده که آینده امیدوارکننده ای برای آن نمی توان متصور شد.
همتی ادامه داد: با پیگیری و مذاکراتی که با مسوولان وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی داشتیم مقرر شده در اردیبهشت ماه جاری وام هایی با سود ۱۲ تا ۱۶ درصد به فعالان حوزه صنایع دستی و گردشگری که از شیوع کرونا متضرر شده اند اعطا شود که این تسهیلات تنفس ۴ ماهه نیز خواهد داشت.
مهلت ۳ ماهه پرداخت اقساط و طرحی که درست اجرا نشد
او در ادامه با بیان اینکه این تسهیلات شامل همه فعالان بخش گردشگری صنایع دستی نیز نخواهد شد گفت: دولت مهلتی سه ماهه برای بازپرداخت اقساط وام ها به دلیل گسترش بیماری کرونا داده اما عملا این موضوع رعایت نمی شود به نحوی که بعضی از فعالان صنایع دستی فارس که در گذشته تسهیلاتی را دریافت کرده اند اقساط از حساب آنها کسر شده و زمانی هم که به بانک عامل مراجعه کرده‌اند،کارکنان بانک ده‌ها دلیل برای عدم اجرای این طرح آورده‌اند به نحوی که این افراد از درخواست و مطالبه خود مبنی بر گرفتن مهلت سه ماهه پشیمان شده اند.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان فارس اضافه کرد: برای پیگیری همین موضوع و دفاع از حقوق فعالان عرصه صنایع دستی فارس در شرایط سخت کنونی به چند بانک عامل در شیراز مراجعه کردم اما همه این بانک‌ها اقساط این قشر را از حسابشان برداشت و اخذ کرده اند و حتی مبالغ بعضی از این اقساط را از وام یک میلیونی که دولت به اغلب یارانه بگیران به دلیل شیوع کرونا داده برداشت کرده است.
کرونا،بیش از۹۰ درصد رشته‌های صنایع دستی فارس را تعلیق کرد
وی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: ۸۰ رشته صنایع دستی فعال درسطح استان فارس وجود دارد که شیوع کرونا حدود ۷۵ رشته از این تعداد را تعلیق کرده است بگونه ای که این واحدهای تولیدی اگر تعطیل هم نشده باشند هیچ تولیدی ندارند.
همتی اظهار داشت: اکنون این هراس وجود دارد که یکسری استادکاران خبره صنایع دستی فارس کار خود را در این شرایط پیش آمده بطور کامل کنار بگذارند و بعضی رشته های صنایع دستی این استان نیز منسوخ شود.
وی عنوان کرد: بسیاری از استادکاران حرفه ای صنایع دستی فارس، پیش از شیوع کرونا هم با داشتن عشق و ترغیب و تشویق اهالی فرهنگ این استان به کار خود ادامه می دادند و هیچ سرمایه مالی نداشتند ولی اکنون با بروز این شرایط به نظر می رسد که دیگر با هیچ شیوه ای نتوان این استادکاران را نگه داشت.
همتی در ادامه گفت: پیشنهاد می کنم در این شرایط که صنایع دستی فارس در بحران جدی قرار دارد تسهیلات قرض الحسنه برای نگه داشتن فعالان در عرصه به آنها اعطا شود.
او ادامه داد: دادن وام های بدون بهره می تواند در این شرایط صنایع دستی را از ورطه نابودی نجات دهد و بعد از مهار کرونا نیز اقساط آن بصورت مداوم اخذ شود.
وی فعالان صنایع دستی را قشری قانع عنوان کرد و گفت: در این شرایط اگر تولیدکننده‌های صنایع دستی بتوانند بدهی های خود را پرداخت کنند و نگرانی بابت طلبکاران نداشته باشند، امیدی به ادامه تولید رشته های مختلف صنایع دستی بعد از مهار کرونا خواهد بود.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان فارس گفت: اتحادیه فارس برترین اتحادیه صنایع دستی کشور است و باید در این شرایط فکری برای فعالان و اعضای آن کرد.
خسارت ۶۰۰ میلیارد تومانی کرونا به گردشگری فارس
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارسگفت: در پی شیوع بیماری کرونا در فارس تاکنون حدود ۶۰۰ میلیارد تومان خسارت به حوزه گردشگری و صنایع دستی این استان وارد شده است.
مصیب امیری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: خسارت ۶۰۰ میلیارد تومانی در پی شیوع بیماری کرونا به تمام واحدهای مرتبط با گردشگری این استان از جمله تاسیسات اقامتی،هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، میهمان‌پذیرها، خانه‌های مسافر، اقامتگاه‌های بوم گردی و سنتی ،دفاتر خدمات مسافرتی، کارگاه‌های انفرادی و جمعی تولید صنایع دستی،اتحادیه‌های تعاونی صنایع دستی وارد شده است.
وی ادامه داد: حدود ۲۰۰ هزار نفر هنرمند صنایع دستی در سطح استان فارس فعالیت می کنند که براساس برآوردهای انجام شده به دلیل شیوع بیماری کرونا حدود ۷۰ میلیارد تومان خسارت به حوزه تولید صنایع دستی فارس وارد شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس اظهار داشت: براساس برآوردهای انجام شده به دلیل گسترش ویروس کرونا حدود ۱۲۰ میلیارد تومان خسارت به هتل‌ها و همچنین حدود ۱۴۰ میلیارد تومان زیان به دفاتر گردشگری و مسافرتی این استان وارد آمده است.
او با بیان اینکه برآورد اولیه خسارت وارد شده به تمام واحدهای فعال مرتبط با گردشگری و صنایع دستی فارس در شرایط کنونی انجام شده،گفت: ضرر و زیان تمام مراکز از جمله آموزشگاه‌های مرتبط با این حوزه و مجموعه‌های گردشگری این استان نیز محاسبه شده است.
امیری بیان کرد: حدود هزار و ۷۰۰ نفر راهنمای ثبت شده آثار تاریخی در سطح فارس وجود دارد که حداقل حدود ۶۰۰ نفر آن اکنون فعال هستند و در پی شیوع بیماری کرونا بیکار شده‌اند.
وی ادامه داد: اطلاعات و ضرر و زیان واحدهای تولید صنایع دستی و تمامی تاسیسات گردشگری استان فارس در پی شیوع بیماری کرونا به تفکیک حوزه‌های مختلف برآورد شده و این آمار در اختیار سطوح ملی قرار می‌گیرد تا در سطح کشور درباره آن تصمیم‌گیری شود.
حمایت از واحدهای گردشگری با هدف حفظ مشاغل
وی با اشاره به تصویب کمک به تاسیسات گردشگری در هیات دولت،گفت: کمک به واحدهای گردشگری که از کرونا متضرر شده‌اند با هدف حمایت از پرسنل و نیروی انسانی شاغل در این واحدها است و احتمالا کمک به مشاغلی که براساس اعلام ستاد ملی پیشگیری و مبارزه با کرونا تعطیل شده زودتر انجام خواهد شد.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس بر این مساله که شخص وزیر این وزارتخانه و معاونان وی برای حمایت از کسب و کارهای حوزه گردشگری در شرایط موجود حداکثر تلاش خود را انجام خواهند داد،افزود: اسفند،فروردین و اردیبهشت ماه هرسال اوج کار فعالان گردشگری استان فارس است و یقینا ۶۰ درصد گردشگران سالانه این استان در این سه ماه وارد فارس می‌شوند و این به این معنی است که حدود ۶۰ درصد درآمد سالانه واحدهای اقتصادی مرتبط با گردشگری در این بازه زمانی حاصل می شود.
کرونا ۶۰ درصد درآمد امسال صنایع دستی و گردشگری فارس را با خود برد
وی با اشاره به شیوع بیماری کرونا در زمان اوج ورود مسافر و رونق گردشگری فارس،اضافه کرد: در پی رونق گردشگری بسیاری دیگر از مشاغل و اصناف نیز از مزایای آن بهره مند خواهند شد اما امسال با شیوع کرونا این ظرفیت عملا تعطیل شده است.
امیری عنوان کرد: بروز این شرایط بر زندگی و معیشت کل جامعه تاثیر گذاشته که البته دامنه خسارت وارد شده به نسبت توان اقتصادی اقشار مختلف متفاوت است.
وی با بیان اینکه برای کاهش خسارات ناشی از کرونا به ازای هر فرد شاغل در تاسیسات گردشگری از جمله هتل‌ها و آژانس‌های مسافرتی حدود ۱۶ میلیون تومان تسهیلات تعلق خواهد گرفت،گفت: وزارتخانه میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی براساس آمار و اطلاعات جمع آوری شده واحدهای زیان دیده در پی جذب حمایت‌هایی است که در آینده بیشتر در خصوص آن اطلاع رسانی خواهد شد.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس،اظهار داشت: پرداخت بیمه بیکاری برای شاغلان در مراکز و تاسیسات گردشگری نیز از جمله دیگر حمایت‌های دولت در این شرایط است.
تلاش برای رونق صنایع دستی پساکرونا
وی در پاسخ به این سوال که آیا دادن وام‌های کم بهره به فعالین حوزه صنایع دستی در این شرایط در دستور کار قرار دارد یا خیر؟ گفت: از گذشته و قبل از شیوع بیماری کرونا تسهیلات تبصره ۱۸ و صندوق کارآفرینی امید با سود پایین و کمتر از شش درصد به فعالین حوزه صنایع دستی شهری و روستایی اعطا شده است و ادامه این روند در شرایط کنونی به منابع مالی دولت بستگی دارد و دولت همیشه در شرایط مختلف و متناسب با شرایط،در حد توان به فعالین اقتصادی حوزه گردشگری و صنایع دستی کمک کرده و قطعا در آینده نیز این رویه ادامه خواهد داشت.
امیری گفت: امیدوارم هرچه زودتر بیماری کرونا از سطح استان فارس،کشور و جهان رخت بربندد تا شرایط عادی به سراسر دنیا بازگشته و در پی آن گردشگری نیز جانی تازه بگیرد.
گزارش از محمدامین افشارپور
