به گزارش انجمن جمعیت شناسی ایران، محمدجلال عباسی شوازی روز دوشنبه اظهار داشت: مطالعات نشان داده است که حوادث طبیعی و بحران های اجتماعی به دلیل وارد کردن شوکهای اقتصادی و روحی-روانی باعث ایجاد عدم اطمینان نسبت به آینده می‌شوند و تأثیر منفی بر رفتار و تصمیمات افراد از جمله تشکیل خانواده، ازدواج و فرزندآوری می‌گذارد.
وی ادامه داد: بر اساس مطالعاتی که در سال ۲۰۱۲ انجام شده افزایش بیکاری در جوانان و خود اشتغالی در سنین بالا مهمترین تأثیر را در کاهش باروری در دوره بحران اقتصادی نروژ، سوییس و ایسلند داشته است.
رئیس انجمن جمعیت شناسی تصریح کرد: همچنین مطالعه دیگری در کشورهای کره جنوبی و ایتالیا نشان داده است شرایط ضعیف اقتصادی و عدم امنیت در بازار کار باعث شده زنان فقیرتر و دارای تحصیلات پایین تر نسبت به زنانی که وضعیت اقتصادی-اجتماعی بالاتری داشتند، کاهش باروری بیشتری را تجربه کنند.
مطالعه دیگری نیز در ۲۸۵ منطقه در ۲۸ کشور اروپائی نشان می‌دهد که کاهش باروری با بیکاری ارتباط مستقیمی دارد و تأثیر منفی بر باروری زنان در همه سنین می‌گذارد. این کاهش در شرایط سخت اقتصادی به ویژه در جنوب و شرق اروپا بیشتر بوده است؛ دو منطقه‌ای که سیاست های رفاهی کمتری را برای فقر و بیکاری ارائه دادند و بیشترین تأثیر را از رکود اقتصادی تجربه کردند.
استاد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران اظهار داشت: در واقع دلیل اصلی این کاهش باروری در دوران شوک های اقتصادی، عدم اطمینان به آینده و تأثیر منفی آن بر سرمایه گذاری است. بنابراین همانند این شرایط می‌تواند در صورت طولانی شدن همه‌گیری کرونا نیز اتفاق بیفتد، ناامنی شغلی و اقتصادی برای عده‌ای از افراد جامعه ایجاد می‌شود و افراد به راحتی نمی‌توانند برنامه ریزی برای ازدواج و فرزندآوری داشته باشند.
تعویق بارداری زوجین به دلیل ترس از کرونا
وی تصریح کرد: ترکیب تأثیر بیکاری و تورم نیز منجر به فشار اقتصادی بیشتری برای خانواده ها می شود و اطمینان آنها نسبت به آینده کم می شود. استرس های روحی و روانی ناشی از شرایط کرونا و ترس از ابتلا به بیماری نیز بر رفتارهای باروری زوجین اثر می گذارد و ممکن است زوجین به دلایلی مانند نگرانی درباره سلامت خودشان یا جنین، عدم دسترسی به موقع به خدمات بهداشت باروری یا ترس از حضور در بیمارستان برای معالجه و زایمان، در دوران شیوع کرونا فرزندآوری خود را به تعویق بیاندازند.
عباسی عنوان کرد: فشارهای اقتصادی بر طبقات پایین و متوسط جامعه که معمولا باروری بالاتری دارند بیشتر است و همین امر باعث می شود، تأثیر کاهشی بیشتری بر تعداد کل موالید کشور بگذارند.
رییس انجمن جمعیت شناسی معتقد است: همه این شرایط گواه این است که در دوران کرونا و پسا کرونا (امسال و سال بعد) میزان موالید نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان کمتر از سال های قبل باشد. دوران کاهش مقطعی فرزندآوری بستگی به شدت و طول مدت دوران شیوع کرونا و فشارهای ناشی از رکود اقتصادی و تورم و زمان بازگشت مردم به زندگی عادی و رونق دوباره بازار کار دارد.
میانگین باروری ایده‌آل زوجین ایرانی بیش از دو فرزند است
عباسی تصریح کرد: فرزندآوری همواره در فرهنگ ایرانی بعنوان یک مقوله ارزشمند جایگاه خود را حفظ کرده است و به‌رغم کاهش سطح باروری در دهه های گذشته، میانگین باروری ایده آل زوجین ایرانی کمی بیش از دو فرزند است. بنابر این، خانواده ها همواره به داشتن فرزند تمایل دارند، ولی مهم است که چگونه با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر جامعه بتوان این ایده و خواسته را به رفتار تبدیل کرد. باید در نظر داشت که در دوران همه گیری کرونا ممکن است به دلایل گفته شده حاملگی های ناخواسته نیز افزایش یابد.
وی ادامه داد: نمونه این افزایش موقت باروری را می توان در سال های ابتدایی پس از انقلاب اسلامی مشاهده کرد، که به دلایل مذهبی و سیاسی و همچنین منفعل شدن ارائه خدمات تنظیم خانواده و بهداشت باروری و رکود کسب و کار و عواملی دیگر از جمله تغییر نگرش های مردم در مورد ازدواج و فرزندآوری، میزان باروری نسبت به زمان قبل از انقلاب افزایش یافت.
رییس انجمن جمعیت‌شناسی ایران همچنین در ادامه عنوان کرد: در درازمدت تأثیر بحران‌ها و شوکهای اقتصادی و روحی-روانی بر رفتار جمعیتی اندک خواهد بود. مطالعات نشان داده است افزایش باروری بعد از سپری شدن رکود اقتصادی در تعدادی از کشورها ناشی از بهبود اشتغال زنان بوده است و بخشی از این بازگشت تحت تأثیر شرایط مقطعی و ناشی از باروری به تاخیر افتاده است، ضمن آنکه تفاوت‌های سیاستی و رفاهی در درون کشورها هم به الگوهای متفاوت افزایش باروری منجر شده است، در هر حال در دراز مدت تاثیر این شوکهای اقتصادی بر رفتار باروری نسلی ناچیز است.
به گفته وی، برخی از تحولاتی که در دوران شیوع کرونا و پس از آن رخ می‌دهد، ریشه در شرایط مزمن قبل از این دوران دارد. به عنوان مثال، وضعیت بیکاری، ناامنی اقتصادی، تغییر نگرش مردم به ازدواج و فرزندآوری از قبل در ذهن مردم شکل گرفته و رفتار آنها را به تدریج تغییر داده و یکباره در دوره کرونا این تغییر رفتارها شدت می گیرد.
راه‌حل کاهش تاثیر کرونا بر فرزندآوری
عباسی‌شوازی در پاسخ به این پرسش که چه راهکارهای سیاستی و اجرائی برای برون رفت از کاهش تأثیر کرونا بر باروری و فرزندآوری پیشنهاد می شود، گفت: ممکن است محدودیت های مالی که برای دولت ایجاد شده است به عدم تصویب و یا عدم اجرای برنامه های افزایش جمعیت منجر شود، بنابراین لازم است سیاست های کلی جمعیت و برنامه های جمعیتی در جهت حمایت از ازدواج و فرزندآوری با جدیت بیشتر و مدیریت هماهنگ اجرا شوند.
وی ادامه داد: تسهیل ازدواج، ایجاد شرایط امن اقتصادی و اطمینان به آینده برای زوجین می تواند در رفتارها و تمایل آنان به فرزندآوری مؤثر باشد. ایجاد شرایطی برای بازگشت به شرایط عادی اشتغال و ایجاد احساس امنیت اقتصادی و اطمینان به آینده یکی از این راهکارهاست.
به گفته عباسی بین باروری ایده آل و باروری واقعی زنان شکافی وجود دارد که با اتخاذ سیاست های صحیح و دارای ضمانت اجرایی می توان روی پرکردن این خلاء و تحقق فرزندان خواسته زوجین متمرکز شد.
این استاد جمعیت شناسی عنوان کرد: به طور قطع اجرای برنامه های ملی و سیاست های کلان کشور از جمله موضوع جمعیت نیازمند حمایت ارکان نظام، همکاری و هماهنگی بین بخشی و همراهی و مشارکت مردم است. در این شرایط سخت کرونائی، بهره گیری از پتانسیل های مردمی در اجرای برنامه های جمعیتی راهگشا خواهد بود.
عباسی اظهار داشت: در سال های اخیر، پس از ابلاغ سیاست های کلی جمعیت توسط مقام معظم رهبری، نهادها و سازمان های سیاستگذاری، اجرایی و مراکز علمی گام هایی در جهت تبیین، برنامه ریزی و اجرایی کردن این سیاست ها برداشته‌اند و گفتمان "کنترل جمعیت" به "افزایش جمعیت و فرزندآوری" در سطح خرد و کلان تبدیل شده و موضوع "چرائی" به "چگونگی اجرا شدن" سیاست ها تغییر یافته است.
سیاست‌های افزایش فرزندآوری با سرعت کم اجرایی می‌شود
وی تصریح کرد: به رغم این تغییر گفتمان، به دلیل عدم مدیریت واحد و همچنین کافی نبودن بسترهای اقتصادی و اجتماعی و مدیریتی لازم، ایجاد رویه واحد و هماهنگ برای تحقق سیاست های جمعیتی با سرعت کم صورت گرفته و در عین حال که برنامه های خوبی در جهت تغییر سیاست جمعیتی کشور انجام شده، حجم و جامعیت برنامه‌ها شاید کمتر از سطح انتظار بوده است.
عباسی اظهار داشت: با توجه به پیچیدگی و چند بعدی بودن موضوع جمعیت، موفقیت و پایدار بودن برنامه های جمعیتی مستلزم نگاه سیستمی، تعیین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، همکاری و هماهنگی بین بخشی، و ارزیابی و ارزشیابی مستمر است. بنابراین، ایجاد یک کمیته راهبردی زیر نظر رئیس جمهور متشکل از نمایندگان قوای مقننه و قضائیه و نمایندگانی از کلیه وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط با مسائل و برنامه های جمعیتی و چند نفر متخصص در حوزه های علوم دینی، سلامت، جمعیت و اقتصاد تشکیل شود تا با ارائه خط مشی کلی اجرای سیاست های کلی جمعیت را تضمین کند.
وی همچنین گفت: به منظور نهادینه شدن برنامه های جمعیتی شاید احیا دفتر جمعیت در سازمان برنامه و بودجه بتواند به عنوان دبیر این کمیته ضمن تامین بودجه مورد نیاز، هماهنگی های بین بخشی را برای برنامه‌های جمعیتی تسهیل کند.
نظر شما