شیوع ویروس کرونا، سبب تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و سایر مراکز آموزشی ایران و کشورهای جهان شد و این موضوع سبب تا در کشور با طرح شعار " آموزش تعطیل نیست"، آموزش از راه دور در دستورکار آموزش و پرورش قرار گیرد.
نظام آموزشی در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس، شاهد حضور خودجوش معلمان در بستر فضای مجازی و برپایی کلاس‌های درس برای دانش‌آموزان بود، اما پس از مدتی وزارت آموزش و پرورش تصمیم به ایجاد بستری به نام شبکه شاد گرفت.
در ابتدا قرار بود شبکه آموزشی دانش‌آموزان(شاد) در پنج پیام‌رسان داخلی فعال شود، اما پس از مدت کوتاهی ، وزارت آموزش و پرورش به این جمع‌بندی رسید که باید پیام‌رسانی مستقل از سایر پیام‌رسان‌ها ایجاد کند.
با گذشت مدت زمانی، شبکه شاد در حوزه آموزش و پرورش معرفی شد و این شبکه هم‌اینک در بسیاری از مناطق کشور و از جمله استان چهارمحال و بختیاری فعال شده است و دانش‌آموزانی که دسترسی به اینترنت و امکانات سخت‌افزاری دارند از این طریق فراگیری علم و دانش را دنبال می‌کنند.
این برنامه همانند بسیاری از برنامه‌ها و اقدامات جدید با نظرات مخالف و موافقی مواجه است و در کنار محاسنی که از این شبکه برای تداوم علم‌آموزی دانش‌آموزان عنوان می‌شود، معایب و نواقصی هم از سوی کارشناسان و اولیاء برای این طرح ذکر شده است.
جدای از اینکه برخی راه‌اندازی شبکه شاد و نداشتن دسترسی تعداد زیادی از دانش‌آموزان مناطق روستایی به این برنامه را مغایر عدالت آموزشی می‌دانند، واقعیت این است دانش‌آموزانی هم که به این برنامه دسترسی دارند با چالش‌هایی مواجه هستند.
جدا از اینکه برخی راه‌اندازی شبکه شاد و نداشتن دسترسی تعداد زیادی از دانش‌آموزان مناطق روستایی و محروم به این برنامه را مغایر عدالت آموزشی می‌دانند، واقعیت این است دانش‌آموزانی هم که به این برنامه دسترسی دارند با چالش‌هایی مواجه هستند و هنوز بازدهی مناسبی که مد نظر اولیاء و حتی معلمان است، به طور کامل محقق نشده و بسیاری از والدین عنوان می‌کنند، فرزندانشان در کلاس‌های درس حقیقی بسیار فعال‌تر و شادتر بوده‌اند.
کمرنگ شدن نقش دانش‌آموزان در سایه مشارکت اولیاء
پدر یکی از دانش‌آموزان مقطع ابتدایی چهارمحال و بختیاری در خصوص مشکلات خود و فرزندش در شبکه شاد به خبرنگار ایرنا گفت: با گذشت مدتی از فعالیت در شبکه شاد، می‌توان به صراحت بگویم که فرزندم بهره چندانی از آموزش‌های این شبکه نبرده است.
آقای یگانگی افزود: مداخله والدین در شبکه شاد، زیاد است و بسیاری از تکالیف دانش‌آموزان دبستانی از آنجا که دانش و آگاهی لازم را برای استفاده از گوشی هوشمند ندارند، به پدر و مادرها واگذار شده و این موضوع سبب شده تا حدی کیفیت آموزش کاهش پیدا کند و دانش‌آموز نقش فعالی در این رابطه نداشته باشد.
وی تصریح کرد: شبکه شاد اگر چه فرصتی فراهم کرد تا روند تحصیل دانش‌آموزان با وقفه مواجه نشود، اما ایرادات بسیاری دارد و این موضوع سبب درگیری بیش از حد خانواده‌ها و بی‌انگیزگی دانش‌آموزان شده است.
یگانگی، با بیان اینکه نظارت و مشارکت اولیاء در تحصیل دانش‌آموزان نمی‌تواند جای معلم را بگیرد، اظهار داشت: با آموزش مجازی ارتباط مناسبی بین دانش‌آموز و معلم شکل نمی‌گیرد و نقش موثر معلم در یادگیری درس و انجام تکالیف رنگ باخته است.
وی خاطر نشان کرد: شبکه شاد، تاکنون نتوانسته به عنوان یک روش یادگیری موثر عمل کند و بیشتر به نوعی رفع تکلیف تبدیل شده است که امید می‌رود در ادامه با رفع نواقص موجود و شیوه‌های ابتکاری آموزش، یادگیری دروس برای دانش‌آموزان در چنین فضایی جذاب‌تر شود.
این پدر دانش‌آموز با بیان اینکه فرزندش بسیار دلتنگ رفتن به مدرسه است، افزود: فرزند پسرم در کلاس چهارم مقطع ابتدایی در حال تحصیل است و ما پیش از شیوع کرونا برای رفتن فرزندم به مدرسه مشکل زیادی داشتیم و او همیشه سعی می‌کرد از رفتن به مدرسه طفره کند اما این روزها دائم ابراز دلتنگی برای مدرسه می‌کند و از شیوه آموزش مجازی بسیار خسته و نالان است.
سرعت پایین شبکه شاد ملال‌آور است
یکی دیگر از والدین دانش‌آموزان استان نیز از سرعت پایین شبکه شاد گلایه کرد و گفت: برای ارسال یک فایل در این شبکه باید دقایق زیادی منتظر بمانیم، این موضوع وقت زیادی از خانواده‌ها را می‌گیرد و نوعی دلزدگی از این شبکه ایجاد کرده است.
خانم رضوی افزود: ۲ دانش‌آموز دبستانی در خانه دارم که راس یک ساعت که بیشتر مواقع بین ۱۰ تا ۱۲ است، باید برای کلاس هر ۲ آنلاین شوم در حالی که یک گوشی بیشتر در اختیار ندارم و این موضوع در روزهای ابتدایی راه‌اندازی شبکه شاد به بحث و دعوای بین فرزندانم منجر می‌شد اما رفته رفته این موضوع را مدیریت کردم.
وی ادامه داد: در حالی که انتظار می‌رفت با راه‌اندازی آموزش از راه دور و به کارگیری ابزارهای آموزشی بخشی از دغدغه و نگرانی والدین نسبت به آموزش فرزندان خود برطرف شود، اما این دغدغه نه تنها برطرف نشده بلکه استرس و نگرانی از بابت اینکه کودکان در این سامانه با خلا یادگیری مواجه شوند، بسیار زیاد است.
این مادر دانش‌آموز شهرکردی، با تاکید بر اهمیت کلاس‌های درس حضوری خاطر نشان کرد: آموزش از راه دور تمام وقت من را می‌گیرد و بیشتر ساعات روز درگیر آموزش فرزندانم و انجام تکالیف آنها هستم اما زمانی که مدرسه می‌رفتند، این درگیری کمتر بود.
رضوی افزود: بارها شده تکالیفی که معلم برای فرزندانم در شبکه شاد ارسال می‌کند را خودم انجام می‌دهم و برای معلم ارسال می‌کنم، چرا که فرزندانم از من حرف شنوی ندارند و هرچه سعی می‌کنم خودشان این تکالیف را انجام دهند ،حریف بازیگوشی آنها نمی‌شوم اما در کلاس درس با توجه به نقش مقتدرانه معلم و فضای رقابتی کلاس اهمیت بیشتری به انجام تکالیف خود میدادند.
برخی خانواده‌ها هم از معطلی چند روزه برای ثبت احراز هویت در شبکه شاد گلایه‌مند هستند و برخی از قطع و وصل شدن اینترنت در مناطق مختلف استان اعتراض دارند.
از سوی دیگر معلمان نیز با چالش‌هایی در شبکه شاد مواجه هستند اما معتقدند با مدیریت صحیح و فرصت دادن به نهادینه شدن این شیوه آموزش، می‌توان به دستاوردهای مثبت آن هم دست پیدا کرد.
اثرگذاری مطلوب شبکه شاد مستلزم مدیریت صحیح است
یک آموزگار مقطع ابتدایی پایه سوم، اثرگذاری مطلوب شبکه شاد را مستلزم مدیریت صحیح دانست و گفت: شبکه شاد آموزش موثر را مُیسر نمی‌کند، ولی مکمل بسیار خوبی برای آموزش است.
فهیمه هاشمی ادامه داد: به عنوان مثال محتوای آموزشی مناسب، جذاب، بازی و سرگرمی را می‌توان در بستری مناسب و فیلتر شده با محدودیت سنی و در نظر گرفتن بسیاری از موارد که از طریق هیچ شبکه اجتماعی میسر نیست در این شبکه منتشر کرد.
این آموزگار مقطع ابتدایی که در شهرستان اردل تدریس می‌کند، از معلمان فعال در حوزه تولید محتوا است و تلاش بسیاری برای جذاب کردن شبکه شاد برای دانش‌آموزان خود به کار گرفته است.
هاشمی افزود: هر شبکه اجتماعی در ابتدا با بسیاری از مشکلات سروری و باگ‌ها همراه است، که به مرور زمان برطرف شده است از همین رو باید به شبکه شاد هم فرصت داد و انتظار نداشته باشیم یک شبکه اجتماعی بدون مشکل با گذشت ۲ ماه از ایجاد آن در اختیار ما باشد.
تکالیف مهارت‌محور و مشارکت بهتر والدین می‌تواند در جذاب کردن این شبکه برای دانش‌آموزان موثر عمل کند.
وی، تغییر شیوه و خلاقیت معلم را عامل مهمی برای رفع خستگی و دلزدگی دانش‌آموزان از شبکه شاد دانست و گفت: تکالیف مهارت‌محور و مشارکت بهتر والدین می‌تواند در جذاب کردن این شبکه برای دانش‌آموزان موثر عمل کند.
این آموزگار مقطع ابتدایی خاطر نشان کرد: با وجود کاستی‌هایی که در شبکه شاد وجود دارد، اما باید گفت یکی از جنبه‌های مثبت شیوع ویروس کرونا، برداشتن گامی به سمت فناوری(تکنولوژی)آموزشی و استفاده از ارتباطات و فناوری‌های نوین و به روز بوده است.
هاشمی ادامه داد: دانش‌آموزان امروزی در محیطی غنی از تکنولوژی و ارتباطات در حال زندگی هستند از همین رو ایجاد بستری داخلی و مختص آموزش و پرورش بسیار ارزشمند و به جا است و اگر این شبکه ادامه داشته باشد، دانش‌آموزان با توجه به علاقه خود نسبت به تکنولوژی می‌توانند از این فضا به شکل موثرتری بهره‌مند شوند.
دانش‌آموزان به کلاس درس علاقه بیشتری نشان می‌دهند
وی با تایید این موضوع که آموزش در کلاس درس بقطع بهتر است و دانش‌آموزان علاقه بیشتری نشان می‌دهند، اظهار داشت: در کلاس‌های درس امکان ایجاد رابطه چهره به چهره و پرسش و پاسخ و تعامل دو طرفه، آموزش با وسایل کمک آموزشی و قرارگیری در یک محیط فیزیکی، تنوع و لذت بیشتر و به دنبال آن آموزش موثرتر به دنبال دارد.
این آموزگار ابتدایی تاکید کرد: شبکه شاد جایگزین آموزش حضوری نیست، اما می‌تواند مکمل بسیار عالی برای آن باشد و با توجه به اینکه در حال حاضر که امکان حضور در کلاس‌های درس میسر نیست، این شبکه بهترین روش جایگزین به شمار می‌رود.
اتصال ۵۴ درصد دانش‌آموزان چهارمحال و بختیاری به شبکه شاد
به گفته مدیرکل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری، هم اینک ۵۴ درصد دانش‌آموزان این استان به شبکه شاد متصل شده‌اند.
فرحناز قائدامینی افزود: درصد حضور معلمان در این شبکه ۸۲ درصد و درصد تشکیل کلاس‌های درس ۹۳ درصد است.
وی با بیان اینکه ۷۰ درصد آموزش‌ها قبل از شیوع ویروس کرونا در استان انجام شده بود، تصریح کرد: تلاش ما این است آموزش ۳۰ درصد باقی مانده از دروس را نیز برای همه دانش‌آموزان اجرا کنیم و هیچ دانش‌آموزی در استان محروم از آموزش نباشد.
مدیرکل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری در پاسخ به انتقادات و نواقص شبکه شاد، اظهار داشت: شبکه شاد چون تجربه جدیدی است نمی‌توان گفت برنامه جامع و کامل و خالی از اشکال است.
قائدامینی افزود: از همین رو تلاش شده تا در کنار شبکه شاد از ابزارهای آموزشی دیگر نظیر درسنامه، سی‌دی و پخش کلاس‌های درس از تلوزیون استفاده شود.
وی با اشاره به توزیع ۷۲ هزار درسنامه و ۳۰ هزار قطعه سی‌دی و دی‌وی‌دی در مناطق مختلف استان به ویژه در مناطق روستایی و محروم، اظهار داشت: تمامی دانش‌آموزان در خصوص میزان دسترسی آنها به ابزارهای آموزشی دسته‌بندی شده و مشکلی در این خصوص وجود ندارد.
شناسایی ۱۲۷ اشکال در شبکه شاد
قائدامینی با بیان اینکه ۱۲۷ مشکل شبکه شاد در استان‌ها جمع‌بندی و به تهران گزارش شده است، افزود: یکی از مهمترین این مشکلات موضوع چندفرزندی با یک گوشی همراه بود که درصدد هستیم این مشکل را در آینده برطرف کنیم.
وی به اهمیت آموزش چهره‌به‌چهره و برپایی کلاس‌های درس، اظهار داشت: معتقدیم آموزش معلم به گفته‌های وی ختم نمی‌شود بلکه نوع نگاه، شیوه ایستادن و راه رفتن و تمامی رفتار و کردار معلم برای دانش‌آموز نوعی درس به شمار می‌رود که این موضوع در آموزش‌های مجازی محقق نمی‌شود.
مدیرکل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: بهترین گزینه، برپایی کلاس‌های درس حضوری است اما در شرایط فعلی به سبب تهدید ویروس کرونا مجبور به استفاده از فضای مجازی هستیم.
آموزش یک جریان دو سویه است
یک جامعه‌شناس نیز با وارد کردن انتقاداتی به شبکه شاد، به جایگاه مهم کلاس‌های درس حضوری اشاره کرد و گفت: آموزش یک جریان دوطرفه و دوسویه است که یک سوی آن معلم و سوی دیگر دانش‌آموز قرار داد.
در همه ارتباطات انسانی، ارتباط چهره به چهره از اهمیت بیشتری برخوردار است و این موضوع در کلاس‌های درس که معلم حتی با نگاه خود با دانش‌آموز ارتباط برقرار می‌کند از اهمیت دوچندانی برخودار است.
فرحناز فردوسیان افزود: در همه ارتباطات انسانی، ارتباط چهره به چهره از اهمیت بیشتری برخوردار است و این موضوع در کلاس‌های درس که معلم حتی با نگاه خود با دانش‌آموز ارتباط برقرار می‌کند از اهمیت دوچندانی برخودار است.
وی با بیان اینکه آموزش مجازی نمی‌تواند رابطه تعاملی موثری بین معلم و دانش‌آموز ایجاد کند، اظهار داشت: جدای از اینکه دانش‌آموزان مناطق محروم از اتصال به این شبکه بی‌بهره ماندند، دانش‌آموزان دیگر هم نتوانسته‌اند به نحو مطلوبی از این شبکه بهره‌مند شوند.
این کارشناس امور آموزشی تصریح کرد: شبکه شاد در عین حال که یک ابزار وطنی است و طراحان ایرانی آن را ساخته‌اند و جای خوشحالی دارد، اما هنوز از کشش لازم برای اتصال چند میلیون دانش‌آموز در کشور برخوردار نیست و سرعت اشتراک‌گذاری مطالب در این شبکه بسیار پایین است که خستگی روحی برای دانش‌آموز و معلم را به همراه داشته است.
فردوسیان ادامه داد: هنوز امکانات و ابزارهای لازم برای اتصال به اینترنت در همه خانواده‌ها وجود ندارد و در خانواده‌هایی که دارای چند فرزند مُحصل هستند، این کمبود امکانات سبب مشاجرات و دعواهای خانوادگی می‌شود.
اثبات جایگاه مهم مدارس رهاورد ویروس کرونا
وی افزود: ویروس کرونا رهاورد مهمی که برای نظام آموزشی کشور داشت، این بود که نشان داد جایگاه مدرسه و معلم تا چه میزان مهم است و چه رسالت سختی را برعهده دارد و هیچ یک از امکانات بشری نظیر پیشرفت‌های فناوری نمی‌تواند جای آن را بگیرد.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: ویروس کرونا ثابت کرد علاوه‌بر کادر درمان که مدافعان سلامت لقب گرفته و ایثار فراوانی برای حفظ سلامتی مردم کشور از خود نشان دادند، معلمان نیز در سنگر دیگر در حال تلاش و فعالیت هستند و در فضایی که پیش از آن نه آموزشی دیده بودند و نه امکانات مناسبی در اختیار داشتند با تحمل سختی دوچندان در عرصه علم‌آموزی تلاش می‌کنند.
وی، آموزش‌های مجازی را تجربه خوبی برای قدر دانستن کلاس‌های درس حضوری دانست و گفت: با توجه به ارتباطات گسترده‌ای که با معلمان، دانش‌آموزان و دانشجویان دارم همگی اذعان دارند که آموزش مجازی نمی‌تواند جای مدارس را بگیرد و همگی دلتنگ کلاس‌های درس هستند.
یک پژوهش میدانی که به تازگی با هدف بررسی نقاط ضعف و قدرت شبکه شاد در یکی از شهرستان‌های چهارمحال و بختیاری از سوی پژوهش‌سرای این شهرستان انجام گرفته است نیز حکایت از آن دارد که بیش از ۸۰ درصد دانش‌آموزان این شهرستان کلاس‌های درس حقیقی را به آموزش مجازی ترجیح داده‌اند و علاقه دارند سال تحصیلی خود را در مدرسه ادامه دهند.
به گزارش ایرنا، ویروس کرونا یا کووید ۱۹ به بیشتر کشورهای جهان سرایت کرده است و سازمان بهداشت جهانی را برآن داشته است تا وضعیت فوق‌العاده اعلام کند.
شست‌وشوی دست‌ها با آب و صابون، رعایت بهداشت فردی، خودداری از دست دادن‌های مکرر و منع سفر و اجتماعات از جمله نکاتی است که پزشکان متخصص برای پیشگیری از شیوع این ویروس توصیه می‌کنند.
در سال تحصیلی جاری ۲۰۷ هزار و ۱۱۷ دانش‌آموز در بیش از ۲ هزار و ۶۰۰ مدرسه و حضور بیش از ۱۴ هزار نیروی فرهنگی در چهارمحال و بختیاری مشغول فراگیری علم و دانش هستند.
نظر شما