دیپلماسی مبادله در اوج تحریم ها

روزنامه ابتکار با بررسی موضوع تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا در گزارشی آورده است: این صحبت‌های ربیعی در حالی مطرح می‌شود که در دومین سالگرد خروج ایالات متحده از برجام، علاوه بر اینکه سطح تنش‌ها میان دو کشور افزایش یافته و تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی علیه ایران تشدید شده، آمریکا در تازه‌ترین اقدام خود خواستار جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل است. همزمان با این موضوع بریان هوک مسئول ایران در وزارت خارجه آمریکا دو روز قبل مدعی شده که تا زمان انتخابات ریاست‌جمهوری در ایالات متحده که قرار است آبان ماه امسال برگزار شود، چیز زیادی از برجام باقی نخواهد ماند و مایک پمپئو وزیر خارجه این کشور نیز روز گذشته در پیامی توئیتری مدعی شده است: دو سال پیش دونالد ترامپ تصمیم شجاعانه حفاظت از جهان در برابر خشونت ایران و تهدیدهای هسته‌ای آن را با خروج از توافق هسته‌ای اعلام کرد. امروز آمریکایی‌ها نسبت به وقتی که اگر در برجام می‌ماندیم امنیت بیشتری دارند و خاورمیانه صلح‌آمیز است.

در این میان و در حالی که دولت ترامپ به واسطه تحریم‌های یکجانبه خود علیه ایران در زمان شیوع همه‌گیری کرونا تحت فشار جامعه جهانی قرار دارد و اقدامات این کشور در طول ماه‌های گذشته در منطقه باعث نگرانی از وقوع یک درگیری مستقیم میان ایران و آمریکا شده است، سخنگوی دولت ایران در بخش‌هایی از صحبت خود به رسانه‌ها تصریح کرده است: ما از مدت‌ها پیش آمادگی خود را برای تبادل زندانیان اعلام کرده‌ایم و در این راستا محمد جواد ظریف نیز قبلاً این موضوع را بدون هیچ پیش‌شرطی مطرح کرده است. با این حال فعلاً واشنگتن از پاسخ دادن به این پیشنهاد خودداری کرده، هرچند که دولت این کشور از آمادگی ما اطلاع دارد و در این خصوص نیازی به میانجی‌گری نخواهد بود. با این حال درصورت موافقت طرف مقابل دفتر حفاظت از منافع ایران می‌تواند جزئیات این مسئله را برای دولت آمریکا اعلام کند.

دیپلماسی تبادل زندانیان
این موضوع که از روز گذشته با واکنش وسیع رسانه‌های غربی مواجه شده است، امری غیر معمول میان ایران و آمریکا نیست. پس از توافق برجام این مسئله به صورت ملموس‌تری میان دو کشور کلید خورد و در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ نیز با وجود خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای، آذر ماه سال گذشته مسعود سلیمانی پژوهشگر ایرانی زندانی در آمریکا با ژیو وانگ که به جرم جاسوسی در حال گذراندن محکومیت خود در ایران بود مبادله شد. در آن زمان کاخ سفید تلاش‌های زیادی را به عمل آورد تا چنین موضوعی را یک دستاورد مهم برای دولت ترامپ القاء کند، اما نشریه نیویورکر در همان زمان در مطلبی خاطرنشان کرده بود که کاخ سفید داستان این مبادله را به نفع خود تحریف می‌کند، درصورتی که نقش کانال‌های غیر رسمی در تبادل این زندانیان از یک سو بسیار برجسته بوده و از سوی دیگر برکناری جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی ترامپ و روی کار آمدن رابرت اوبرایان به جای وی که زمانی نماینده آمریکا در امور اتباع زندانی این کشور در خارج بود، راه را برای تبادل این دو زندانی هموار ساخت.

هرچند برخی از کارشناسان معتقدند که پیشنهاد تبادل بدون پیش‌شرط زندانی‌ها همانطور که مقامات ایران بارها تصریح کرده‌اند، بیانگر باز بودن پنجره دیپلماسی بوده و در این خصوص این ایالات متحده است که باید به سبب خروج یکجانبه از برجام با برداشتن تحریم‌ها و بازگشت به توافق، قدم بعدی را بردارد، علی ربیعی به رسانه‌های توضیح داده است: اطلاعاتی داریم که شهروندان ایرانی در زندان‌های آمریکا در شرایط مطلوبی نیستند و به خوبی مراقبت نمی‌شوند و این برای ما نگران‌کننده است. با این حال به نظر می‌آید آمریکا نسبت به گذشته آمادگی بیشتری برای خاتمه دادن به این وضعیت دارد. به همین دلیل اکنون قضاوت نهایی را نمی‌کنیم و موکول می‌کنیم به مشاهده پیشرفت محسوسی که در جریان امور باشد.

واکنش رسانه‌های بین‌المللی
از سوی دیگر این مسئله از روز گذشته با واکنش زیادی از سوی رسانه‌های خارجی همراه بوده است به طوری که خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی با بیان اینکه ایرانی‌های زیادی در ایالات متحده زندانی هستند از جمله یک استاد دانشگاه ۶۰ ساله به نام سیروس عسکری، آورده است: دولت ترامپ نیز بارها این طور وانمود کرده که موضوع آزادی زندانیان آمریکایی از جمله اولویت‌های مهم دولت او محسوب می‌شود.

همچنین خبرگزاری رویترز نیز با اشاره به صحبت‌های علی ربیعی، مبادله مسعود سلیمانی با ژیو وانگ را در آذر ماه سال گذشته، موضوعی مهم عنوان کرده و گزارش داد: این یک همکاری بسیار نادر میان دو کشوری بود که مدت‌های زیادی با یکدیگر درگیر تنش هستند. اسپونتیک روسیه نیز این مسئله را به مایکل آروایت کهنه سرباز آمریکایی زندانی در ایران مربوط دانسته و به نقل از نیویورک تایمز گزارش داده است: اعلام آمادگی ایران برای تبادل زندانیان در حالی است که چند وقت قبل رسانه‌های آمریکایی از وجود مذاکراتی برای تبادل آروایت با یک پزشک ایرانی زندانی در آمریکا خبر داده بودند. از سوی تارنمای «US NEWS» آمریکا نیز با اشاره به این خبر، اعلام کرده؛ اگر مسئله تبادل جدید زندانیان تحقق پیدا کند از معدود اقداماتی خواهد بود که دو کشور در واج تنش‌ها میان خود سعی کرده‌اند به نحوی آن را حل و فصل کنند.