رمزگشایی از ویروس کرونا؛ کووید-۱۹ کجا متوقف می‌شود؟

خبرگزاری بلومبرگ در نوشتاری با مضمون «آنچه ما درباره منشا کرونا نمی‌دانیم، ممکن است ما را بکشد» افزود: سازمان جهانی بهداشت در پی یک ماموریت تازه در چین برای یافتن سرمنشا ویروس کروناست. در این راستا تیمی از بهترین ویروس.شناسان در تلاش برای پرده برداشتن از این راز هستند که چگونه یک ویروس کرونا از حیات‌وحش روستاهای چین به مراکز مهم جمعیتی راه پیدا کرد؟ و چه زنجیره‌ای از جهش‌های ژنتیکی سبب ایجاد یک عامل بیماری زا (پاتوژن) شده که تا این‌اندازه مسری بوده است؟ 
رمزگشایی از چگونگی ایجاد ویروس کرونا که به سراسر جهان راه پیدا کرده، گامی اساسی در جهت توقف یک بیماری همه‌گیر خواهد بود که تاکنون منجر به مرگ بیش از ۲۸۳ هزار نفر شده است و می‌تواند بدترین رکود اقتصادی را رقم بزند. 

در ادامه این مطلب آمده است: در حالی که در ایالات متحده، اروپا و چین روند ساخت واکسن در حال انجام است، امکان دارد مسیر پیش رو برای دستیابی به واکسن ماه‌ها به طول انجامد.

در عین حال، باید در نظر داشته باشیم که امکان شیوع مرگبار ثانویه این ویروس در مناطقی که اکنون گسترش کرونا کم شده، هنوز وجود دارد. حتی بیم آن وجود دارد کووید-۱۹ بار دیگر در چین همان جایی که نخستین بار این بیماری گزارش شد، گسترش یابد. 
هفته گذشته، سازمان جهانی بهداشت از پکن خواست تا مأموریتی تازه برای محققان اپیدمیولوژیک فراهم کند.

«شی جین پینگ» رییس جمهوری چین که شخصا بر شیوه واکنش این‌ کشور و تحقیق درباره چگونگی شروع این بیماری نظارت دارد، باید چنین ماموریتی را تائید کند.

از طرفی، با افزایش شمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در جهان و افزایش نرخ بیکاری و سقوط اقتصادی، فشار بر پکن برای همکاری در این خصوص بالا رفته است. 
نزدیک به ۶ ماه از آغاز این بحران جهانی می‌گذرد و هنوز شکاف‌های سترگی در دانش بشر برای شناخت این ویروس وجود دارد.

در این میان پرسش‌های بی‌پاسخ نیز مانع مهار انسان در گسترش کووید-۱۹ شده، ضمن آنکه لفاظی میان پکن و واشنگتن بر سر منشا این ویروس بالا گرفته است. 
نزدیک به ۷۰ درصد از بیماری‌های عفونی در حال ظهور در انسان، بین انسان و حیوان مشترک‌اند و یا از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند.

ترتیب توالی ژنوم ویروس جدید کرونا نیز نشان‌دهنده ارتباط با دو ویروس کشنده دیگر است که از خفاش‌ها منتقل شده‌اند. 
 «بیماری سارس» یا سندرم حاد تنفسی که در سال ۲۰۰۲ در چین آغاز شد و سندرم تنفسی خاورمیانه یا «مرس» که یک دهه بعد از طریق یک منبع حیوانی ثانویه به اسنان‌ها سرایت کرد، از این نمونه هستند.

در مورد ویروس سارس، متخصصان به نوعی گربه از پستانداران کوچک مشکوک بودند. در خصوص بیماری مرس نیز اعتقاد بر این بود که از شتر به انسان منتقل شده است. 
اکنون فرض بر این است که ویروس جدید کرونا نیز مسیری مشابه را گذرانده است، اما به گفته «پیتر بن امبارک» کارشناس ایمنی غذا و بیماری‌های حیوانات سازمان جهانی بهداشت، محققان بر این باورند که در مسیر انتقال ویروس کرونا به انسان یک حیوان میزبان دیگر نیز نقش داشته و این را می‌توان حلقه مفقوده میان مبدا ویروس و زمان آغاز گسترش آن رد میان انسان‌ها دانست.

حیوانات خانگی
یک احتمال نگران‌کننده این است که یک منبع حیوانی ناشناخته همچنان در حال گسترش کووید-۱۹ است.

محققان سازمان جهانی بهداشت روز جمعه گزارش دادند که گربه‌های خانگی می‌توانند ویروس کرونا را به ۳۷ گونه دیگر خانواده گربه‌سانان منتقل کنند، اگرچه هنوز هیچ مدرکی برای اثبات انتقال ویروس از گربه‌ها به انسان در دست نیست. 
در این میان، دولت ترامپ پکن را متهم به سرپوش گذاشتن در مورد شدت کووید-۱۹ در چین می‌کند. هرچند این ادعاها بدون ارائه شواهد بیان شده؛ ادعاهایی که براساس آن وانشگتن معتقد است ویروس کرونا از یک آزمایشگاه ویروس‌شناسی در ووهان نشت پیدا کرده؛ شهری در مرکز چین که نخستین‌بار بیماری کووید-۱۹ گزارش شد.

از سوی دیگر، یک مقام چینی نیز در توئیتی، ارتش آمریکا را به تولید این پاتوژن در کشور خود متهم کرد. 
اما دانشمندانی که ژنتیک ویروس را مورد مطالعه قرار داده‌اند، معتقدند منشأ این ویروس طبیعی است نه آزمایشگاهی.

به گفته «استنلی پرلمن» استاد میکروبیولوژی و ایمونولوژی دانشگاه آیووا که از آزمایشگاه تحقیقاتی ووهان بازدید کرده و مرتبه علمی آن را بسیار بالا می‌داند، آزادسازی تصادفی ویروس از یک آزمایشگاه تحقیقاتی در ووهان را در تئوری امکان.پذیر، اما در عمل بسیار ناممکن می‌داند.

شاید یکی از دلایل شهرت این آزمایشگاه «شی جانگلی» معاون ۵۶ ساله موسسه ویروس‌شناسی ووهان است.

وی در سال ۲۰۰۴، در غارهای نزدیک شهر کونمینگ، شهری در استان جنوبی یونان چین، یک مخزن طبیعی از ویروس کرونا را پیدا کرد.

جانگلی در همان سال مقاله‌ای را در نشریه نیچر-Nature به چاپ رساند که نشان می‌داد توالی ژنومی پاتوژن ویروس جدید کرونا ۹۶ درصد مشابه با ویروس‌های کرونایی است که در غارهای کونمینگ یافت شد. 
شی به تازگی در مصاحبه با نشریه ساینس آمریکا گفت: مروری بر خصوصیات ژنتیکی ویروس‌هایی که در آزمایشگاه با آن‌ها کار کرده است، با ویروس کرونایی که در میان انسان‌ها منتشر شده، شباهتی ندارد. 
اما این موضوع به دانشمندان در منشا و چگونگی جهش این ویروس کمکی نکرد. بازارهای فروش حیوانات زنده، مانند بازارچه ووهان که بسیاری از نخستین موارد ابتلا به کرونا در آن ردیابی شده، پیش از این نیز در گسترش بیماری نقش داشته‌اند. با این حال کارشناسان مطمئن نیستند که آیا شیوع این بیماری از بازار آغاز شده یا خیر.

«پیتر دزاک» یک بوم شناس متخصص در شاخه بیماری‌های عفونی احتمال می‌دهد که کووید-۱۹ حتی پیش از دسامبر (اوایل دیماه ۹۸) - که نخستین مورد بیماری گزارش شده- خارج از ووهان آغاز شده باشد.

وی تخمین می‌زند هر ساله یک تا هفت میلیون نفر در جنوب چین و آسیای جنوب شرقی ممکن است به ویروس‌های با سرمنشا خفاش‌ها مبتلا شوند و بسیاری از این ویروس‌ها پیش از ورود به مراکز عمده جمعیتی به راحتی بین مردم آشکار نمی‌شوند. 
وی افزود: گسترش کووید-۱۹ ممکن است میان افرادی در جنوب چین و یا آسیای جنوب شرق حتی پیش از ماه نوامبر (آبان) شروع شده است. 
سناریوی دیگر پیش‌بینی می‌کند که شخصی که در کار تجارت حیوانات بوده، حیوانات آلوده را وارد بازار ووهان کرده باشد.

سوال مهم دیگر این است که آیا ویروس به طور مستقیم از خفاش‌ها یا از طریق منبع ثانویه به انسان منتقل شده است. اگر گزینه دوم درست باشد، دام‌ها یا حیوانات وحشی ممکن است هنوز در حال انتشار عفونت باشند. پنگولین که نوعی جانور پستاندار مورچه‌خوار است امکان دارد میزبان دوم این بیماری باشد.

بی‌تردید درک همه این سناریوها، مستلزم تحقیقات علمی بسیار است. ویروس‌ها بطور مداوم در حال جهش هستند و از این رو با ردیابی نسخه‌های ژنتیکی مشابه، متخصصان می‌توانند شیوه گسترش بیماری‌های همه گیر را شناسایی کنند.

دزاک در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد با شمارش میزان جهش‌های ویروس می‌توان سرمنشا اصلی ویروس را شناسایی کرد. 
بنابراین ردیابی منشا ویروس با همکاری دولت چین و دسترسی آزادانه به بازار ووهان، فروشندگان حیوانات، داده‌های بیماران و جمعیت حیوانات می‌تواند نقش موثری در این مسیر داشته باشد و به همان‌اندازه محرمانه نگهداشتن منشا کرونا هزینه گزافی برای بشر خواهد داشت. 
در واقع درسی که بحران کنونی به ما آموخته این است که با افزایش جمعیت و دست درازی به حیات‌وحش، خطر شیوع ویروس‌های خطرناک از حیوان به انسان همچنان بالاست و در دنیایی این‌چنین بهم پیوسته، همه‌گیری‌هایی که پیش از این محدود به یک منطقه بوده، می‌توانند با سرعتی خیره کننده در سراسر جهان منتقل شوند. 
لذا بدون وجود سیستم‌های تحقیق و نظارت در مورد ویروس‌های با سرمنشا حیوانی و تنظیم مقررات برای بازارهای سنتی و تجارت حیوانات‌وحشی در جهان، خطرات بیماری‌های همه‌گیر در آینده بسیار زیاد است. 
دزاک همچنین تاکید کرد: اگر ما کاری نکنیم و به روند ۵۰ سال گذشته ادامه دهیم، در آینده نزدیک باز هم شاهد شیوع جهانی ویروس خطرناک دیگری خواهیم بود.  
براس آخرین امار منتشر شده تا به امروز بیش از ۴ میلیون و ۱۸۱ هزار نفر در سراسر جهان به ویروس کرونا مبتلا شده و از این میان نزدیک به ۲۸۴ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.

۲۰۲۳