قابلیت‌های صنایع خلاق تنها محدود به اقتصاد نبوده، بلکه زمینه های موثر آن در توسعه اجتماعی و اشتغال‌زایی نیز بدان جایگاه و ارزشی مهم بخشیده است. تا جایی که تحلیل‌گران یکی از محورهای پایداری اقتصادی و اجتماعی جوامع در هزاره سوم را صنایع خلاق می دانند. چراکه این صنایع از یک سو ارزش اقتصادی خود را نه از مواد اولیه بلکه از ایده های خلاقانه انسان دریافت می کنند که این خود دارای ارزش افزوده بسیار بالایی ست. از سوی دیگر فعالیت، توسعه و فراگیر شدن این صنایع هرگز آسیبی به محیط زیست و منابع تجدیدناپذیر انرژی در جهان وارد نمی کند. مقوله ای حساس و مهم که در چند دهه اخیر بی توجهی به آن موجب شد تا صنایع سنگین دنیا آسیب‌های جبران ناپذیری به محیط زیست و کره زمین وارد کنند. بنابر همین ویژگی پایداری صنایع خلاق، بسیاری از کشورها، زمینه های لازم برای توسعه و رشد آنها را فراهم آورده اند.
بحران اقتصادی فراگیر دهه ابتدایی قرن بیست و یکم تقریبا سراسر دنیا را درگیر کرد و پیامدهای زیادی از جمله بیکاری، رکود اقتصادی و بحران‌های اجتماعی در پی داشت. وقوع این شرایط بسیاری از کشورها را متوجه آسیب پذیری ساختار اقتصادی دنیا کرد و از این رو کشورهای بزرگ و در حال توسعه به سمتی رفتند تا مسیرهای توسعه را بر حوزه های پایدارتری بنا نهند. این شرایط زمینه بسیار مطلوبی برای رشد صنایع خلاق را در دنیا به‌وجود آورد و بسیاری از برنامه ریزی های توسعه محور جوامع با تاکید بر صنایع خلاق صورت گرفت. این در حالی بود که حتی در کشورهایی که قابلیت زیادی در این زمینه ها نداشتند، تبدیل به اولویتی جدی و مهم گردید. با نگاهی به گزارش های آماری بانک جهانی و نیز کنفرانس تجارت و توسعه جهانی (آنکتاد) به خوبی می بینیم که سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته بر روی صنایع خلاق صرفا محدود به کشورهای در حال توسعه و کوچک نبوده و کشورهای توسعه یافته و صاحب اقتصادهای بزرگ دنیا نیز به طور جدی وارد این عرصه شده اند. آمریکا، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، بلژیک، ژاپن و... از جمله این کشورها هستند.
از سوی دیگر در هزاره سوم توجه به سرمایه‌های فرهنگی تبدیل به یکی از اولویت های اصلی کشورهای مختلف شد. تا از یک سو به کمک این سرمایه ها، قابلیت ها و داشته های فرهنگی خود را معرفی کنند و از سوی دیگر از قابلیت های تولید ثروت و اشتغال این حوزه بهرمند شوند. حال باید گفت که صنایع خلاق و محصولات آنها در زمره سرمایه های فرهنگی هر جامعه ای شمرده می شوند. دارایی هایی که ارزش های فرهنگی و اقتصادی را به صورت توامان داشته و بستری مهم برای ذخیره سازی و تجسم بخشیدن به مفاهیم و ویژگی های هنری و فرهنگی هستند. بنابراین از این منظر نیز اهمیت صنایع خلاق و جایگاه خاص آن در برنامه های توسعه محور مشخص و برجسته می شود. چراکه بنابر ماهیت این محصولات، ارزش افزوده ای آنها نه از مواد اولیه بکار رفته در آنها، بلکه از خلاقیت و ایده های بدیع بکار رفته در روند خلق و تولیدشان بدست می آورند. در نتیجه در فرآیند های مربوط به عرضه، فروش و صادرات این محصولات، کمترین چالش ها بروز خواهد کرد. بنابراین توسعه صنایع خلاق اقدامی موثر در پایداری فضای اقتصادی و اجتماعی جوامع خواهد بود. نتایج به دست آمده از پژوهش های میدانی و اجرای پروژه های کوچک و بزرگ در این حوزه نیز به خوبی تاثیرات سازنده آن در ایجاد ثبات به ویژه به جوامع محلی و تقویت آنها را نشان داده است.
حال باید گفت که در کشوری مانند ایران که از نظر سرمایه های فرهنگی و محصولات خلاق یکی از غنی ترین کشورهای دنیاست و قابلیت‌های بالقوه بسیار زیادی مثلا در هنرهای سنتی و صنایع دستی دارد، باید توسعه صنایع خلاق تبدیل به یک اولویت مهم و اساسی شود. اقدامی که تا به امروز به شکل جامع صورت نگرفته و به صورت جزیره‌ای حرکت‌هایی در حال انجام است. در حالی که اگر حوزه‌هایی مانند صنایع دستی و فرش دستباف، موسیقی، هنرهای تجسمی و ... به عنوان بسترهای مهم صنایع خلاق ایران همچون دیگر کشورها تبدیل به یک اولویت اساسی شوند، بی تردید پایداری اقتصادی و اشتغال از جمله نتایج آن برای کشور خواهد بود. این مسئله در روستاها، شهرهای کوچک و به طور کلی نواحی دور از مرکز موجب تقویت جوامع محلی و ارتقای کیفی و کمی زندگی مردم خواهد شد. تاکید بر صنایع خلاق و زمینه سازی برای به فعلیت رساندن قابلیت‌های آن، ساختار اقتصادی کشور ما را به سمت پایداری سوق داده و نوسانات سیاسی در عرصه بین‌المللی شوک و آسیب کمتری به آن وارد خواهد کرد. از این رو ضروری است که با نگاهی آینده‌نگرانه به سرمایه‌های فرهنگی ایران و قابلیت‌های بی شمار آن برای تولید محصولات متنوع خلاق، گامی موثر و مطمئن در مسیر رسیدن به پایداری برداریم. نباید فراموش کرد که این مقوله به زیرساخت‌ها قانونی، حمایت‌های جدی دولت و زمینه‌سازی لازم برای حضور پر رنگ بخش خصوصی نیاز دارد. و البته باید گفت که تجربیات بین‌المللی زیادی که کشورهای مختلف تا به امروز پشت سر گذاشته‌اند نیز منابع ارزشمند و کارآمدی برای ما در این مسیر خواهد بود.
نظر شما