محور تهران-کاراکاس علیه تحریم و تهدید

تعمیق روابط تهران- کاراکاس به عنوان دو بازیگر تحت تحریم در روزهای اخیر به نگرانی و هراس کاخ سفید دامن زده و پس از حرکت کشتی‌های حامل سوخت ایران به مقصد ونزوئلا، واشنگتن نیروی نظامی به دریای کارائیب اعزام کرده‌است.

در همین ارتباط، نیروی دریایی آمریکا از اعزام چهار ناو جنگی به نام‌های «یواس‌اس دیترویت»، «یواس‌اس لاسن»، «یواس‌اس پربل» و «یواس‌اس فاراگات» برای توقیف پنج نفتکش ایرانی خبر داد که این ناوگروه به همراه هواپیمای «پی ۸ پوسایدون» راهی کارائیب شده‌اند.

این اقدام آمریکا با هدف ایجاد مزاحمت برای تانکرهای حامل سوخت ایران با واکنش مسئولان جمهوری اسلامی ایران مواجه شد به طوری که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در نامه‌ای به «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل، تهدیدات غیرقانونی، خطرناک و تحریک‌آمیز آمریکا را نوعی دزدی دریایی و خطری بزرگ برای صلح و امنیت بین‌المللی دانست و تاکید کرد که آمریکا باید از زورگویی در عرصه جهانی دست برداشته و به حاکمیت قوانین بین‌المللی بویژه آزادی کشتیرانی در دریاهای آزاد احترام بگذارد.

از طرفی، «سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزارت امورخارجه نیز از احضار سفیر سوئیس به عنوان حافظ منافع دولت آمریکا در ایران خبر داد که از وی خواست مراتب هشدار جدی جمهوری اسلامی ایران به هر گونه تهدید احتمالی از سوی آمریکا علیه نفتکش‌های ایرانی را به مقامات آن کشور منتقل سازد.

وجه اشتراک مواضع همه مسئولان ایرانی تهدید به واکنش فوری و قانونی به این اقدام احتمالی آمریکا است. به طوری که معاون سیاسی وزیر امورخارجه هشدار داد «هر گونه تهدید علیه نفتکش‌های ایرانی با واکنش فوری و قاطع ایران مواجه خواهد شد و دولت آمریکا مسئول عواقب آن خواهد بود.» و ظریف نیز در ضمن یادآوری مسئولیت دولت آمریکا در برابر پیامدهای هر گونه اقدام غیرقانونی، بر حق ایران برای اتخاذ تدابیر مناسب و ضروری در مقابله با این تهدیدات تاکید کرد.

اقدام نظامی سال گذشته ایران علیه مواضع آمریکا در عراق، نشانگر آن است که هشدارهای کنونی ایران تنها در سطح اعلان باقی نخواهد ماند. دی ماه پارسال سپاه پاسداران در پی شهادت سپهبد شهید «قاسم سلیمانی» و یارانش بیش از ۱۲ موشک به سمت پایگاه نیروهای آمریکایی در عراق شلیک کرد.

همچنین، هدف قرار دادن پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک» آمریکا به دلیل تجاوز به حریم هوایی ایران در اواخر خرداد پارسال، اقدام دیگر نیروهای نظامی جمهوری اسلامی بود که از عملیاتی شدن هشدارهای تهران نشان دارد.

نکته دیگر اینکه تنها ایران زیر تحریم و فشار کاخ سفید قرار ندارد بلکه تحریم‌های آمریکا بر ونزوئلا نیز سایه افکنده و این کشور را به وضعیت بحرانی فرو برده‌است. باوجود اینکه ایران و ونزوئلا از جمله بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان و از اعضای «سازمان کشورهای صادرکننده نفت»(اوپک) به شمار می‌روند اما فشار حداکثری آمریکا هر دو کشور را هدف گرفته است.

مواجهه مشترک با خصومت‌ورزی آمریکا پیوند تهران- کاراکاس را تعمیق بخشیده‌ و آمریکا را نگران ساخته‌است. از این رو مقامات دولت آمریکا به ویژه شخص «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه ترامپ، روابط ایران و ونزوئلا را زیر ذره‌بین قرار داده‌اند.

اوایل اردیبهشت‌ماه نیز پروازهای هواپیمایی ماهان به ونزوئلا مورد توجه پمپئو قرار گرفت و اظهار کرد: «می‌خواهم به جهان درباره ارتباط رژیم مادورو با ایران بگویم به گونه‌ای که در روزهای اخیر، خط هوایی ماهان ایر چندین پرواز به مقصد کاراکاس به منظور حمایت‌های نامعلوم از مادورو انجام داده‌است.»

این شرکت هواپیمایی ایران از مدت‌ها پیش در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌ و تلاش کاخ سفید برای همراه‌سازی دیگر کشورها با خود در این زمینه تاکنون چندان موفق نبوده‌است.

اینک آمریکا برای ائتلاف‌سازی در اقیانوس اطلس و دریای کارائیب دست به کار شده تا با قطع ارتباط ایران و ونزوئلا، بر اثرگذاری تحریم‌های خود بیافزاید. ضمن آنکه مقامات کاخ سفید این ادعا را مطرح کرده‌اند که ایرانی‌ها در ازای فروش انرژی به ونزوئلا، طلا دریافت می‌کنند. آمریکایی که پیشتر از اصطلاح «نفت در برابر غذا» برای تحقیر و در تنگنا نشان دادن ایران بهره می‌گرفت، امروز با ایده «نفت در برابر طلا» آشنا شده‌است.

البته پاسخ مسئولان ایران به ادعای کاخ سفید قابل توجه است. «علی ربیعی» سخنگوی دولت شنبه ۲۷ اردیبهشت در واکنش به ادعاهای مطرح شده در هفته‌های اخیر درباره تبادلات تجاری میان تهران و کاراکاس، اظهار داشت: ایران کالاهایی به ونزوئلا می‌دهد و اجناسی هم می‌گیرد. این موضوع در دنیا به کسی ارتباط ندارد. ما و ونزوئلا دو دولت مستقل هستیم و تبادل کالاهای مختلف داریم و دست روی دست نمی‌گذاریم و نفت خود را می‌فروشیم.

پیشتر نیز سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ادعای انتقال ۹ تن طلا از ونزوئلا به کشورمان را تکذیب کرده و با بی‌اساس خواندن این ادعا، آن را زمینه‌چینی برای فشارهای گسترده‌تر به دولت ونزوئلا از سوی دولت آمریکا توصیف کرده‌است.

به گفته وی «دولت آمریکا که در اجرای سیاست‌های خود در ونزوئلا از جمله تحریم اقتصادی، تهدید نظامی و اخیرا تشکیل شورای انتقالی، به‌دلیل مقاومت دولت و مردم آن کشور با شکست مواجه شده، با ایراد این‌گونه اتهامات سعی دارد در برنامه دولت ونزوئلا برای بازسازی پالایشگاه‌های آن کشور و تولید فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین که هم‌اکنون به‌دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا با کمبود روبه‌رو است، مانع‌تراشی کند».

در مجموع هر چقدر که دامنه فشار آمریکا بر کشورهای مورد تحریم واقع شده همانند ایران و ونزوئلا، افزایش می‌یابد به موازات آن تکاپوی این بازیگران برای کاهش آثار تحریم و دسترسی حداکثری به درآمدهای حاصل از تجارت خارجی روندی صعودی به خود می‌گیرد.

مبادله تهاتری و کالا به کالا در شرایطی که این کشورها با موانع بانکی و ارزی مواجه‌اند، سازوکار موثری است که به کنار زدن دلار از معاملات و کاهش تاثیر تحریم‌ها منجر می‌شود؛ سازوکاری که ایران مدت‌ها است در روابط خود با کشورهای همجوار و منطقه همانند ترکیه و روسیه از آن بهره می‌گیرد.