موزه‌ها؛ صدفی برای حفظ گوهرهای میراث ملموس و ناملموس جامعه بشری

به گزارش ایرنا،  ۱۸ می مصادف با ۲۹ اردیبهشت روز جهانی موزه‌ها نامگذاری شده و شعار امسال آن نیز از سوی ایکوم با عنوان موزه ها برای برابری و تنوع فراگیری نامیده شده است.

ایکوم مخفف International Council of Museums (شورای بین المللی موزه ها) نماد جهانی موزه و موزه‌داری است که بعد از جنگ جهانی دوم و در ۶۲ سال پیش و تقریبا همزمان با تشکیل سازمان یونسکو ایجاد شده است.

مرکز آن در پاریس است و امروزه بیش از ۱۲۰ کشور جهان از جمله ایران دارای کمیته‌های ملی ایکوم هستند.

ایکوم یا شورای بین‌المللی موزه‌ها تنها سازمانی است که اطلاعات مورد نیاز موزه‌ها را ارایه می‌دهد. از سال ۱۹۴۶ سازمان ایکوم با ارایه خدمات به اعضای کمیته موزه‌های سراسر جهان آنان را در زمینه حفظ و حراست از گنجینه‌های ملی‌شان و تبادل تاریخ و فرهنگ یاری رسانده است.
ایکوم هر سال یک مفهوم خاص را به عنوان شعار بین‌المللی قرار می‌دهد تا همه موزه‌ها و نگارخانه‌ها در جهان تابع این شعار فعالیت کنند.

تشکیل کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم) بیش از نیم قرن

در بهمن ۱۳۲۸ برابر با ۱۹۵۰ میلادی، کمیسیون ملی یونسکو در ایران به منظور بهبود و توسعه موزه های کشور و ایجاد ارتباط بین موزه های ایران با موزه های سایر کشورهای جهان، استفاده از آخرین مطالعات و تحقیقات مربوط به موزه و جلب توجه عامه مردم به موزه ها و نقش آن در تعلیم و تربیت کمیته تخصصی موزه های ایران را با حضور کارشناسان، صاحبنظران آثار تاریخی، موزه داران، مدیران موزه ها و نمایندگان نهادهای ذیربط تشکیل داد.
کمیته ملی موزه های ایران از بدو تاسیس خود با شورای جهانی موزه ها در ارتباط مستقیم است.
اساسنامه کمیته نخست در سال ۱۳۲۹ تهیه شد و سپس در سال های ۱۳۳۶ و ۱۳۴۷ اصلاحاتی روی آن صورت گرفت.

کمیته ملی ایکوم در ایران پس از انقلاب از سال ۷۶ فعالیت دوباره‌ای را آغاز کرد و امروزه بیش از ۱۲۰ عضو فردی و حقوقی در کشور دارد.

کمیته ملی موزه های ایران از بدو تاسیس خود با شورای جهانی موزه ها ارتباط مستقیم دارد و در دی ماه ۱۳۵۰ کمیته در شورای مورد نظر به رسمیت شناخته شد.

موزه منطقه‌ای جنوب شرق ایران

موزه منطقه ای جنوب شرق ایران در فروردین سال ۹۰ با معماری خاص و ۱۳ هزار متر مربع مساحت و ۱۰ هزار مترمربع زیربنا در بلوار شهید مطهری زاهدان راه‌اندازی شد.

این موزه در سه طبقه و  سه بخش اصلی باستان شناسی، مردم شناسی و بوم شناسی استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان در قالب تصاویر و اشیای تاریخی به معرفی منطقه جنوب شرق می‌پردازد.

این موزه یکی از بزرگترین و جذابترین موزه‌های استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که در آن آثاری از تاریخ و فرهنگ و کشفیات باستانی به نمایش گذاشته شده است.

یکی از جذابیت‌هایی که در بدو ورود به این موزه هر گردشگر و بازدید کننده ای را به خود مجذوب می‌کند، مجسمه‌ای از رستم ساخته استاد فارسی است که پوشش مدرن به خود گرفته و شمشیرش را غلاف کرده و به جای آن قلمی ساخته شده از پر سیمرغ در دست دارد. در کنارش نیز زال و سیمرغ با نگرانی، او و قلمی که می‌خواهد به کسی تقدیم کند را نگاه می‌کنند.

همچنین در این قسمت سه ماکت از قلعه ناصری ایرانشهر، قلعه سب شهرستان سیب سوران و آسباد قلعه مچی زابل قرار دارد.

در بخش باستان شناسی این موزه اشیایی از محوطه‌های باستانی جیرفت و شهداد کرمان، اسپیدژ ایرانشهر، چگردک دلگان، کشیک نیکشهر، دهانه غلامان زهک و شهرسوخته سیستان و بلوچستان به نمایش گذاشته شده است.

از جمله اشیا این بخش ظروف سنگی جیرفت، ظروف سفالی با نقوش و فرم های متنوع از محوطه های بلوچستان و مهرها، پیکرک ها و زیورآلات پنج هزار ساله شهرسوخته است.

بخش مردم شناسی این موزه نیز شامل نمایش نسخ خطی، سکه ها، اشیای مربوط به دوران اسلامی و معاصر و همچنین معرفی آداب و رسوم، پوشاک و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در قالب صحنه سازی است.

بخش بوم شناسی موزه که در طبقه همکف قرار دارد با ۱۷ ویترین، نمونه هایی از تاکسیدرمی پرندگان و حیوانات در کنار آکواریوم بزرگ از آبزیان است و علاوه بر این تابلوهایی از جاذبه های طبیعی و تاریخی در این قسمت در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است.

از دیگر قسمت‌های مهم موزه منطقه ای جنوب شرق می توان به گالری، کتابخانه های تخصصی، سالن آمفی تئاتر، کارگاه مرمت، آزمایشگاه گیاه باستان شناسی و سن روباز در حیاط موزه اشاره کرد.
یکی از ویژگی های این موزه وجود نخستین چشم مصنوعی مربوط به جسد زن مدفون شده در گورستان شهرسوخته متعلق به پنج هزار سال پیش است.

روی این چشم مصنوعی ریزترین مویرگ های داخل کره چشم بوسیله مفتول ‌های طلایی به قطر کمتر از نیم میلی‌ متر طراحی شده و به دلیل حساس بودن باید در دمای مخصوص نگهداری شود به همین دلیل امکان نمایش دائمی آن در ویترین نیست.

مولاژ نخستین جمجمه جراحی شده که از گورستان شهرسوخته به دست آمده نیز در موزه منطقه ای جنوب شرق به نمایش درآمده است.

در این موزه حتی می‌توان با برخی از تدفین‌ های انجام شده در شهرسوخته نیز آشنا شد به گونه‌ای که یک اسکلت واقعی کشف شده از شهر سوخته در آنجا جانمایی شده است.

این اسکلت نمونه‌ای از ده مدل تدفین انجام شده در شهرسوخته است که در این موزه به نمایش درآمده و با موادی که مشکلی برای آن به وجود نیاورد پوشانده شده است.

محوطه باستانی بین المللی شهرسوخته در شمال سیستان و بلوچستان اثری گرانبها از نیاکان پنج هزار سال پیش ایرانیان است که از بخش های مختلف مسکونی، صنعتی، گورستان و غیره تشکیل شده است.

معرفی موزه های سیستان و بلوچستان در دوران کرونا به صورت مجازی

رییس گروه موزه ها و اموال منقول تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به وضعیت بیماری کرونا در حال حاضر بازدید از موزه ها انجام نمی شود و در این دوران علاقه‌مندان می توانند تنها از طریق فضای مجازی از موزه زاهدان، زابل و شهرسوخته دیدن کنند.

حمیده کدیی گفت: بخش های موزه زاهدان از طریق برنامه فرهنگ موزه در اینستاگرام از سوی کارشناسان موزه به مخاطبان معرفی می شود.

وی افزود: با توجه به تفاهمنامه و همکاری موزه زاهدان با کانون فرهنگی پرورشی کودکان و نوجوانان استان و منع بازدید از موزه به سبب جلوگیری از شیوع کرونا مقرر شد کتاب کودک ۲ زبانه با موضوع شاهنامه در این ایام به این عزیزان اهدا شود.