گاندوها خشمگین می‌شوند

وحیدپورمردان روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: گرما و بالا رفتن دمای هوا و افزایش چشمگیر تبخیر آب در برکه های زیستگاه تمساح پوزه کوتاه و جابجایی های مکرر و اجباری بین برکه ها یکی از دلایل تغییر رفتار در گاندوها  است.

وی گفت: به همین سبب علاوه بر انجام مکاتبه و اعلام به دستگاه های مرتبط مانند فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها، دهیاری‌ها، امامان جماعت، سمن های محیط زیستی و غیره همچنین از طریق آموزش‌های چهره به چهره به جوامع محلی میزبان گاندوها باعنوان برنامه آموزشی «یک روز با محیط‌بان» نیز اجرا و اعلام شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان افزود: تغییر رفتار گاندوها به دلیل جابجایی در برکه ها، تبخیر آب برکه های زیستگاه و فصل تخم گذاری و زادآوری، برای اهالی روستاهای میزبان این تمساح‌ها که از آب برکه ها استفاده می کنند دارای مخاطراتی خواهد بود.

وی بیان کرد: در سنوات گذشته این اداره کل با همکاری و همیاری سایر دستگاه های مرتبط نسبت به نصب مخازن و احداث سیستم های آب برای روستاهای میزبان اقدام کرده که با این حال با توجه به نیازمندی به آب برکه های محل زیستگاه تمساح پوزه کوتاه، احتمال خطر هنوز در منطقه وجود دارد.

پورمردان از مردم بومی منطقه درخواست کرد مراقبت های لازم را هنگام استفاده از آب برکه ها به عمل آورند. 

تمساح پوزه کوتاه ایرانی که در منطقه بلوچستان به گاندو مشهور است در محدوده شهرستانهای سرباز ، دشتیاری و چابهار بویژه آبهای پشت سد پیشین، رودخانه باهوکلات، برکه ها و هوتک ها زیست می کند.

زیستگاه اصلی این تمساح ۳۸۰ هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در شهرستان دشتیاری و بخش دیگر آن در شهرستان های راسک و سرباز قرار دارد. این مناطق با نام منطقهٔ حفاظت شدهٔ گاندو تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. بیشتر این تمساح‌ها در برکه‌های میان راسک، سدپیشین، باهوکلات و باتلاق‌ها و برکه های دلگان ها و کلانی (در جنوب بلوچستان) متمرکز هستند. تعداد این گونه در ایران حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ سر برآورد می‌شود.

در این منطقه رابطه مردم بومی با گاندوها بسیار خوب است. آن‌ها این حیوان را مقدس دانسته و از آسیب رساندن به گاندوها خودداری می‌کنند و حتی در زمان خشکسالی برای انتقال گاندوها از برکه‌های خشک شده به برکه‌های پرآب‌تر و تأمین غذای گاندوها اقدام می‌کنند. در نتیجه خطری از ناحیه انسان گاندوها را تهدید نمی‌کند و تاکنون شکار این حیوان در ایران مشاهده نشده‌است.

مشکل اصلی گاندو در این منطقه «خشکسالی و کم‌آبی» است که سبب تخریب زیستگاه و غذای گاندوها می‌شود. به ویژه نوزادان گاندوها که به بی‌آبی و گرما حساس‌ترند و همچنین در معرض خطر حمله حیوانات دیگر مثل پرندگان شکاری، مرغان ماهیخوار، بزمجه، سگ، روباه و شغال قرار دارند.

این تمساح دارای پوزه‌ای پهن است که فک بالایی ۱۹ دندان و فک پایینی ۱۵ دندان دارد. در قسمت پشت سر و در ناحیه گردن دو جفت صفحه شاخی بزرگ دیده می‌شود. دارای پاهای کوتاه بوده و پنج انگشت منتهی به ناخن‌های بلند در پاهای جلوئی و چهار انگشت منتهی به ناخنهای کوتاه‌تر در پاهای عقبی دیده می‌شود. رنگ عمومی بدنش زیتونی تا قهوه‌ای بوده و شکمی بدون فلس و به رنگ سفید متمایل به زرد دارد.

میانگین اندازهٔ این کروکودیل در نرها سه متر و ماده‌ها ۲ متر و ۴۵ سانتی‌متر است. البته نرهای مسن ممکن است بسیار بزرگتر شده و به ۴ تا ۵٫۵ متر طول و ۵۵۰ کیلوگرم وزن برسند. دم این حیوان که نیمی از طول بدن آن را تشکیل می‌دهد، آن‌قدر قدرتمند است که می‌تواند استخوان بدن پستاندار بزرگ جثه‌ای را با ضربه‌ای قوی خرد کند و آرواره‌های وی آن‌چنان محکم است که می‌تواند بزرگترین استخوان‌ها را به‌راحتی خرد کند. از ویژگی‌های دیگر گاندو اسید معدهٔ بسیار قوی است که این جانور را قادر به هضم اشیاء سخت و سفت می‌کند و همچنین وجود پرده‌ای بنام Veium Pahatinum در بدن این تمساح که راه ورود آب به معده را حتی در زمانی که دهان حیوان باز است، می‌بندد.

جفت‌گیری و تخم‌گذاری

فصل جفت‌گیری گاندو در اسفندماه و تخم‌گذاری آن در اواخر اردیبهشت و خرداد است. گاندو با کندن گودال عمیقی در مکانی که از رطوبت کافی برخوردار باشد، حدود ۲۰ تا ۳۵ تخم می‌گذارد. ۶۰٪ تخم‌ها پس از ۶۵ روز تبدیل به نوزاد می‌شوند. توله‌ها با طولی برابر ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر به دنیا می‌آیند. تغذیهٔ نوزادان از حشرات و لارو آنها، دوزیستان و لارو آن‌ها و بچه‌ماهی‌ها است، تنها ۵٪ تا ۱۰٪ نوزادان به سن بلوغ در ۵ تا ۱۰ سالگی می‌رسند و بقیه خوراک پرندگان شکاری و ماهی‌خوار، روباه، شغال، سگ، و بزمجه و … می‌شوند.