خرمشهر را خدا آزاد کرد؛ این نخستین جمله‌ای بود که سوم خرداد ۱۳۶۱ بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) به محض شنیدن خبر آزادسازی خونین‌شهر طی عملیات بیت‌المقدس در خلال روزهای جنگ تحمیلی ایران و عراق بر زبان راندند. از همان تاریخ بود سوم خرداد ماه به‌عنوان روز مقاومت، ایثار و پیروزی در تقویم رسمی ایران توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی نام‌گذاری شد.
آزادسازی خرمشهر یکی از مهم‌ترین نقاط عطف حماسه جنگ هشت‌ساله ایران و عراق بود و همین کافی بود تا فصل مهمی از ادبیات پایداری، مقاومت و دفاع مقدس ایران در حوزه خاطره‌نگاری به آزادسازی خرمشهر بازگردد.
طی یک دهه اخیر سنت خاطره‌نگاری و تدوین ادبیات شفاهی جنگ با همراهی و همت دفتر ادبیات پایداری حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس توانسته در عین آنکه کتاب‌های درخشانی را در اختیار علاقه‌مندان به حوزه ادبیات دفاع مقدس، مقاومت و پایداری قرار دهد فصل مهمی از آثار ادبی کشور را که با تیراژ وسیع و اقبال مخاطبان مواجه شده به تاریخ معاصر ادبیات کشورمان سنجاق کند.
هرچند در این‌میان در کنار کارنامه درخشان ادبیات شفاهی جنگ در حوزه ادبیات داستانی با محوریت آزادسازی خرمشهر کمتر می‌توان به کتاب‌هایی رسید و شاید سنت یک دهه اخیر در ثبت خاطرات شفاهی جنگ کمتر زمانی برای نویسندگان نام‌آشنای عرصه ادبیات دفاع مقدس‌مان در خلق آثار ادبیات داستانی گذاشته باشد.
برای آشنایی با ظرفیت‌های موجود در حماسه درخشان هشت سال دفاع مقدس و یکی از مهم‌ترین نقاط عطف آن یعنی سوم خرداد ۱۳۶۱ با یکی از سرداران جنگ و از نویسندگان نام‌آشنای ادبیات کشور سردار گل‌علی بابایی همراه و هم‌کلام شدیم. نویسنده‌ای که با قریب به ۴۰ اثر در این حوزه نه‌تنها یکی از خوش قلم‌ترین که از جریان‌سازترین نویسندگان عرصه ادبیات مقاومت و دفاع مقدس در کشورمان شناخته می شود.
هنوز هم وقتی صحبت از ادبیات پایداری و مقاومت می‌شود کتاب‌های ضربت متقابل؛ همپای صاعقه؛ کالک‌های خاکی؛ نقطه رهایی و غوغای غبار به‌عنوان بخشی از مهم‌ترین آثار به‌جا مانده از تاریخ شفاهی جنگ خودنمایی می‌کند و دراین‌میان کتاب‌هایی چون ماه همراه بچه‌هاست؛ در هاله‌ای از غبار؛ گردان نهم؛ ققنوس فاتح؛ پهلوان گود گرمدشت و پیغام ماهی‌ها تاامروز به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه شده و در کشورهای دیگر به چاپ رسیده و بخشی از تاریخ حماسه هشت سال دفاع مقدس را تصویر کرده است.
وی هر چند این روزها تنها به عنوان نویسنده و پژوهشگر عرصه ادبیات دفاع مقدس مشغول فعالیت است اما تلاش او در جبهه فرهنگی بعد از حضور پرافتخارش در جبهه‌های حق علیه باطل در مدیریت‌هایی چون رئیس پیشین سازمان ادبیات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس و مدیر پیشین دفتر ادبیات پایداری انتشارات حوزه هنری؛ شامل جمع‌آوری و گردآوری آثار درخشان حوزه خاطره‌نگاری و تاریخ شفاهی جنگ تحمیلی در عرصه ادبیات دفاع مقدس است.
ادبیات دفاع مقدس جای خود را میان دوست‌داران یار مهربان باز کرده است
بابایی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به آنکه برخلاف برخی ادعاها خوشبختانه ادبیات دفاع مقدس میان مخاطبان و به‌ویژه جوانان در سال‌های اخیر توانسته جای خود را به عنوان بخش مهمی از منابع مطالعاتی باز کند گفت: به همان میزان که شاهد مطالعه آثار ادبیات داستانی در گونه‌ها و ژانرهای مختلف توسط علاقه‌مندان به عرصه ادبیات به ویژه جوانان کشور هستیم، می‌بینیم حوزه ادبیات دفاع مقدس نیز به عنوان یکی از منابع اصلی مطالعاتی مخاطبان به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر با تأکید بر نگاه آماری متوجه می‌شویم که طی یک دهه اخیر اغلب آثاری که در حوزه ادبیات به چاپ‌های بالا و تیراژ بالا دست یافته‌اند به حوزه خاطره‌نگاری، ادبیات شفاهی و یا ادبیات داستانی دفاع مقدس بازمی‌گردد.
مهجور بودن ادبیات دفاع مقدس نزد هنرمندان
نویسنده کتاب ماه همراه بچه‌هاست افزود: اگر به جایگاه و مفهوم سرانه مطالعه در کشور نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم در تمام حوزه‌ها و شاخه‌ها با عدد قابل‌ملاحظه‌ای در جامعه مواجه نیستیم، در این میان شاید بتوان نخستین دلیل را به اقبال عموم مخاطبان و به‌ویژه جوانان به حوزه سینما، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی ارجاع دهیم.
اما دلیلی که من بر آن تاکید دارم؛ مهجور بودن ادبیات داستانی و به‌ویژه ادبیات دفاع مقدس نزد هنرمندان در حوزه سینما؛ تلویزیون و عرصه تئاتر است. درحالی‌که منابع بسیار جذابی برای اقتباس و تولید آثار در این عرصه وجود دارد کمتر چنین میل و خواستی میان جامعه و بدنه هنرمندان برای تولید آثار در عرصه دفاع مقدس با استناد به آثار مکتوب و کتاب‌های موجود در این حوزه را شاهد هستیم.
کتاب برای فراگیری نیازمند تبلیغ است
نویسنده کتاب ققنوس فاتح ادامه داد: وقتی کتابی در قاب اثر سینمایی یا سریال تلویزیونی یا در صحنه تئاتر قرار گیرد می‌تواند بیشتر محتوا، مضمون و روایتش را به مخاطب معرفی کند. همچنین این آزمون به ما نشان داده وقتی کتابی را مقام معظم رهبری می‌بینند و بر آن تقریظی مرقوم می فرمایند آن کتاب به سرعت برجسته می شود و به شکل مویرگی در جامعه پخش می‌شود. در نمایشگاه برای آن صف می‌بندند و تیراژ آن سیر صعودی را نشان می دهد.
وی با تاکید بر آنکه وقتی رسانه با کتاب و ادبیات آشتی کند قطعاً مردم نیز با آن آشتی می کنند خاطرنشان کرد: وقتی ناشری، کتابی را منتشر کرده اما دستش برای معرفی آن کتاب به جامعه، خانواده و جوانان کوتاه است؛ قطعاً کتاب روی دست ناشر می‌ماند. اما وقتی بنا به اتفاقی چه در حوزه اقتباس و چه در حوزه تبلیغات برای آن کتاب روی دهد جامعه نیز از آن استقبال می‌کند.
راه‌کارهای تبلیغ و فراگیری کتاب در جامعه
نویسنده کتاب غوغای غبار در پاسخ به این پرسش که اگر او در جایگاه تبلیغ برای کتاب‌های دفاع مقدس قرار گیرد؛ برای فراگیری این آثار از چه راه‌کاری بهره می برد گفت: برای تبلیغ اولین کاری که می‌کردم، غربالگری آثار بود. باید بپذیریم همه کتاب‌ها قابلیت تبلیغ، مانور و معرفی را ندارند.
بابایی تصریح کرد: بعد از غربالگری مناسب و انتخاب آثار جریان‌ساز در حوزه ادبیات دفاع مقدس آن آثار را برای شناساندن هر چه بیشتر به مردم و جامعه از راه‌های مختلف مانند صداوسیما، فضای مجازی، مدارس، دانشگاه‌ها، تولیدات هنری در سینما و تئاتر به مردم معریف می کردم. با چنین ابزارهای تبلیغی کتاب جای خود را نه به عنوان وسیله‌ای برای سرگرمی که به عنوان بخش غیرقابل جایگزین در فعالیت‌های فرهنگی مردم باز خواهد کرد.
نظر شما