راه ابریشم سلامتی؛ تلاش چین برای مدیریت سلامت در جهان

به گزارش روز شنبه کانال خبری آسیا ، انگیو چو-بینگ مدیر "موسسه مطالعات چین" در  دانشگاه "مالایا" مالزی در یادداشتی با بیان این مطلب خاطرنشان کرد: راه ابریشم سلامتی چین (HSR) اولین بار در یک سخنرانی "شی جین پینگ"‌رئیس جمهوری چین در سال ۲۰۱۶ در ازبکستان مطرح شد.اما سابقه این مساله را می‌توان تا زمان تهیه یک سند توسط مقامات بهداشتی چین در سال ۲۰۱۵ دنبال کرد. سند مزبور یک پیشنهاد سه ساله برای ارتقای طرح "کمربند و جاده" (BRI) از طریق همکاری در بخش بهداشت و درمان مطرح کرده بود.

در اولین مجمع ابتکار کمربند و جاده در سال ۲۰۱۷ بیانیه‌ پکن درباره همکاری در این زمینه به امضای چین ، سازمان بهداشت جهانی ،‌برنامه ایدز سازمان ملل (UNAIDS) و ۳۰ کشور دیگر رسید. نگاهی دقیق‌تر به بیانیه مزبور نشان می‌دهد که شباهت‌های زیادی با سند سال ۲۰۱۵ دارد.

بر اساس این اسناد ،‌فعالیت‌های اصلی تحت راه ابریشم سلامتی شامل : سازماندهی مجامع منطقه‌ای سطح عالی برای مقامات بهداشتی ، ایجاد شبکه بهداشت عمومی کمربند و جاده برای واکنشهای هماهنگ دربرابر شرایط اضطراری سلامتی و ظرفیت‌سازی و آموزش‌های حرفه‌ای بود. این اسناد همچنین بر همکاری به عنوان مثال در نظارت و کنترل و پیشگیری از بیماری‌های واگیر تاکید می‌کنند . سایر ابتکارها شامل کمک‌های پزشکی ،‌ مبادلات بین نظام‌های بهداشتی ملی کشورهای مختلف ، پروژه‌های بهداشت مادر و کودک ، تجارت و سرمایه‌گذاری در بخش درمان و استانداردسازی دسترسی به بهداشت و دارو بوده است.

پیش از شیوع کرونا ،‌ راه ابریشم سلامتی به آرامی در برخی از این زمینه‌ها در حال پیشرفت بود. مجامع منطقه‌ای در اشکالی مانند مجمع همکاری چین – آسه‌آن ،‌مجمع وزیران بهداشت چین و کشورهای شرق و مرکز اروپا و مجمع همکاری بهداشتی چین – عربی برگزار شده است.

چین همچنین چندین پروژه همکاری پزشکی با همسایگان آسیای مرکزی تاسیس کرده است . شبکه‌هایی مانند انجمن دانشگاههای پزشکی چین – روسیه و مجمع همکاری مدیریت بیمارستانی چین – آسه‌آن تشکیل شده است.

برنامه آموزش منابع انسانی چین – آسه‌آن در چهارچوب راه ابریشم سلامتی در نظر دارد تا سال ۲۰۲۲ بیش از یک هزار نیروی حرفه‌ای درمانی آموزش دهد. همانند پروژه‌های ابتکار کمربند و جاده ، سابقه ‌برخی از این پروژه‌ها به پیش از راه ابریشم سلامتی می‌رسد اما همگی درنهایت در آن جذب شدند.

شیوع کرونا موجب شده که راه ابریشم جاده‌ای اقدام بسیار مناسب‌تری باشد. چین پس از مهار شیوع کرونا در اوایل مارس ۲۰۲۰ اکنون فعالانه دیپلماسی پزشکی را دنبال می‌کند. چین از ماه مارس تا کنون میلیاردها ماسک و میلیون قطعه لوازم محافظتی به خارج ارسال کرده هرچند سرعت تولید موجب شد کیفیت برخی تولیدات پایین باشد و رسانه‌های غربی همین مساله را برجسته کردند.

برخی مقامات و رسانه‌های چینی به شکلی آرام و کم سروصدا ایده راه ابریشم سلامتی را در بحبوحه شیوع کرونا مطرح کرده‌اند.

"اتحاد اندیشکده‌های کمربند و جاده" اولین مجمع آنلاین درباره راه ابریشم سلامتی را در ماه آوریل سازماندهی کرد که بیش از ۳۰ محقق در آن شرکت کردند و "سانگ تائو" رئیس بخش بین‌المللی حزب کمونیست چین در آن سخنرانی کرد. برخی صاحبنظران چینی هم‌اکنون فعالیت‌های دیپلماسی پزشکی چین در جریان شیوع کرونا را در چهارچوب راه ابریشم سلامتی طبقه‌بندی می‌کنند.

اینها نشانه‌هایی است که چین پس از شیوع کرونا به آرامی و بادقت ‌راه ابریشم سلامتی را به عنوان بخشی از طرح کمربند و جاده مشخص خواهد کرد. محتوای راه ابریشم سلامتی هم بستگی به پروژه‌های مشخص اجرایی دارد. چین با این مفهوم گسترده در حال تعیین کردن موقعیت و جایگاه خود به عنوان رهبر مسئول در مدیریت سلامتی جهانی است. چین در عین حال آگاه است که اکنون زمان مناسبی برای پیگیری شدید و جدی این مفهوم نیست بخصوص در جهان توسعه یافته که شیوع کرونا در حال وخیم کردن رابطه چین با کشورهای غربی است.

البته بیشتر انتظار می‌رود که مخاطبان هدف راه ابریشم سلامتی ، کشورهای در حال توسعه باشند که دقت ایدئولوژیک کمتری درباره نحوه مدیریت کرونا در چین در مراحل اولیه شیوع این بیماری وجود دارد. شیوع کرونا همچنین ضعف‌های موجود در زیرساخت‌های بهداشت و درمان بسیاری از کشورهای توسعه یافته را مشخص کرده است و راه ابریشم سلامتی این ظرفیت بالقوه را دارد که برای پرداختن به برخی از این ضعف‌ها کمک کند.

این درحالی است که راه ابریشم سلامتی از رقابت‌های ژئوپلتیک هم مصون نیست . وزارت امور خارجه آمریکا نیز بتازگی طرح "ابتکارهای سلامتی آینده آمریکا – آسه‌آن" را آغاز کرد. جنوب شرقی آسیا (و بطور کلی کشورهای در حال توسعه)‌خواستار عضویت در یک طرح به بهای حذف شدن از طرح دیگر نیستند. هر کدام از دو طرح می‌توانند به نوبه خود بطور مساوی مورد استقبال قرار گیرند. آمریکا و چین هر کدام قوت‌های خاص خود را برای ارائه به جهان در حال توسعه دارند. قدرت‌های بزرگ جهان باید از برخورد با همکاری‌های بهداشتی و پزشکی بین‌المللی به عنوان بازی برد- باخت (با حاصل جمع صفر) خودداری کنند.