جهش تولید، فرصت‌ها و چالش‌های آن در خراسان شمالی

نزدیکی به کشورهای آسیای مرکزی، وجود ۳۰۱ کیلومتر مرز خارجی با کشور ترکمنستان و دارا بودن مشترکات تاریخی و فرهنگی با این کشور از مزیت‌های مهم این خطه برای توسعه تجارت خارجی است.  

در خراسان شمالی سالانه بیش از یک میلیون تن سیمان و بیش از ۲۳۰ هزار تن آلومینا تولید می شود که از دیگر قابلیت ها و ظرفیت های تولیدی و صادراتی این استان به شمار می رود.  

روستایی بودن خراسان شمالی یکی دیگر از مزایای آن برای تحقق جهش تولید است. ۴۴ درصد از جمعیت ۸۶۳ هزار نفری استان در روستاها سکونت دارند و این مزیت بسیار خوبی برای پرداختن به بخش کشاورزی با رویکرد صدور این محصولات است.

خراسان شمالی، فاصله کوتاهی با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان دارد،  به عنوان نمونه فاصله بجنورد تا عشق آباد، پایتخت ترکمنستان، تنها ۲۰۰ کیلومتر است، این مزیت موجب می شود در صورت برنامه ریزی مسوولان استان، صادرات محصولات کشاورزی و باغی با قیمت بسیار مناسب در اختیار کشورهای همسایه قرار گیرد.

چند سالی است که موضوع اقتصاد، با نامگذاری سال ها عجین شده و شعارهای سال با تولید پیوند خورده است. این امر نشان از وجود برخی مشکلات و کاستی ها در زمینه رونق تولید دارد و البته نشانگر دغدغه های رهبر معظم انقلاب در این زمینه است.  

ایرنای خراسان شمالی، در میزگردی،  راهکارهای تحقق جهش تولید را از زبان چند تن از مسوولان حوزه اقتصادی استان به بررسی گذاشته است.  

در این میزگرد، که با مدیرکل جذب و حمایت سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی،  مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان شمالی، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت، مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی و رییس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی برگزار شد، ظرفیت‌ها و توانمندی های استان در زمینه تولید مورد بررسی قرار گرفت و راهکارها و پیشنهادهایی برای رفع مشکلات پیش روی تحقق جهش تولید مطرح شد.  

وجود تقاضا، از الزامات جهش تولید 

مدیرکل جذب و حمایت سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی، سوق دادن جامعه به تقاضا را از راهکارهای جهش تولید عنوان کرد و گفت: یکی از الزامات جهش تولید، رونق تولید است در این زمینه، باید زمینه ها برای عرضه بیشتر فراهم شود و تقاضا برای مصرف کالا، وجود داشته باشد.

سیدعلی میرکریمی اظهار داشت: صادرات محصولات تولیدی، یکی دیگر از راهکارها برای تحقق جهش تولید است، باید صادرات رونق داشته باشد در این زمینه هم، نیاز است تا بازارهای هدف در کشورهای مختلف ارزیابی و شناسایی شود.  البته اکنون در شرایط کرونا، صادرات برخی از محصولات امکانپذیر نیست و با مشکل روبه رو است اما باید رایزنی های لازم انجام شود تا بازارها، و کشورهای مقصد صادراتی، در دست گرفته شود.

وی افزود: یکی از نکات مهم در دستیابی به اهداف جهش تولید، رسیدن به خودکفایی در تولید برخی محصولات مهم است. باید تلاش کنیم تا در تولید محصولاتی چون گندم و یا نهاده های دامی، خود را خودکفا کنیم و یا حداقل به مرحله ای برسیم که در شرایط بحران مثل کرونا، بتوانیم چند ماه خود را سرپا نگاه داریم، در این زمینه، باید تولیدکنندگان این محصولات حمایت شوند.  

وی گفت: یکی از الزامات تحقق جهش تولید، افزایش بهره وری است، تولیدکنندگان باید بتوانند هزینه های تولید را کاهش و بهره وری را ارتقا دهند. به طور مثال، در حوزه کشاورزی، نیاز است تا تولید محصولات گلخانه ای توسعه یابد، در این زمینه در استان پروژه هایی به همت موسسه ملل و یا هلدینگ نور در دست پیگیری است.

مدیرکل جذب و حمایت سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی افزود: مسوولان استان هم، در این زمینه دغدغه دارند و هم و غمشان این است که زیرساخت ها برای توسعه کشت های گلخانه ای، فراهم شود.

وی تصریح کرد: مشکل کمبود آب در استان وجود دارد و برای پاسخ به نیاز آب بخش کشاورزی و ارتقای بهره وری، نیاز است که کشت های گلخانه ای در دستور کار باشد.

میرکریمی افزود: در حوزه صنعت هم با توجه به وجود صنایع مادر،  دنبال آن هستیم تا صنایع پایین دستی فعال و زنجیره تولید تکمیل شود و ارزش افزوده در استان ایجاد شود، البته یک امر مهم در جهش تولید، این است که اجازه ندهیم صنایع بویژه صنایع کوچک، در نقاط مختلف پراکنده و توزیع شود.

وی گفت: واحدهای تولیدی باید مجاب شوند در نواحی و شهرک های صنعتی متمرکز شوند، زیرا این محل ها دارای شرایط مناسب و زیرساخت های لازم هستند. شهرک های کشاورزی  هم نباید توزیع شود.

میرکریمی گفت: خراسان شمالی، جزو هشت استان محروم کشور است و برنامه ها برای رونق بازار استان، خیلی متفاوت از سایر استان ها است، باید ایرادها شناسایی شود سپس برای حل آن برنامه ریزی شود. در این استان هنوز تامین زمین با مشکل روبه رو است، تعیین تکلیف مالکیت زمین ها با چالش مواجه است.

مدیرکل جذب و حمایت سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی اظهار داشت: برای جهش تولید، باید تولید رونق یابد، کرونا نشان داد که تنها راه رونق اقتصادی، رونق تولید است، اکنون اقتصاد در بسیاری از کشورها که بر پایه خدمات بود، با کرونا آسیب دید، اقتصاد در امارات و ترکیه به شدت دچار مشکل شده است.

وی افزود: اکنون پیش نویس سند جهش تولید در استان تهیه شده است، گلوگاه ها شناسایی شده و راهکارها مورد بررسی قرار گرفته است، یکی از مشکلات برای جهش تولید، کم بودن میزان تقاضا در بازار است، برای جهش تولید نیاز است تقاضا در جامعه تحریک شود، تولید هر چقدر زیاد باشد، زمانی که تقاضا نباشد، جهش تولید اتفاق نمی افتد.

میرکریمی اظهار داشت: در این زمینه، توان مالی مردم باید تقویت شود، با دادن تسهیلات و یا کم کردن قیمت ها، می توان به این مهم دست یافت. البته کاهش قیمت ها هم با کاهش قیمت تمام شده تولید کالا میسر می شود.

وی با اشاره به نامناسب بودن فضای کسب و کار در استان گفت: مشکلات در مورد فضای کسب و کار باید به وسیله مردم گزارش شود، مردم باید مطالبه گر باشند، هر جا که صدور مجوز کسب و کار دچار اختلال است، اطلاع رسانی و گزارش کنند تا مشکلات مورد بررسی قرار گیرد. مدیران و مسوولان ممکن است از مشکلات بی خبر باشند، با این گزارش ها، گلوگاه ها شناسایی می شود و برای رفع اقدام خواهد شد.

وی تاکید کرد: یکی از لوازم جهش تولید این است که واحدهای تولیدی برای جلوگیری از شکنندگی و تحمل خسارات مالی، انعطاف پذیر باشند. جهش تولید بدون انعطاف پذیری امکان پذیر نیست. کرونا نشان داد که می توان فرصت ها را در کنار تهدیدها جست و جو کرد.

میرکریمی افزود: در شرایط کرونا حدود ۲۰ واحد تولیدی استان خط تولیدی خود را تغییر داده و توانستند اقتصاد را رونق دهند، در روزهای کرونایی،  واحدی خط تولید خود را از لواشک به الکل تغییر داد، و یا واحدهایی مثل الکل آساک در فاروج،  که کاملا خوابیده بود، فعال شد.  خیلی از واحدها که به تولید اقلام بهداشتی روی آوردند، اکنون قابلیت صدور تولیدات خود را دارند که با بازشدن مرزها، به خارج از کشور صادر خواهند کرد.  انعطاف پذیری و وفق دادن با شرایط روز بازار، نیاز جهش تولید است اما انعطاف در بخش دولت و خصوصی وجود ندارد.

مدیرکل جذب و حمایت سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی گفت: یکی از موارد مهم که باید مورد توجه واحدهای تولیدی باشد، استفاده از روش های جدید برای تامین مالی است، بانک ها بیش از این توان تامین مالی را ندارند، از این رو باید به فکر سایر روش ها برای تامین مالی بود.

کرونا و مشکل صادرات 
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان شمالی هم با بیان اینکه تحقق جهش تولید الزاماتی دارد که باید مورد توجه باشد، گفت: یکی از این الزامات، دیپلماسی اقتصادی است، باید مراودات تجاری با همسایگان و دیگر کشورها، تقویت شود، البته اکنون، تحریم ها در این باره مشکل ایجاد کرده است و کرونا هم معضلات را بیشتر کرده است.

محمد بدری اظهار داشت: در استان، سند توسعه تجارت خارجی تدوین و تهیه شده است و منتظر هستیم تا در نشست شورای برنامه ریزی مطرح و بررسی شود که در آن بازارهای هدف بررسی شده و کشورهایی که بیشترین مراوده را با ما دارند و در شاخص های ارزیابی در اولویت قرار گرفته اند، در تمرکز اهداف برای مراوده تجاری هستند.

وی با بیان اینکه کشورهای عراق، روسیه، ترکیه، قزاقستان و افغانستان در اولویت تجارت خارجی استان قرار دارند، خاطرنشان کرد: شاخص هایی که در مراودات تجاری مورد توجه بوده، شامل ارتباط لجستیکی، ارتباط سیاسی، اقتصادی، فضای تجاری و اندازه بازار، رتبه کسب و کار و پیروی از تحریم است.

بدری گفت: یکی از الزامات تحقق جهش تولید، اصلاح فرایند و روند صدور مجوزها است. باید صدور مجوزها تسهیل شود، متاسفانه استان در این زمینه، وضعیت و جایگاه خوبی ندارد. موضوع دیگر، وجود تقاضا در بازار است. رونق تولید و جهش تولید نیاز به بازار مصرف دارد در این زمینه باید صادرات رونق یابد و در داخل هم شرایط افزایش میزان تقاضا ایجاد شود.

وی خاطرنشان کرد: اکنون تورم بالا است و قدرت خرید مردم نسبت به چند سال پیش کاهش یافته است، قدرت و توان مالی مردم پایین است و خیلی از تولیدکنندگان در فروش، به مشکل خورده اند.

مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان شمالی افزود: کرونا هم به چالش جدی در عرصه جهش تولید بدل شده است. البته برای کاهش اثرات کرونا، ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد ریال تسهیلات به استان اختصاص یافته که در مرحله نخست ۱۱ هزار نفر واجد شرایط دریافت این تسهیلات ۱۲ درصدی هستند.

هم افزایی مسوولان، لازمه جهش تولید   

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی هم گفت: جهش تولید، به این معنا است که تدابیری به کار بسته شود و به سمتی برویم که با رونق تولید و افزایش میزان تولید، درآمدها بیشتر شود، و شکاف میان درآمد ما با کشورهای توسعه یافته کاهش باید.

رضا فیروزه اظهار داشت: در این زمینه، هم افزایی میان مسوولان مهم است، شیوع کرونا نشان داد که در فضای همدلی و هم افزایی می توان بسیار زودتر به هدف رسید. در زمان کرونا، مدیران پای کار بودند و با انسجام و همدلی، اتفاقات خوبی رقم خورد، کرونا سبب شد تهدیدها تبدیل به فرصت شود. در زمانی که نگران کمبود اقلام بهداشتی بودیم و بازار به شدت با کمبود روبه رو بود، کمک به تغییر خط تولید واحدهای تولیدی، کمک به سرعت دادن صدور مجوزها و در نهایت رسیدن به مرحله اشباع بازار از اقلام بهداشتی مورد نیاز در زمان کوتاهی محقق شد.

وی افزود: در دوسه ماه اخیر، مسوولان تمام و کمال پای کار بوده اند، بانک ها هم همراهی کرده اند اکنون دیگر نه تنها کمبود الکل و ماسک در استان وجود ندارد و از همه این مشکلات عبور کرده ایم، بلکه حتی می توانیم بخشی از تولیدات خود را صادر کنیم.

اجرای مصوبات سفر دولت

فیروزه اظهار داشت: یکی از فرصت ها برای جهش تولید در استان، اجرایی شدن مصوبات و تفاهم های منعقد شده در سفر تابستان گذشته رییس جمهوری به استان است.

وی خاطرنشان کرد: سال گذشته در سفر کاروان دولت تدبیر و امید به استان، تفاهم نامه های خوبی با ایمیدرو و سایر نهادها منعقد شد که برای  به فعلیت درآوردن آن، پیگیری ها و نشست های زیادی برگزار شده است.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: ارزش تفاهم نامه با ایمیدرو، ۶۵ هزار میلیارد ریال است که قرار است در ۱۳ بند اجرایی شود. اگر این موارد اجرایی شود، گام بزرگی در جهش تولید برداشته خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: یکی از ایرادها و مشکلات در استان، خام فروشی در بخش معدن است، اما اکنون مجوزهای خوبی در فرآوری این بخش داده شده است که از خام فروشی جلوگیری می شود.

سی. آی. اس یک فرصت اقتصادی 

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با بیان اینکه یکی دیگر از فرصت ها برای استان، پیوستن ایران به کشورهای مستقل مشترک المنافع (سی. آی. اس) است، افزود: بازار ۳۰۰ میلیون نفری کشورهای سی. آی. اس، ظرفیت خوبی است که باید از آن استفاده شود.

سی. آی. اس (CIS) اتحادیه کشورهای مستقل یا کشورهای مستقل مشترک المنافع، اتحادیه‌ای شامل برخی از جمهوری‌های مستقل اتحاد جماهیر شوروی سابق است که ارمنستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و قزاقستان از جمله اعضای آن هستند.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با اشاره به اینکه شیوع کرونا موجب بسته شدن مرزها و توقف صادرات شده است، گفت: بسیاری از تولید کنندگان با دپوی محصول تولیدی خود روبه رو شده اند در این شرایط باید تلاش کنیم تا صادرات، رونق بگیرد.

فیروزه افزود: البته با مشکل تحریم روبه رو هستیم و صادرات چمدانی انجام می شود در زمینه صادرات مشکل داریم و تا زمانی که مشکل مربوط به گشایش ال. سی وجود دارد، تجار ما در مراودات دچار چالش هستند.

رییس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی هم در این نشست گفت: یکی از راهکارهای تحقق جهش تولید، کمک به واحدهای تولیدی برای رسیدن به ظرفیت کامل فعالیت است. اکنون بسیاری از واحدها با ظرفیت کامل کار نمی کنند، در این زمینه تلاش داریم تا از این واحدها حمایت شود.

مهیار مشایخی اظهار داشت: سند جهش تولید، آماده شده و در آن، چشم اندازهای جهش تولید تعیین و پروژه های مهم و اولویت های سرمایه گذاری مشخص شده است.

وی با تاکید بر راه اندازی صنایع پایین دستی در استان و سرمایه گذاری در این زمینه گفت: پتروشیمی در استان، یک ظرفیت است، تلاش داریم تا صنایع پایین دستی با سرمایه گذاری بخش خصوصی فعال شود.

کرونا و رونق در شهرک های صنعتی 

مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان شمالی هم با اشاره به تاثیر کرونا بر بخش صنعت گفت: کرونا با تمام تهدیدها، یک فرصت در بخش تولید بود، در این مدت، واحدهای زیادی متقاضی تغییر خط تولید شدند و امسال با وجود کرونا، میزان واگذاری زمین در شهرک های صنعتی استان بسیار چشمگیر بوده است.

سیاوش وحدت اظهار داشت: تغییر رویکردهای اداری بر اثر شیوع بحران کرونا، سبب شد تا شمار قراردادهای منعقد شده با سرمایه گذاران و واگذاری زمین در شهرک‌های صنعتی استان، افزایش یابد.

وی اظهار داشت: ثابت نگه داشتن قیمت زمین صنعتی، یکی از دلایل افزایش قراردادهای منعقد شده است، در ماه های ابتدایی امسال، قیمت زمین صنعتی افزایش نیافت و این امر سبب افزایش تقاضا برای زمین صنعتی شد.

مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان شمالی اظهار داشت: سال گذشته ۱۸ واحد صنعتی در شهرک های صنعتی خراسان شمالی به بهره برداری رسید که با بهره برداری از این واحدها برای ۲۰۴ نفر اشتغال زایی شد.

وحدت افزود: هم اکنون واحدهایی که با تغییر خط تولید اقلام بهداشتی تولید می کنند و تولیدکنندگان مواد غذایی وضعیت بهتری در مقایسه با سایر واحدها دارند.

وی افزود: ما تلاش کردیم تا در بخش تولید، تسهیل کننده باشیم، قیمت زمین در شهرک ها، در ماه های نخست، افزایش نداشت، علاوه بر آن، دریافت بدهی از تولیدکنندگان را به ماه های بعد، موکول کردیم.

وی اظهار داشت: در این مدت واحدهای زیادی، خط تولید را به تولید اقلام بهداشتی تغییر دادند،  خیلی از واحدها وقتی دیدند محصول قبلی خیلی جاذبه ندارد، با نوآوری در واحد و تغییر خط تولید، مانع از رکود اقتصادی شدند.

وی تصریح کرد: در سه ماهه امسال ۲ برابر کل میزان سال قبل زمین واگذار شده است.  در سال قبل، تنها ۵۰ قرارداد با سرمایه گذاران منعقد شده بود که امسال تاکنون ۷۰ قرارداد منعقد شده است.

مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان شمالی اظهار داشت: در سه ماه اول امسال، به اندازه سال قبل، برای شهرک سازی اعتبار جذب شد، به طوری که امسال ۲۰ میلیارد ریال کمک در این زمینه جذب شده است.

وحدت با ابراز امیدواری به اینکه کرد با ثبات بازار و عادی شدن شرایط، دوباره رونق به واحدهای تولیدی بازگردد، گفت: به تدریج مرزها باز می شود و صادرات به کشورهای هدف ازسر گرفته می شود البته برای تجارت، یک سری مشکلات هست اما امید می رود که این بخش هم رونق یابد.

مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان شمالی اظهار داشت: واگذاری زمین معمولا در ماه های نخست سال، صفر بود اما بهار امسال ۲۷ هکتار زمین به سرمایه گذاران واگذار شده است و این نشان از اعتماد مردم و اقبال به سرمایه گذاری دارد.  

۲۷۸ واحد صنعتی در ۱۵ شهرک و ناحیه صنعتی و یک منطقه ویژه اقتصادی خراسان شمالی فعالیت می کنند.

مجموع سرمایه‌گذاری در این واحدها ۲ هزار و ۸۱۶ میلیارد ریال و آمار اشتغال زایی آنها نیز چهار هزار و ۳۸۵ نفر است.

خراسان شمالی حدود ۴۰۰ واحد تولیدی و صنعتی با سرمایه گذاری ۱۳ هزار میلیارد ریال و اشتغال ۱۱ هزار نفر دارد که از لحاظ داشتن صنایع بزرگ صنعتی در بین ۳۱ استان کشور رتبه دهم را داراست.

سهم اشتغال در این استان در بخش کشاورزی ۳۹.۶ درصد، صنعت ۲۴.۳ درصد و خدمات ۳۶.۱ درصد است. سهم این استان در حوزه کشاورزی بیش از میانگین کشور است اما در حوزه صنعت و خدمات پایین تر است.

براساس آخرین تقسیمات کشوری، خراسان شمالی دارای ۸ شهرستان، ۱۹ بخش، ۴۵ دهستان، ۲۴ شهر و ۸۳۶ آبادی دارای سکنه است.

استان ۸۶۳ هزار نفری خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع است.