تشکیل کابینه‌های مختلف صهیونیستی در سال های گذشته چندین نقطه اشتراک دارد که یکی از آنها مشارکت مستقیم شماری از احزاب افراط‌گرا و مذهبی همچون حزب «شاس» در ساختار قدرت است.
کابینه پیشین رژیم صهیونیستی سال ۱۳۹۴ تشکیل شد و تا سوم دی ماه ۱۳۹۷ که زمان منحل شدن آن بود، به اراده نتانیاهو می‌چرخید تا جایی که برای پستی مانند وزارت جنگ، سه چهره مختلف در برهه‌هایی مسئولیت را برعهده داشتند و حتی در دو دوره، نخست‌وزیر این جایگاه را در اختیار گرفت.
از هم گسیختن کابینه سی‌وچهارم در سال ۱۳۹۷ به برگزاری بی‌حاصل سه دوره انتخابات کنست (پارلمان رژیم صهیونیستی) در یک سال بعد از آن انجامید؛ زیرا قدرت نتانیاهو به عنوان رهبر حزب لیکود نمی‌توانست بر محبوبیت چهره تازه‌ای که از دل حزب ائتلافی کاحول-لاوان سربرآورده بود، بچربد.
این فرد کسی نبود جز ژنرال «بنی گانتز» رییس پیشین ستاد مشترک ارتش صهیونیستی که توانسته بود بسیاری از مخالفان «بی‌بی» حتی احزاب عرب را گرد هم آورد تا بساط یک دهه نخست‌وزیری پیاپی وی را جمع کنند.
در سومین دور انتخابات که دوازدهم اسفند گذشته برگزار شد، گانتز توانست رأی موافق ۶۱ نماینده از ۱۲۰ عضو کنست را به دست آورد اما در تشکیل کابینه ناتوان بود.
نتانیاهو از بی‌تجربگی ژنرال و دوستانش و همچنین اوضاع بغرنج سرزمین اشغالی در پی همه‌گیری ویروس کرونا بهترین استفاده را کرد و در نهایت دو رقیب پیشین، بر سر نخست وزیری چرخشی به مدت ۱۸ ماه توافق کردند تا بزرگ‌ترین کابینه تاریخ این رژیم را بین خود تقسیم کنند.
در دوره نخست ۳۲ پست وزارتی و ۱۶ معاون نخست وزیری در نظر گرفته شده است که در دوره دوم شمار جایگاه های وزارتی به ۳۶ عدد می‌رسد.
به هر ترفندی که بود در اردیبهشت‌ماه نتانیاهو موفق شد سهم خود از کابینه سی‌وپنجم را بین همپیمانان پیشین تقسیم کند اما افرادی چون «نفتالی بنت» که پست وزارت دفاع را باید به گانتز تحویل می‌داد، با بی‌بی سر لج افتادند و به مخالفانی سرسخت تبدیل شدند.
نکته جالب در کابینه جدید، سهم احزاب مذهبی و تندرو بویژه «شاس» است.
به نظر می‌رسد نتانیاهو نتوانسته یا نخواسته است این حزب را از معادلات قدرت بیرون بیندازد؛ زیرا از زمان تاسیس در سال ۱۹۸۴ تاکنون همیشه یا در کنست یا کابینه‌های پیشین جایگاه قابل توجهی داشته است.
شاس؛ بازیگر مذهبی در میدان سیاسی
شاس که مخفف نام عبری «محافظان سفاردیم تورات» است، در سال ۱۹۸۴ به رهبری خاخام «عوادیا یوسف» تاسیس شد تا از جایگاه یهودیان سفاردی در برابر یهودیان اشکنازی دفاع کند.
سفاردی‌ها و اشکنازی‌ها بجز منشأ سرزمینی و ظاهر مختلف، باورها و رسوم مذهبی بسیار متفاوتی دارند و حتی به سبب برخی عقاید مورد اختلاف، یکدیگر را تکفیر کرده‌اند.
از زمان انتخابات یازدهم کنست در سال ۱۹۸۴ تاکنون همواره نمایندگانی از شاس در کنست حضور داشته اند که بهترین نتیجه برای آنان در سال ۱۹۹۹ با کسب ۱۷ کرسی به دست آمد.
این حزب در سه دوره انتخابات سال ۱۳۹۸ شمار نمایندگان خود را از هشت نفر در رای‌گیری فروردین‌ماه به ۹ نفر در انتخابات شهریور و اسفند رساند و پس از ائتلاف احزاب عرب، در جایگاه چهارم قرار گرفت.
اردیبهشت‌ماه امسال پس از ۱۶ ماه بحران حاکمیتی و کشمکش‌های سیاسی میان نتانیاهو و گانتز، سرانجام کابینه جدید به نام کابینه ملی اضطراری تشکیل و پست‌های کابینه شامل ۳۲ جایگاه وزارتی و ۱۶ معاونت نخست‌وزیری بین ۲ بلوک و همپیمانان آنان تقسیم شد.
شاس هنگام تشکیل کابینه سی‌وچهارم در سال ۱۳۹۴ هفت کرسی کنست را داشت.
در پی تداوم حمایت شاس از نخست‌وزیری نتانیاهو، بی‌بی وزارت داخلی و وزارت توسعه نقب و جلیله (که هر دو یک پست کابینه به شمار می‌آمد) و همچنین وزارت اقتصاد را به «آریه درعی» سپرد که از سال ۲۰۱۳ در پی مرگ عوادیا یوسف، رهبری شاس را بر عهده گرفته بود.
البته درعی یک سال بعد پست وزارت اقتصاد را به نتانیاهو برگرداند اما «آیزاک واکنین» تا پایان کابینه وزارت امور مذهبی را بر عهده داشت. «مشولام ناهاری» هم معاون نخست‌وزیر در کار، امور اجتماعی و خدمات عمومی بود.
در کابینه سی‌وپنجم شاس با وجود حفظ سهم ۹ تایی در کنست، پنج پست کابینه را از آن خود کرد که دو تا بیش از کابینه پیش است.
درعی همان سمت قبل (وزارت داخلی و وزارت توسعه نقب و جلیله) را دارد. «یاکوب آویتان» وزارت امور مذهبی را در اختیار گرفته است و «مشولام ناهاری»، «ایزاک کوهن» و «یوری ماکلوف» معاونان نخست‌وزیر در زمینه امور اجتماعی و خدمات عمومی، دارایی و امور داخلی هستند.
نقش شاس در آینده نتانیاهو
جامعه صهیونیست درون خود عرصه وزن‌کشی بین یهودیان اشکنازی با دیگر گروه‌های قومیتی بویژه سفاردی و میزراحی است که هم ظاهر متفاوت و هم رسوم مذهبی گوناگونی با اشکناری‌ها دارند.
وجهه بیرونی گروه‌های سیاسی مانند شاس تاکید بیشتر بر لزوم اجرای آموزه‌های مذهبی در جامعه صهیونیست بویژه مخالفت شدید با همجنس‌گرایی است.
این حزب تنفر زیادی از عرب‌های فلسطین دارد؛ به گونه‌ای که یوسف تا زمان مرگ، به طور علنی مرگ فلسطینیان را تنها راه رهایی از آنان می‌دانست اما رهبران شاس همیشه معتقد بوده‌اند باید با امتیازدهی و خودداری از سیاست‌های تندروانه بویژه درباره تملک قدس یا تداوم شهرک‌سازی، سطحی از تعامل با آنان را حفظ کرد؛ زیرا حفظ توان زیستی از اولویت بیشتری برخوردار است که در پی نارضایتی ساکنان اصلی فلسطین و غلیان خشم آنان، به خطر می‌افتد.
مخالفت با فراخوان مذهبی‌ها به خدمت سربازی، پیشنهاد پرداخت غرامت به یهودیان مهاجر از اقوام سفاردی و میزراحی و جلوگیری از گسترش مظاهر دنیای مدرن مانند وسایل نوین ارتباطی یا فعالیت سیاسی زنان از دیگر ویژگی‌های حزب شاس است.
از این رو رهبران آن، چه یوسف و چه درعی، با وجود هم‌پیمانی با احزاب هم راستگرا و هم چپگرا، مقابل دیدگاه‌های لیبرالیسم و سکولاریسم برای جدایی دین و سیاست با سرسختی ایستادند و حتی بر سر این موضوع در کابینه‌های قبلی با افرادی چون «یائیر لاپید» رهبر حزب «یش عتید» (که مهمترین همپیمان گانتز تا پیش از ائتلاف با بی‌بی بود) و «نفتالی بنت» رهبر حزب «خانه یهودی» (وزیر جنگ پیشین)، جنگ خونینی راه انداخته بودند.
لاپید و بنت اکنون از مخالفان قسم‌خورده کابینه ائتلافی به شمار می‌روند و از این رو، دور از ذهن نبود که با خروج آنان از ساختار قدرت، رهبران شاس احساس رضایت کنند و میدان را برای عرض اندام مناسب‌تر ببینند.
با این توصیف بود که نتانیاهو با وجود واگذاری نیمی از کابینه سی‌وپنجم به گانتز، شمار کرسی‌های متعلق به اعضای حزب شاس را افزایش داد تا از یک سو قدردان وفاداری آنان باشد و از سوی دیگر، جبهه خود متشکل از راستگرایان و مذهبی‌های افراطی را بیش از گذشته تقویت کند تا در روزهای آتی بتواند در برابر هر تقابل سیاسی با جناح متعلق به گانتز صف‌آرایی و هماوردی کند.
نظر شما