وجه مشترک خانه لئون میناسیان و خانه مجاورش که واجد ارزش تاریخی است این است که مالکان هر دو این خانه‌ها تمایلی به حفظ آنها نداشتند و چه بسا که برای تخریب آنها خود آستین‌ها را بالا زدند تا از زمین‌های جلفا که حالا قیمت پیدا کرده‌اند صرفه اقتصادی بهتری ببرند.
ماجرای خانه مردی که سال‌ها برای ارامنه اصفهان کوشید
لئون میناسیان سال‌ها برای حفظ تاریخ، فرهنگ، هنر و نسخ خطی ارامنه اصفهان کوشید و در حالی که امید دوستداران اصفهان برای حفظ، ثبت و تبدیل خانه او به موزه رنگ می‌باخت، با اصرار وارثان و مالکان، خانه میناسیان تخریب شد.
این تنها سرنوشت خانه میناسیان نبود و حالا خانه تاریخی مجاور به همراه هشتی و ساباط آن توسط مالک در حال تخریب است.
اتفاقی که به گفته شاهدان عینی، بتدریج با انهدام سقف خانه و آب انداختن در هشتی در طول دو سال گذشته منجر به آسیب‌های جدی به خانه و عاقبت گرفتن مجوز تخریب شده است.
ماجرا از این قرار است که بعد از فوت مرحوم لئون میناسیان در سال ۹۲، وارث خانه به هر طریقی برای گرفتن مجوز تخریب کوشش کرد. این خانه متعلق به دوره پهلوی اول بود و در حالی که ارزش معماری چندانی نداشت اما به دلیل اینکه متعلق به یکی از چهره‌های شناخته شده اصفهان بود از نگاه برخی کارشناسان و دوستداران اصفهان ارزش نگهداری و ثبت به نام مفاخر را داشت. اما عاقبت کوشش وارث خانه میناسیان جواب داد و در حالی که خانه به حال خود رها شده و سقف‌هایش پایین آمده بود نهاد مربوط مجوز تخریب را صادر کرد.
خانه میناسیان تخریب شد و میراث فرهنگی طی نامهای به شهرداری منطقه پنج اصفهان در اسفند ماه ۹۵، هشتی و دالان مجاور آن را حائز ارزش حفظ و نگهداری اعلام کرد و هرگونه ساخت و ساز در این پلاک را با حفظ این هشتی و دالان جنوب آن با حفظ خط بدنه امکان‌پذیر دانست. با این وجود بعد از دو سال یعنی در فروردین ۹۷ با استعلام مالک خانه تاریخی مجاور خانه میناسیان برای تخریب و ساخت و ساز، حفظ پلاک مورد نظر و هشتی و دالان مجاور آن به زعم کارشناسان میراث فرهنگی ممکن نبوده و بر این اساس صدور پروانه ساختمان بدون حفظ هشتی و دالان مورد تایید قرار گرفت.
حکایت تلخ خانه‌های تاریخی اصفهان
این اما تنها حکایت این خانه و هشتی و دالان آن نیست؛ خانه‌های زیادی در این سال‌ها به گفته برخی از کارشناسان امر با همین روند مجوز تخریب گرفتند. خانه‌هایی که پیشتر در بازنگری طرح تفصیلی اصفهان تاریخی شناحته شده بودند و امروز یکی یکی از این فهرست خارج و مجوز تخریب آنها صادر می‌شود.
بسیاری از مالکان که به هر دلیلی تمایل به حفظ این خانه ها ندارند، از میراث فرهنگی می‌خواهند مجوز تخریب بدهند و چون این نهاد مانع این کار می‌شود مالکان خود آستین‌ها را بالا می‌زنند. اقداماتی مثل به آتش کشیدن ارسی‌ها یا کیپ کردن ناودان‌ها، آب بستن در پی بنا و انهدام سقف ها، تا آنجا که بنا را به ویرانی برسانند و آن را از ارزش‌های معماری ساقط کنند.
بنابراین وقتی خانه‌ای تاریخی از ارزش‌های معماری ساقط شد دیگر حکم تخریبش فقط مهر و امضا میراث فرهنگی را می‌خواهد؛ چرا که با استعلام شهرداری از اداره میراث فرهنگی برای صدور پروانه ساخت و ساز، این کارشناسان میراث فرهنگی هستند که باید ارزش خانه را برای نگهداری بررسی کنند.
تخریب و ساخت و ساز بلای بافت تاریخی جلفا
یک فعال میراث فرهنگی که خواست نامش در این گزارش ذکر نشود به ایرنا گفت: محله جلفا یکی از محله‌های بزرگ اصفهان است که خانه‌های تاریخی زیادی دارد و به دلیل محل قرارگیری و موقعیت جلفا ارزش مالی پیدا کرده‌اند و این باعث شده است که مردم و دلالها رغبت بیشتری به تخریب و ساخت و ساز پیدا کنند.
این کارشناس مرمت در ادامه افزود: طبق عکس‌های هوایی که از ۵۰ سال پیش اصفهان وجود دارد نزدیک به چهارصد خانه تاریخی در محله جلفا وجود داشته که امروز از آن تعداد زیر بیست خانه تاریخی باقی مانده است.
وی یادآور شد: اتفاقی که برای این خانه تاریخی افتاده است درست مثل ماجرای بقیه خانه‌ها، مالک آرام، آرام شروع به تخریب خانه کرده است. در حالی که دو سال پیش از میراث فرهنگی اصفهان استعلام شده و نظر آنها بر حفظ هشتی و خط بدنه بوده، مالک خانه حالا اجازه تخریب ساباط و خانه را گرفته است.
این فعال میراث فرهنگی به ایرنا گفت: بسیاری از بناها با درصد خرابی بالاتر حفظ شده‌اند اما این بنا و هشتی آن وضعیت بدی ندارند و متاسفانه مالک شروع به تخریب خانه کرده و به دنبال این است که ساباط و هشتی را هم خراب کند تا بتواند ملک مورد نظر را بسازد.
ماجرای یک خانه تاریخ و هشتی‌ای که مجوز تخریب گرفت
مالک فروشگاهی که پیشتر خانه میناسیان را خریده و آن را تخریب و به یک فروشگاه سه طبقه تبدیل کرده است به ایرنا گفت: ساباط و هشتی از نظر میراث فرهنگی واجد ارزش بود و وقتی برای ساخت و ساز در محل خانه میناسیان اقدام کردم، میراث از من خواست که نباید اتفاقی برای این بنای صفوی بیفتد و من هم با تضمین به اینکه مشکلی برای این ساباط و هشتی پیش نمی‌آید شروع به کار کردم.
قاسمی افزود: بعد از ساخت من، مالک پلاک مجاور شروع به تخریب خانه تاریخی‌اش کرد و هر بار به گونه‌ای سقف‌ها را پایین می‌آورد و خاک‌ها را همان جا رها می‌کرد به گونه‌ای که انگار سقف‌ها خود آوار شده‌اند.
نگارنده این گزارش در همین ارتباط که به اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان مراجعه کرد گفته شد درحال مذاکره‌اند. بعد از مدت زمانی نامهای از میراث فرهنگی زده شد که در آن تخریب هشتی و ساباط بلامانع اعلام شد.
این شاهد عینی مدعی است که مالک خانه تاریخی برای انهدام سقف خانه از هیچ اقدامی فروگذار نکرده است و چندین بار اقدام به تخریب ساباط و هشتی کرده که مالکیت‌اش در اختیار وی است. قاسمی با بیان اینکه مالک خانه تاریخی یاد شده برای تخریب ساباط و هشتی در بنای آن آب انداخته است افزود: در تمام طول دو سال گذشته برای حفظ این ساباط و هشتی تلاش کردم. اما سال گذشته مالک پلاکی که محل عبورشان ساباط و هشتی بود با بیل و کلنگ اقدام به تخریب این هشتی کردند که این به درگیری و شکایت کیفری منجر شد.
وی یادآور شد: در ساخت ملک‌اش در محل خانه میناسیان عقب نشینی کرده و طبق طرح تفضیلی خط بدنه را رعایت کرده است.
قصه تلخ خانه میناسیان
ناصر طاهری معاونت میراث فرهنگی اصفهان خانه میناسیان و خانه تاریخی‌ای که اکنون در حال تخریب است را یک مجموعه دانست که با یک ساباط مشترک از نگاه آنها واجد ارزش بود اما آن طور که این مقام میراث فرهنگی اصفهان به ایرنا گفت، با فشار مالک خانه میناسیان، تخریب آن بلامانع اعلام شد.
طاهری در گفت و گو با ایرنا افزود: ما از همان ابتدا برای حفظ این دو خانه و ساباط آنها پافشاری کردیم اما مالک اولیه خانه میناسیان که ساکن آمریکا بود برای تخریب این خانه بسیار تلاش کرد و به این دلیل که اجازه تخریب نمی‌دادیم از ما شکایت کرد.
وی گفت: برای اینکه مجوز تخریب ندهیم مقاومت کردیم. کوشیدیم که این خانه را به سمت ثبت مفاخر ببریم اما با استعلام از انجمن‌های مختلف ادبی و اداره ارشاد آنها به ما گفتند که شخصیت میناسیان شخصیت فاخری نیست که بتوان خانه‌اش را به نامش ثبت کرد.
طاهری گفت: مدیرکل ثبت آثار که به اصفهان آمده بود از خانه میناسیان بازدید کرد. از آنجا که مالکین انگیزه‌ای برای نگهداری خانه نداشتند، وضعیت ساختاری خوبی نداشت و سقف‌ها ریخته بود.
تهران واجد ارزش بداند، هشتی را حفظ می‌کنیم
وی در توضیح اینکه چرا هشتی‌ای که پیشتر واجد ارزش شناخته شده بود حالا تخریبش بلامانع دانسته شد، گفت: به تازگی بخش نامهای داشته‌ایم که مطابق با آن می‌توانیم موارد اختلافی را از تهران استعلام کنیم. در خصوص این مورد پیشتر به دلایلی که گفتم تخریب را بلامانع دانستیم اما حالا اگر از تهران اعلام کنند که این اثر واجد ارزش تاریخی است به طور حتم حفظ می‌شود.
طاهری با بیان اینکه موارد محل شک و تردید با وزارتخانه مشورت می‌شود به ایرنا گفت که در این خصوص نیز اقدام کرده‌اند و منتظر جواب تهران هستند.
خانه تاریخی که اکنون روزهای تخریب را سپری می‌کند در کوچه معلم در خیابان نظر شرقی قرار دارد. خانه‌ای دیوار به دیوار خانه میناسیان که همین چند سال پیش تخریب شد. به طور قطع اگر خانه‌ای نباشد ساباط و هشتی آن هم معنا پیدا نمی‌کند و تخریب خانه تیر خلاص به مجموعه‌ای است که روزی قرار بود با دو خانه و یک هشتی بخشی از حافظه تاریخی شهر اصفهان باشد.
بافت تاریخی جلفا یکی از محله‌های قدیمی اصفهان و منطقه‌ای ارمنی‌نشین است. تاریخچه پیدایش این محله به دوران صفوی و هنگامی باز می‌گردد که گروهی از ارامنه ساکن در خاک عثمانی به دعوت شاه عباس به ایران مهاجرت کردند و حدود سه هزار خانوار ارمنی در کنار زاینده رود، خانه گزیدند و محله جلفا را به یاد زادگاه خویش پایه‌گذاری کردند. ارامنه در محله جلفا کلیساها و خانه‌های زیبایی ساختند و در توسعه فرهنگی اصفهان نقش بسزایی داشتند.
به تاکید کارشناسان، آثار و یادمان‌های تاریخی جزو شناسنامه و هویت هر سرزمین است و حفاظت و حراست آن از سوی همه به ویژه سازمان میراث فرهنگی امری ضروری است.
استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نامهای میدان امام(نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.
نظر شما