آب، بی‌بدیل و چالش‌زا

آب از دیرباز در زندگی بشر بسیار حیاتی و مقدس بوده و هر جا این مایع ارزشمند وجود داشت، انسان نیز آنجا را به عنوان مکانی دائمی برای زیست انتخاب کرد و بدنبال آن، کم کم جوامع و تمدن‌های جهانی شکل گرفت.

اکنون که بارندگی نسبت به گذشته کمتر شده و شاهد خشکسالی‌های متعددی طی سال‌های پیش بوده‌ایم، اهمیت آب برای مردم بیشتر مشخص شده و خطر کاهش و نابودی منابع آبی جان انسان‌ها و جانداران را تهدید می‌کند، موضوعی که شاید بسیاری از مردم نسبت به آن غافل هستند و بدون توجه به خطرات پیش رو، بی‌محابا آب مصرف می‌کنند.

برای آنکه این تصور از آینده زیاد دور از ذهن نباشد کافی است به این نکته توجه کنیم که برای انرژی به جز نفت، جایگزین‌های نه چندان ارزان‌تر در دسترس است اما جایگزینی برای آب وجود ندارد، پس چاره‌ای جز مصرف بهینه آن در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت نیست.

براساس آمار اعلام شده از وزارت نیرو، سرانه مصرف آب شرب در کشور حدود ۲۲۰ لیتر در شبانه‌روز و در کردستان ۱۹۴ لیتر است، در حالیکه این رقم در دنیا ۱۵۰ لیتر در شبانه روز است که نشان می‌دهد با میانگین جهانی فاصله زیادی داریم البته بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب را در کشورمان به خود اختصاص داده است.

اوایل تابستان و فصل گرما که می‌رسد، نگرانی‌ها بابت افزایش مصرف آب بیشتر می‌شود، به همین خاطر اول تا هفتم تیرماه هر سال، به هفته «صرفه‌جویی در مصرف آب»  نامگذاری کرده‌اند اما به منظور هماهنگی در ارکان وزارت نیرو و لزوم توجه همگانی، امسال این هفته با نام «صرفه‌جویی در آب و برق» نامگذاری شد.

مصرف بیش از ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی

همانطور که گفته شد بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب را در کشور به خود اختصاص داده است، پس اهمیت مصرف بهینه آب در این حوزه بیشتر آشکار می‌شود.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان با بیان اینکه سالانه یک میلیارد مترمکعب آب در استان مصرف می‌شود، افزود: بیش از ۹۰ درصد مصرف آب موجود در استان و همچنین کشور مربوط به بخش کشاورزی و آب‌های زیرزمینی است.

عرفان مومن‌پور با اشاره به اینکه سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی، صنعت و شرب از طریق سفره‌های زیرزمینی در کردستان برداشت می‌شود، یادآور شد: در حال حاضر ۱۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در این استان با بیش از هفت هزار حلقه چاه غیرمجاز آبیاری می‌شود که رقم بزرگی است و تاکنون سه هزار و ۳۸۶ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده است.

وی با بیان اینکه یکی از دلایل کمبود آب کشاورزی و خشک شدن چاه‌ها، اضافه برداشت از چاه‌های مجاز است، تاکید کرد: جهاد کشاورزی باید یکپارچه سازی اراضی، آبیاری تحت فشار، کشت جایگزین، محصولات کم آب بر و تجمیع چاه‌ها را انجام دهد تا خطر افت سفره‌های آب زیرزمینی کمتر شود.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان اضافه کرد: رعایت الگوی کشت، جلوگیری از کشت‌های با نیاز آبی زیاد و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری تحت فشار، کمک زیادی به مصرف بهینه آب می‌کند.

مومن‌پور اظهار داشت: استفاده از پساب تصفیه شده فاضلاب شهرها و تخصیص آن به منابع جدید و یا جایگزین منابع مورد استفاده (برای تامین آب زمین‌های کشاورزی و آبیاری فضای سبز) و هدایت صنایع به مناطقی که دارای آب و پتانسیل خوب آب‌های سطحی است، می‌تواند در کاهش مصرف آب کمک کننده باشد.

وی تاکید کرد: کشاورزان و بهره برداران باید با شناخت دقیق از مشکلات به آینده‌نگری لازم در مدیریت منابع آب دست یابند و با رویکرد مثبت به تشکل‌ها از شخصیت‌های پراکنده حقیقی به شخصیت‌های منسجم حقوقی تبدیل شوند.

افزایش ۱۸ درصدی مصرف آب در کردستان

امسال موضوع شیوع کرونا و لزوم رعایت مسائل بهداشتی و شستشوی مرتب دست و صورت به ناچار بر مصرف آب افزوده است، اما توجه به نکاتی کوچک، مانع هدر رفت این مایع حیاتی می‌شود.

مدیر روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب کردستان می‌گوید: مشترکان این استان از ابتدای امسال تاکنون نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته ۱۸ درصد بیشتر آب مصرف کردند که بخش قابل توجهی از این افزایش مصرف ناشی از رعایت بهداشت برای مقابله با ویروس کرونا بوده است.

ادریس شریفی میانگین مصرف آب مشترکان استان را در این مدت نسبت به متوسط کشوری بالاتر اعلام کرد و افزود: از شهروندان درخواست داریم با توجه به افزایش دما و گرم شدن هوا، آب را بهینه مصرف کنند.

وی با بیان اینکه میانگین سالانه سرانه مصرف آب شرب در کردستان ۱۹۴ لیتر در شبانه‌روز است، اضافه کرد: این عدد در ایران حدود ۲۱۰ و در دنیا ۱۵۰ لیتر است و نشان می‌دهد مصرف آب در کشورمان بالا است.

مدیر روابط عمومی شرکت آبفای کردستان با اشاره به اینکه با رعایت نکاتی ساده می‌توان مانع از هدر رفت آب شد، گفت: ضرورت باز نگذاشتن شیر آب موقع مسواک زدن و استحمام از نکاتی است که اغلب شهروندان آن را رعایت نمی‌کنند.

شریفی تاکید کرد: با توجه به اینکه ماشین لباسشویی معمولا مقدار زیادی آب مصرف می کند بنابراین اگر از تعداد دفعات کاربرد آن کاسته شود در واقع در مصرف آب صرفه جویی شده است.

وی اظهار داشت: برای نوشیدن آب به جای آنکه شیر را مدت زیادی باز بگذارید، بهتر است ابتدا چند قطعه یخ در لیوان قرار دهید و سپس شیر آب را باز کنید، ضمن اینکه به جای شستن اتومبیل با شیلنگ آب، از یک سطل آب هم می‌توان استفاده کرد.

مدیر روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب کردستان افزود: نصب کولر در سایه با استفاده از پوشش مناسب و جلوگیری از نشت آب کولرهای آبی، باعث صرفه جویی زیادی در مصرف آب می‌شود.

شریفی اضافه کرد: مردم با درست مصرف کردن آب، این شرکت را در ارائه خدمات پایدار کمک کنند تا در هیچ نقطه‌ای از استان شاهد افت فشار یا قطعی آب نباشیم.

 لزوم مصرف صحیح برق

با توجه به اینکه بخش زیادی از برق مورد نیاز کشور از طریق سدها و نیروگاه‌های برق آبی تامین می‌شود، لذا استفاده صحیح از آب و کوشش در حفظ آن می‌تواند کمکی به پایداری شبکه برق کشور باشد.

مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق کردستان هم اظهار داشت: مصرف برق مشترکان این استان از ابتدای امسال تاکنون نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۱۱ درصد افزایش یافته است.

هیوا لهونیان اضافه کرد: طبق آمار اعلام شده، مصرف برق مشترکان کشور در سال جاری نسبت به مدت مشابه پارسال ۲۱ درصد رشد نشان می‌دهد که در کردستان این افزایش حدود نصف میانگین کشوری است.

وی پیک مصرف روزانه برق را در کشور بین ساعات ۱۳ تا ۱۷ و ۲۰ تا ۲۴ اعلام کرد و یادآور شد: نیاز است مشترکان در این ۲ دوره زمانی مصرف برق را مدیریت کنند تا فشار بر روی شبکه کاهش یابد و شهد خاموشی و قطعی برق نباشیم.

مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق کردستان با بیان اینکه مدیریت مصرف به معنای عدم استفاده از کولر یا تجهیزات برقی نیست، افزود: در صورتی که دمای کولر گازی در ساعات اوج مصرف برق روی ۲۴ یا ۲۵ درجه تنظیم شود، کمک بسیار زیادی به کاهش بار مصرف در شبکه خواهد کرد.

لهونیان بر لزوم استفاده از کولر آبی روی دور کُند در ساعات پیک مصرف روزانه تاکید کرد و گفت: با رعایت نکات ذکر شده، مصرف برق در کشور ۲۰ هزار مگاوات کمتر خواهد شد.

وی از بسته‌های تشویقی وزارت نیرو برای مشترکان کم‌مصرف در بخش‌های مختلف خبر داد و اضافه کرد: از اول خرداد امسال مشتریان خانگی که الگوی مصرف را رعایت کنند ۱۶ درصد کمتر از مشترکان پرمصرف بهای برق مصرفی خود را پرداخت می‌کنند.

بطور قطع چند سال آینده تامین آب برای بخش‌های مختلف، دغدغه خیلی از کشورهای جهان به ویژه مناطق خشک و نیمه خشک خواهد شد و کشور ما هم با توجه به شرایط اقلیمی با این مشکل مواجه خواهد شد، پس اطلاع‌رسانی و نهادینه کردن استفاده بهینه از انرژی در جامعه و همکاری دستگاه‌های مسوول از جمله شرکت آب‌ منطقه‌ای و جهاد کشاورزی، در راستای آموزش به کشاورزان و برخورد جدی با مصرف غیرمجاز آب، ضروری است.

کردستان، استانی کوهستانی و اقلیم آن متاثر از توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است که موجب بارندگی‌هایی در بهار و ریزش برف در زمستان‌ها می‌شود.

میزان بارندگی سالانه در شرایط عادی اقلیمی معادل ۴۵۵ میلی‌متر و بیشترین میزان بارندگی سالیانه مربوط به شهرهای مریوان و بانه با حدود ۸۰۰ میلی‌متر و کمترین میزان بارندگی در شرق استان حدود ۴۰۰ میلی‌متر و در قسمت مرکزی یعنی سنندج نزدیک به ۵۰۰ میلی متر است.

از حوضه های آبریز اصلی استان کردستان می‌توان به خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر و دریاچه ارومیه و حوضه‌های آبریز فرعی نیز به سفیدرود شامل رودخانه‌های تلوار و قزل اوزن، مرزی غرب شامل رودخانه‌های سیروان و زاب کوچک، کرخه شامل رودخانه رازآور و دریاچه ارومیه شامل رودخانه های زرینه و سیمینه اشاره کرد.

تعداد دشت‌های استان ۹ مورد بوده که پنج دشت آن در نیمه شرقی، ۲ دشت در غرب و ۲ مورد دیگر در جنوب استان واقع شده است و دشت‌های قروه، دهگلان و چهاردولی در شرق استان جزو دشت‌های ممنوعه محسوب می‌شود.  

از مجموع ۱۸ سد کردستان، ۱۰ سد به بهره‌برداری رسیده که مدیریت چهار سد آن در دست این استان و ۶ سد دیگر مربوط به استان‌های همجوار است، ضمن اینکه هشت سد نیز در حال اجرا است.