زباله‌ها دور ریختنی نیستند

(Zero-Waste) یا همان "پسماند صفر" معرف یک سبک زندگی پایدار است که علاقه‌مندان به آن تلاش می‌کنند تا حدممکن از تولید زباله و وارد کردن پسماندبه طبیعت خودداری کنند در واقع هدف از این سبک زندگی بی‌زباله، به صفر رساندن میزان موادی است که روزانه به عنوان زباله جمع‌آوری می‌شوند.

اگرچه برای عموم مردم زندگی بدون تولید زباله در ذهن تداعی کننده مبحث بازیافت زباله است اما طرفداران این سبک معتقدند که بازیافت آخرین راهکار است و در گام‌ قبل باید میزان زباله تاحد قابل توجهی کاهش یابد و بازیافت آخرین حلقه از زنجیره سبک زندگی بدون زباله است.

در نگاه نخست سبک زندگی بدون زباله همراه با پیچیدگی‌هایی است که در تضاد با زندگی پرشتاب و مصرف‌گرای امروز بنظر می‌رسد، با این وجود در سال‌های اخیر اندک طرفداران آن تلاش کرده‌اند تا با آموزش و فرهنگ‌سازی زوایای پنهان این نوع زندگی را برای مردم روشن سازند و آنها را با خود همراه کنند.

لیدا یزدان‌پناه یکی از بانوان خوزستانی فعال در حوزه محیط زیست است که از حدود ۱۲ سال پیش دغدغه مسائل زیست محیطی را داشته و در یکسال گذشته با تمرکز بر سبک زندگی بدون زباله تلاش کرده تا میزان زباله‌ منزل خود را تاحدود زیادی کاهش دهد و حالا با استفاده از شبکه‌های اجتماعی در تلاش است تا خانواده‌های خوزستانی را با آموزش و فرهنگ‌سازی باخود همراه کند.

وی صحبت‌های خود را با دغدغه‌اش نسبت به محیط زیست آغاز کرد و گفت: همیشه تلاش کرده‌ام تا نه تنها از رها کردن زباله در طبیعت خودداری کنم بلکه محیط اطراف خود تا فاصله یکصد متری را نیز از زباله‌ها پاکسازی کنم. از حدود سه سال پیش نیز با مبحث تفکیک زباله آشنا شدم.

یزدان‌پناه افزود: در آن زمان به دلیل آنکه مکانی برای تحویل زباله‌های تفکیک شده نبود آنها را به همان صورت درب منزل می‌گذاشتم تا ماموران شهرداری جمع‌آوری کنند اما به مروز زمان با کمک شبکه‌های اجتماعی اطلاعات خود را در این حوزه افزایش دادم.

وی که کار خشک کردن زباله‌ها برای شروع سبک زندگی "بدون زباله" را از پاییز سال گذشته آغاز کرده است توضیح داد: فرآیند خشک کردن زباله‌ها اگرچه یک تصویر مشمئزکننده را به ذهن متبادر می‌کند اما کاری لذت‌بخش است برخلاف تصور عموم مردم و برعکس زباله‌های تر رهاشده در سطل زباله که با تولید شیرآبه ضمن آلودگی محیط زیست باعث انتشار بوی بد هم می‌شوند، زباله‌های درحال خشک شدن بوی بدی ندارند.

یزدان‌پناه گفت: با ورود به فصل تابستان از چند جهت ضرورت خشک کردن زباله‌ها بیشتر نمایان می‌شود، در این فصل بیشتر میوه‌ها مانند خربزه، هندوانه، طالبی و حتی میوه‌های به اصطلاح سردرختی آب زیادی درون خود دارند که رها کردن پوست و اضافه‌های این میوه‌ها در سطل‌های زباله منجر به تولید بیشتر شیرآبه و در نهایت آلودگی محیط زیست می شود.

وی ادامه داد: از سویی دیگر گرمای تابستان این فرصت را به ما می دهد تا خیلی سریعتر زباله‌ها را خشک کنیم. گام نخست در این فرآیند مرحله رطوبت‌گیری است با این کار حدود ۴۰ الی ۵۰ درصد وزن زباله‌های تر مانند پوست سبزیجات و میوه‌ها گرفته می شود.

این بانوی محیط زیستی بیان کرد: این مرحله از کار بسیار مهم است و حتی اگر افراد فرصت کافی برای گذراندن تمام مراحل خشک کردن زباله را هم نداشته باشند باز هم نقش مهمی در کاهش زباله‌های خانگی ایفا کرده‌اند. این مواد را پس از طی مرحله رطوبت گیری و نگهداری ۲۴ ساعت در منزل دور بریزند.طرفداران سبک زندگی بدون زباله در این مرحله تمام زباله‌های تر خود شامل پوست هندوانه، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی را در سبدی در محیط آشپزخانه قرار می‌دهند که با این کار رطوبت زباله‌ها تا حد زیادی گرفته می شود.

وی ادامه داد: در پایان روز زباله‌ها را به سبد دیگری در محیطی مانند حیاط و تراس منازل منتقل می‌کنیم تا در آنجا با کمک نور خورشید خشک شوند. در این مدت روزانه یکبار زباله‌ها را زیر و رو می‌کنیم تاهوا در تمام سطح آن جریان داشته باشد. تمام این مراحل شاید در روز تنها ۱۵ دقیقه از وقت افراد را بگیرد اما تاثیرات بسیارخوبی در حفظ محیط زیست دارد.

به گفته یزدان‌پناه با این اقدامات نه تنها زباله‌های تر، کپک نمی زنند، هیچ بوی بدی هم ندارند و حتی به دلیل انجام مرحله رطوبت‌گیری، حشرات نیز به سمت آنها جذب نمی شوند. البته انجام دقیق این مراحل نیازمند تجربه است و ممکن است مانند من در تجربیات نخست دچار مشکلاتی مانند کپک زدگی زباله‌ها شوند اما با تمرین این مشکل برطرف می شود.

کاهش تولید زباله از هرشب به ۲ هفته یک بار

وی با اشاره به تجربه خود از تبدیل زباله‌تر به زباله خشک توضیح داد: اردیبهشت ماه امسال با بهره‌گیری از گرما در اهواز موفق به خشک کردن زباله‌های خود شدیم در این مدت تمام زباله‌های تر را به همین روش خشک کردیم در نهایت به دنبال راهی بودم تا همین زباله‌های خشک شده نیز به چرخه بازگردانیم.

یزدان‌پناه با اشاره به اینکه میزان تولید زباله خانگی وی از هرشب  به ۲۱ روز یکبار کاهش یافته‌است گفت: در نهایت یک دامداری در حاشیه شهر اهواز یافتیم که از تحویل این زباله‌های خشک شده برای خوراک دام استقبال کرد. دامدارها از این زباله‌های کاملا خشک شده که فاقد هرگونه آلودگی و کپک هستند می‌توانند برای خوراک دام‌هایی مانند گاو استفاده کنند درحال حاضر نیز شرکت‌های تولید آبمیوه باقی‌مانده پوست مرکبات و سبزیجات را تا کیلویی ۱۵هزار ریال به دامداری‌ها عرضه‌ می‌کنند. همین الگو در ابعاد کوچکتر می‌تواند باعث تبادل میان دامداران و خانواده‌های طرفدار سبک زندگی بدون زباله باشد.

وی اهمیت تفکیک زباله در اهواز را به دلیل نبود سایت تولید کمپوست صنعتی دوچندان دانست و ادامه داد: در اهواز به دلیل نبود سایت تولید کمپوست صنعتی زباله‌ها دفن و یا رها می‌شوند که شیرآبه تولید شده از این زباله‌ها در نهایت منجر به آلودگی آبهای زیرزمینی خواهد شد ضمن آنکه گرمای هشت ماه در سال اهواز فرصت خوبی برای تجربه این سبک از زندگی و خشک کردن زباله‌های تر را به ما می دهد.

این فعال محیط زیست با انتقاد از عدم تفکیک زباله در اهواز بیان کرد: پس از مدت‌ها یک نرم افزار تحویل زباله‌های تفکیک شده به نام "زیست دوست" در اهواز ساخته شده اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده‌است، شهرداری باید زباله‌های تفکیک شده شهروندان را تحویل بگیرد.

کم‌شدن وزن زباله‌ها تا ۹۰ درصد

وی دیگر مزایای روش خشک کردن زباله‌ها را کاهش حجم آنها تا ۹۰درصد دانست و اضافه کرد: البته کم شدن وزن زباله‌ها بستگی به میزان آب موجود در آنها دارد در میوه‎‌هایی مانند هندوانه تا ۹۰درصد شاهد کاهش حجم هستیم به طور نمونه یکبار پوست هندوانه ۶۹۶گرمی را با فرآیند خشک کردن زباله‌ها به ۴۶ گرم رساندیم.

یزدان‌پناه انتخاب این سبک را باعث کندتر شدن ریتم زندگی انسان‌ها خواند و گفت: زندگی انسان‌ها در حال حاضر بسیار پرشتاب شده‌است اما سبک زندگی پایدار با رویکرد زندگی بدون زباله سبب می‌شود تا افراد کمی به گذشته بازگردند و زندگی آرامتری را تجربه کنند ضمن آنکه در این سبک از زندگی افراد در هنگام خرید با تفکر بیشتر نسبت به تهیه اقلام مورد نیاز اقدام می کنند.

وی در ادامه بیان کرد: در کنار زباله‌های تر، باید به تفکیک زباله‌های خشک نیز توجه کنیم البته برخی اقلام مانند بطری‌های شیشه‌ به راحتی بازیافت نمی‌شوند  به همین دلیل بهترین راهکار برای تفکیک آنها استفاده مجدد از بطری‌های شیشه‌ای در منازل به عنوان گلدان، ظروف نگهداری موادغذایی و مواد فریزری  است.

اصل نخست؛ کاهش تولید زباله و بعد تفکیک

وی مهمترین اصل در سبک زندگی پایدار را کاهش تولید زباله و سپس تفکیک دانست و توضیح داد: درحال حاضر شاهد نوعی افسارگسیختگی در تولید زباله هستیم که این سبک توسط شبکه‌های مختلف اجتماعی نیز تبلیغ می شود. این نوع سبک از زندگی به تولید بیشتر زباله منجر شده‌است.

یزدان‌پناه گفت: اقدامات ساده‌ای مانند همراه داشتن یک بطری آب بجای خرید روزانه بطری‌های آب‌معدنی، تهیه یک لیوان کوچک، استفاده از دستمال‌های قابل شست‌وشو بجای دستمال کاغذی و استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای بجای کیسه‌های پلاستیکی و حتی استفاده چند باره از کیسه‌های پلاستیکی موجود در منازل، تهیه لیست خرید از قبل و به همراه داشتن ظروف مناسب برای خرید ازجمله اقدامات کوچکی هستند که نتیجه بزرگی همچون حفظ محیط زیست را به دنبال دارند.

وی درحال حاضر میزان عمل به سبک زندگی بدون زباله خود را بین۶۰ تا ۷۰ درصد عنوان کرد و توضیح داد: درحال حاضر میزان عمل به این سبک در بین تمام فعالان جهان حدود ۹۰درصد است، همینکه افراد تصمیم به کاهش تولید زباله بگیرند یعنی گام نخست را برداشته‌اند.

یزدان‌پناه با اشاره به حمایت‌های همسرش در پیاده‌سازی این سبک از زندگی گفت: اجرای سبک زندگی بدون زباله در یک خانواده نیازمند همکاری تمام اعضای خانواده استف باید تلاش کنیم تا با آگاه‌سازی دیگران مانع از تولید بی حساب زباله شویم. یک راهکار استفاده از فرصت شبکه‌های مجازی برای آموزش علاقه‌مندان است همانطور که خودم از طریق فضای مجازی با آیه حمداوی بانوی بدون زباله در کشور آشنا شده‌ام تلاش می کنم تا در گروه‌های مجازی به خانواده‌های خوزستانی برای اشاعه این سبک از زندگی آموزش دهم.

او معتقد است درحال حاضر تعداد طرفداران سبک زندگی بدون زباله در کشور کم است اما آنها مانند حلقه‌های یک زنجیر هستند که در نهایت به یکدیگر متصل می شوند و زنجیره‌ای برای حمایت از محیط زیست خواهند ساخت.

به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اهواز   روزانه ۷۰۰ تن زباله و ۵۰ تن شیرابه در شهر اهواز تولید می شود که با احتساب شهرهای اقماری در حدود ۹۵۰ تن زباله به محل دفن منتقل شده که تنها یک درصد از آن بازیافت می شود.

مصاحبه: ندا رضاپور