دغدغه بهزیستی، کاهش رنج معلولان خارج از محدوده‌نشین

هرچند تامین مسکن برای گروه های در معرض آسیب و با درآمد کم به ویژه برای افراد دارای معلولیت، اقدامی ستودنی است اما واگذاری این واحدها در مناطقی مانند شهرک های اقماری، عملا دسترسی به خدمات درمانی و شهری برای معلولان را با مشکلات جدی روبرو می سازد.

به گفته مسئولان سازمان بهزیستی کشور، از ابتدای تاسیس این سازمان تاکنون ۱۲۳ هزار واحد مسکونی برای واگذاری به مددجویان تحت پوشش این سازمان احداث شده است که از این تعداد، ۸۷ هزار واحد در دولت کنونی واگذار شده است.
براین اساس سعی شده که در سال‌های ۹۸ و ۹۹ شتاب بیشتری به این کارداده شود، به گونه ای که در ۱۶ ماه اخیر، ۲۱ هزار واحد مسکونی جهت واگذاری به مدد جویان این سازمان احداث شده است  اما واگذاری واحدها در حومه شهرها به ویژه برای خانواده هایی که دارای چند معلول هستند، مشکلاتی را ایجاد کرده است.

مهدی معتمدی نسب که هم خود و هم همسرش دارای معلولیت بوده و از ویلچر استفاده می‌کنند، در این رابطه به خبرنگار ایرنا می گوید: چند سال است که دچار معلولیت آسیب نخاعی شدید شده ام. همسرم نیز به دلیل بیماری فلج اطفال دارای معلولیت است.

وی خاطرنشان می کند: از سال  ۹۲ که ازدواج کرده ایم به ما مسکن تعلق نگرفته درحالیکه مسکن، ابتدایی و اصلی ترین نیاز ما است؛ معلولیت برای ما شرایط ویژه ای ایجاد کرده و حال نداشتن خانه، مشکلات ما را بیشتر کرده است.

این فرد دارای معلولیت اضافه می کند: به عنوان خانواده دارای دو عضو معلول برای دریافت مسکن تشکیل پرونده داده ایم اما تا الان موفق نشده ایم خانه ای تحویل بگیریم، می گویند خانه نداریم و محدودیت داریم و فقط می توانیم خارج از شهر به شما مسکن واگذار کنیم.

معتمدی نسب که خانه خودش در اراک است، می افزاید: می گویند در فلان فاصله از شهر می توانیم به شما زمین رایگان بدهیم اما ما به عنوان دو عضو معلول نیاز به درمان و مرکز خرید داریم؛ وقتی خانه ۴۰ کیلومتر با شهر فاصله داشته باشد، هزینه ایاب و ذهاب افزایش می یابد. البته نیاز به لطف کسی نداریم و اگر فقط همان قانون عمل و اجرایی شود، نیازهای ما برآورده خواهد شد. حق مسکن هم در قانون اساسی و هم در قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت آمده است که حق هر ایرانی دسترسی به مسکن مناسب است.می گویند در فلان فاصله از شهر می توانیم به شما زمین رایگان بدهیم اما ما به عنوان دو عضو معلول نیاز به درمان و مرکز خرید داریم؛ وقتی خانه ۴۰ کیلومتر با شهر فاصله داشته باشد، هزینه ایاب و ذهاب افزایش می یابد.

وی تصریح می کند: ماده ۱۷ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، وزارت راه و شهرسازی را مکلف کرده  است که ۱۰ درصد از واحدهای مسکونی مناسب سازی شده را واگذار کنند که اقدام نشده است؛ البته در رسانه ها خیلی شنیده ایم که ساخت مسکن برای خانوارهای دارای دو معلول به پایان رسیده است اما ما ۶ سال است پرونده تشکیل داده ایم و آخرین بار که تماس گرفتیم به ما گفته شد که بنیاد مسکن نمی گذارد که ما داخل شهر خانه بسازیم.

معتمدی نسب می گوید: ما افراد دارای معلولیت نیازهای درمانی داریم و دائما باید نزد دکتر برویم و آزمایشاتی مانند سونوگرافی انجام دهیم؛ حال خانه ای ۴۰ کیلومتر خارج از شهر حتی دسترسی به خرید را محدود می کند. خانه خارج از شهر به چه درد من می خورد، چنین خانه هایی خودشان مشکلات دیگری ایجاد می کنند.

قیمت ها، خانه معلولان در کلانشهرها را به خارج شهر می‌کشاند

معاون‌ مشارکت های مردمی، توانمندسازی و امور مجلس سازمان بهزیستی کشور در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: در مورد مکان هایی که واحدهای مسکونی معلولان در آن قرار دارد، سازمان بهزیستی و بنیاد مستضعفان تامین کننده منابع مالی هستند و وزارت راه و شهرسازی تامین کننده مسکن است.

ذوالفقار یزدان مهر یادآور می شود:‌ در طرح تامین مسکن های خانوارهای حداقل دارای دو معلول حدود ۱۴ هزار و ۳۰۰ خانوار شناسایی شدند و تاکنون هشت هزار و ۲۰۰ واحد با مشارکت بنیاد مستضعفان، بنیاد مسکن، وزارت راه و شهرسازی و انجمن خیرین مسکن ساز تحویل شده است.

وی با بیان اینکه تعدادی از این هشت هزار و ۲۰۰ واحد، واحدهای مسکن مهری بودند که وزارت راه و شهرسازی در سطح استان ها معرفی کرده، تصریح می کند: بهزیستی نیز این واحدها را به خانواده ها معرفی کرده و در صورت تمایل خانواده ها، در آن واحدها، جانمایی شدند. البته در انتخاب این واحدها، مسائلی از جمله دسترسی به خدمات زیربنایی، روبنایی و مناسب سازی واحدها مورد توجه قرار گرفته و تلاش شده این موارد توسط ادارات کل راه و شهرسازی استان ها نیز انجام شود.

طبیعتا در کلانشهرهایی مانند مشهد، اصفهان، شیراز و تهران، مسکن مهر آنها در شهرهای جدیدِ اطراف شهرها است که البته در وضع موجود و با توجه به افزایش قیمت هایی که اتفاق افتاده و خدماتی که به آن مناطق ارائه می شود، واحدهای مناسبی هستند.معاون‌ مشارکت های مردمی، توانمندسازی و امور مجلس سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: طبیعتا در کلانشهرهایی مانند مشهد، اصفهان، شیراز و تهران، مسکن مهر آنها در شهرهای جدیدِ اطراف شهرها است که البته در وضع موجود و با توجه به افزایش قیمت هایی که اتفاق افتاده و خدماتی که به آن مناطق ارائه می شود، واحدهای مناسبی هستند.

یزدان‌مهر می‌افزاید: در بحث مناسب سازی نیز یکی از مطالبی که مطالبه گری جدی ما هست در بحث واحدهایی که به این خانواده های دارای دو معلول، دارد واگذار می شود بحث مناسب سازی آنها است و سعی شده که در اکثر موارد مباحث مناسب سازی رعایت شود.

وی خاطرنشان می کند:‌ همچنین حدود پنج هزار و ۱۰۰ واحد مسکونی برای خانوارهای دارای دو معلول در دست احداث است و عملیات ساخت حدود هزار واحد مسکونی برای این افراد نیز به دلیل عدم وجود تسهیلات بانکی ارزان قیمت در شهرهای بالای  ۲۵ هزار نفر، شروع نشده است.

مشکلات مسکن مددجویان در حوزه های شهری

رییس سازمان بهزیستی کشور نیز درباره مشکلات مسکن مددجویان در شهرها می گوید:‌ برای ساخت مسکن مددجویان در محدوده شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر و مناطق روستایی با توجه به اینکه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در این مناطق فعالیت دارد مشکلات کمتری وجود دارد اما برای مسکن مددجویان در حوزه های شهری به دلیل عدم امکان تسهیلات بانکی برای آنها مشکلاتی وجود دارد که سازمان برنامه و بودجه قول مساعد در این‌باره داده است.

وحید قبادی دانا یادآور می شود: تاکنون ۱۴ هزار خانواده دارای دو معلول و بیشتر شناسایی شده‌ که برای ساخت مسکن این تعداد خانوار تسهیل‌گری صورت گرفته به طوریکه از سال ۹۴ برای بیش از هشت هزار خانواده دارای دو معلول خانه احداث شده که قرار است با تفاهم خوبی که بین وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رییس بنیاد مستضعفان صورت گرفته است عملیات احداث واحدهای مسکونی برای سایر خانوارهای دارای دو معلول و بیشتر نیز تا پایان سال جاری انجام شود.

 تاکنون ۱۴ هزار خانواده دارای دو معلول و بیشتر شناسایی شده‌ که برای ساخت مسکن این تعداد خانوار تسهیل‌گری صورت گرفته به طوریکه از سال ۹۴ برای بیش از هشت هزار خانواده دارای دو معلول خانه احداث شده است.وی به تفاهم نامه بین این سه نهاد برای ساخت ۱۵ هزار واحد مسکونی برای مددجویان اشاره کرد و می افزاید: بر اساس این تفاهم‌نامه قرار است فاز یک عملیات احداث و  واگذاری هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی  در مناطق شهری و روستایی با مساحت ۵۰ تا ۶۰ متر برای خانواده‌های دارای معلولیت شدید و خیلی شدیدی که دهک  درآمدی آنها یک، دو و سه آغاز شود.
به گفته رییس سازمان بهزیستی، صفر تا صد کار طراحی، ساخت و صدور پروانه ساخت این تعداد واحد مسکونی توسط سه نهاد بهزیستی، بنیاد مسکن و قرارگاه خاتم‌الانبیا انجام می‌شود.
قبادی دانا با بیان اینکه تامین زمین توسط خود مددجو صورت خواهد گرفت، می افزاید: طبق برآورد انجام شده هزینه ساخت هر متر مربع ساخت مسکن یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است که ۷۵ درصد توسط بهزیستی و ۲۵ درصد توسط قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص)  تامین می‌شود، همچنین اگر خانواده معلولی زمین نداشته باشد توسط بنیاد مسکن تامین می‌شود.

مواد مربوط به مسکن در قانون حمایت از افراد دارای معلولیت

قانون حمایت از افراد دارای معلولیت درباره مسکن آنان، مواد خوبی را تدوین کرده است، به طورمثال در ماده ۱۷ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت آمده است که وزارت راه و شهرسازی و سایر دستگاه های مربوط مکلفند متناسب با ارائه تسهیلات ارزان قیمت و سایر اقدامات حمایتی از سازندگان واحدهای مسکونی اعم از انبوه سازان، تعاونی ها و بخش خصوصی، تعهد لازم را برای اختصاص حداقل ۱۰ درصد واحدهای مسکونی احداثی با کیفیت و مناسب سازی شده به افراد دارای معلولیت فاقد مسکن با اولویت زوج های دارای معلولیت و خانواده های دارای چند معلول به صورت ارزان قیمت با معرفی سازمان از سازندگان مذکور اخذ و بر اجرای آن نظارت کنند.

ماده ۱۸ این قانون نیز سازمان ملی زمین و مسکن را مکلف کرده است که زمین مورد نیاز احداث واحدهای مسکونی افراد دارای معلولیت فاقد مسکن را به صورت اجاره بلند مدت ۹۹ ساله تامین و برای یک بار در اختیار افراد مذکور یا تعاونی ها و موسسات خیریه مسکن ساز مورد تائید سازمان، قرار دهد.

طبق ماده ۱۹ نیز افراد دارای معلولیت از پرداخت هزینه های صدور پروانه ساختمانی، آماده سازی زمین، عوارض نوسازی و همچنین حق انشعابات آب، برق، گاز و دفع فاضلاب منطبق با الگوی مسکن مصوب معاف هستند.

مشکلات مسکن های خارج از کلانشهرها برای معلولان

مسکن مهر در دولت نهم ابتدا با هدف ساخت خانه های رایگان، کلنگ زنی شد و پس از آن بنا بود با دریافت وجوهی محدود از متقاضیان ساخته شود و امروز نیز به یکی از گزینه های انتخابی برای افراد دارای معلولیت تبدیل شده است که البته بسته به استان و شهر، شرایط متفاوتی دارد. افراد دارای معلولیت در این واحدهای مسکونی با مشکلات و ایراداتی روبرو هستند.

فاصله زیاد این واحدهای مسکونی با خدمات درمانی یکی از مهمترین مشکلات افراد دارای معلولیت به شمار می رود. معلولان هم اکنون نیز داخل شهرها با محدودیت خودروهای مناسب سازی شده برای حمل و نقل، مناسب سازی نبودن سیستم حمل و نقل و هزینه های کمرشکن درمانی و تردد روبرو هستند حال چه برسد به آنکه بخواهند در فاصله دوری از شهر نیز ساکن شوند.معلولان هم اکنون نیز داخل شهرها با محدودیت خودروهای مناسب سازی شده برای حمل و نقل، مناسب سازی نبودن سیستم حمل و نقل و هزینه های کمرشکن درمانی و تردد روبرو هستند حال چه برسد به آنکه بخواهند در فاصله دوری از شهر نیز ساکن شوند.

مشکل دیگر آن است که افراد دارای معلولیت با سکونت در خانه های خارج از شهر از آشنایان و بستگان خود دورتر می شوند و حال آنکه نزدیکی محل سکونت با آشنایان و بستگان با توجه به شرایط آنها و نیاز به دریافت حمایت، امری ضروری به نظر می رسد.

البته آن روی سکه هم افزایش سرسام آور بازار مسکن و سختی جایابی شهرهای جدید اطراف کلانشهرها و پس از آن هم، مناسب سازی آنهاست. با وجود این مشکلات به نظر می رسد افراد دارای معلولیت به ویژه افراد دارای دو معلول و بیشتر باید در اولویت واگذاری مسکن قرار گیرند و خیران با کمک نهادهای دولتی برای این اقشار چاره ای بیاندیشند و کاری کنند که خانه ای با کمترین فاصله با شهرمحل سکونت آنها، واگذار شود.

گزارش از: سادات حسینی خواه